بخشی از مقاله
منابع و مآخذ:
كتاب تجارت الكترونيكي، تاليف مهندس محسن شجاعي، مهندس احمد ملكي زاده
www.Ayandehnegar.org
www.Iritn.com
فهرست مطالب
عنوان صفحه
اجزاي تجارت الكترونيكي 1
مدلهاي مختلف تجارت الكترونيكي 7
مدل B2B يا تجارت شركت با شركت (تاجر با تاجر) 10
مدل B2C يا تجارت شركت با مصرف كننده (تاجر با مصرف كننده) 23
مقايسه مدل B2B با مدل B2C 28
مدل C2C يا تجارت مصرف كننده با مصرف كننده (مشتري با مشتري) 28
منابع و مآخذ 31
اجزاي تجارت الكترونيكي و مدلهاي مختلف آن
1-1 اجزاي تجارت الكترونيكي
اجزاي اصلي تجارت الكترونيكي كه وجوه تمايز آن با تجارت سنتي هستند عبارت از:
الف . سيستم ارتباطي1
سيستم ارتباطي به منزله يك كانال تبادل اطلاعات عمل مي كند كه فروشندگان را به خريداران متصل مي كند.
ب . سخت افزار2
سخت افزار از نظر فيزيكي امكان اجراي نرم افزار را فراهم آورده و آنرا با سيستم ارتباطي پيوند مي دهد.
ج.نرم افزار3
نرم افزار شامل دستورات و عملكرد هاي لازم مرتبط با تجارت الكترونيكي است . ازجمله اين دستورات مي توان به موارد زير اشاره نمود :
• ايجاد و نماي كاتالوگ و ويتريني از كالاها و خدمات دروب سايت
• ايجاد سيستم پرداخت الكترونيكي و انجام پروسه پرداخت
• تضمين امنيت مورد نظر درمعامله (با توجه به پروتوكلهاي مشخص و موجود درسيستمهاي ارتباطي )
• جمع آوري كليه اطلاعات و موارد مربوط به تجارت الكترونيكي
• ايجاد زمينه هاي لازم براي انجام معامله و نقل و انتقال درخواستها و ساير اسناد تجاري
1-1-2 سيستم ارتباطي
سيستم ارتباطي وظيفه انتقال اطلاعات را بين مشتري و فروشنده بر عهده دارد . برخلاف معاملات انجام شده درتجارت سنتي كه از يك زبان شفاهي و محاوره اي استفاده مي كند ، سيستم ارتباطي درتجارت الكترونيكي از يك زبان ديجيتالي واحد بهره مي گيرد شكل (1-2).
شكل 1-2 سيستم ارتباطي وظيفه انتقال اطلاعات را برعهده دارد.
سيستم ارتباطي پهناي باند مورد نياز براي دسترسي كاربران به شبكه جهاني وب ويا سايتهاي خصوصي و همچنين امنيت مورد نياز درمورد اين كه سايت مورد نظر يك سايت جهاني است يا يك سايت داخلي است و يا اين كه محدود بين چند شركت است را فراهم مي كند شكل (2-2).
شكل 2-2 سيستم ارتباطي پل ارتباط دهنده سايتهاي اينترنتي است.
درحقيقت وب شامل يك شبكه جهاني از سيستمهاي هوشمند است كه توسط سيستم ارتباطي به يكديگر متصل شده اند . حتي سيستمها و دستگاههاي بي سيم نيز كه نسل جديد و پيشرفته سيستم هاي هوشمند هستند ، از طريق فناوري سيستم ارتباطي به اينترنت و شبكه هاي خصوصي متصل مي گردند شكل(3-2).
شكل 3-2 سيستم ارتباطي بي سيم.
2-1-2 سخت افزار
لزوم وجود سخت افزار درتجارت الكترونيكي بسيار واضح است . دستگاهها و تجهيزاتي كه كاربران براي اتصال به اينترنت و سايتهاي تجارت الكتريكي از آنها سود مي برند ، نظير كامپيوترها يا گوشيهاي موبايل و … از سخت افزارهاي ضروري درتجارت الكترونيكي هستند كه بدون بكارگيري آنها ، امكان اتصال به وب وجود ندارد شكل(4-2).
شكل 4-2-سخت افزار در تجارت الكترونيكي.
كامپيوترهاي سرور، تجهيزات نگهداري اطلاعات و ذخيره سازي آنها و تجهيزات كمكي مربوط به شبكه ، زير ساختهاي پنهان تجارت الكترونيكي راتشكيل مي دهند كه درظاهر ديده نمي شود شكل(5-2).
شكل 5-2 سخت افزارو كامپيوترهاي سرور درتجارت الكترونيكي
3-1-2 نرم افزار
نرم افزار به مانند روح پنهان تجارت الكترونيكي است .انواع مختلفي از نرم افزارها درتجارت الكترونيكي نقس اساسي دارند كه شامل سيستمهاي عامل1 ، مرورگرها2، مديريت بانكها3، انجام معاملات4 و … مي باشند كه البته درك چگونگي عملكرد پيچيده اين نرم افزارها دركنار هم به راحتي ميسرنيست . شكل(6-2).
شكل6-2 نرم افزاردرتجارت الكترونيكي.
خوشبختانه ، متخصصين فن مثل نرم افزارنويسان ، معماران سيستمهاي كامپيوتري و مشاوران بر اين امر واقف هستند كه چگونه نرم افزارهاي مختلف رابراي كار هماهنگ درتجارت الكترونيكي سازگار نمايند .شكل(7-2)
شكل 7-2 اجزاء نرم افزاري درتجارت الكترونيكي.
استفاده كنندگان ازتجارت الكترونيكي اگر به بهبود عملكرد و كارايي تجارت الكترونيكي توجه دارند، بايستي ارتباط با متخصصان نرم افزار راحفظ نمايند. به هر حال نرم افزارها و دو جزء ديگر تجارت الكترونيكي يعني سيستم ارتباطي و سخت افزار به اين منظور به وجود آمده اند تا سازمانهاي استفاده كننده ازتجارت الكترونيكي بتوانند استراتژي و تاكتيكهاي تجاري خود را مشخص نمايند شكل(8-2).
شكل8-2 نرم افزار يكي از نقشهاي اصلي تجارت الكترونيكي را برعهده دارد.
2-2 مدلهاي مختلف تجارت الكترونيكي
درتجارت الكترونيكي مدلهاي مختلفي از معاملات تجاري وجود دارد كه اين مدلها برمبناي شخصيت دو طرف معامله تعريف شده اند . بر اين مبنا 9 مدل مختلف تجارت الكترونيكي به ترتيب زيروجود دارد:
ا.مدلB2B يا مدل تجارت شركتها با شركتها (Business to Business):دراين مدل فروشنده و خريدار هردو شخصيت حقوقي هستند. يعني شركت با شركت يا تاجر با تاجر.
2.مدلB2C يا مدل تجارت شركتها با مصرف كنندگان (Business to Consumer): دراين مدل فروشنده شركت يا تاجر است و خريدار ، مصرف كننده كالا يا خدمات ميباشد.
3.مدل C2C يا مدل تجارت مصرف كننده (Consumer to Consumer): دراين مدل دو طرف معامله يعني هم فروشنده و هم خريدار هر دو مصرف كننده هستند .
4.مدل G2G يا مدل تجارت دولتها با دولتها (Goverment to Goverment): دراين مدل ، تجارت بين دولتها به عنوان فروشنده و خريدار صورت مي گيرد.
5.مدل G2B يا مدل تجارت دولتها با شركتها(Government to Businees): دراين مدل فروشنده دولت و خريدار شركتها هستند مثل مواقعي كه اطلاعات مورد نياز درباره مناقصه ها و مزايده ها و قوانين و مقررات از دولت به شركتها فروخته مي شود.
6.مدلG2C يا مدل تجارت دولتها با مصرف كنندگان (افرا) (Government to Consumer):
در اين مدل فروشنده ، دولت و خريدار اشخاص حقيقي يا مصرف كنندگان هستند مثل تعامل دولت با مشتري مراكز دولتي و ارباب رجوع.
7.مدل B2G يا مدل تجارت مصرف كننده با دولتها(Consumer to Goverment): دراين مدل فروشنده اشخاص حقيقي يا مصرف كننده وخريدار دولت است مثل پرداخت ماليات به دولت و انتقال شكايات و نارضايتيها از سيستم هاي دولتي ازمردم به دولت.
8.مدل C2G يا مدل تجارت مصرف كننده با دولت ها (consumer to Goverment): دراين مدل فروشنده اشخاص حقيقي با مصرف كنند و خريدار دولت است مثل پرداخت ماليات به دولت و انتقال شكايات و نارضايتيها ازسيستم هاي دولتي از مردم به دولت.
9.مدل C2B يامدل تجارت مصرف كنندگان با شركتها (Consumer to Business): دراين مدل فروشنده مصرف كننده و خريدار شركتها يا تجار هستند تماس مشتري با شركتها براي درخواست اطلاعات درمورد قيمت و كيفيت كالاها و خدمات.
به طور كلي فرآيند تجارت الكترونيكي را مي توان با مدل زير كه به مدل Clark معروف است نشان داد. البته اين مدل بيشتر نشان دهنده عمليات G2C,G2B,B2C,B2B است و امروز به عنوان يك مدل مرجع مخصوصاً درتجارت الكترونيك B2C به كارمي رود.(شكل 9-2)
ارتباط مستطيل شماره 1 با دو مستطيل ديگر ، B2C را نشان مي دهد . ارتباط داخلي مستطيلهاي 2و 3 نشانگر عمليات B2B است . B2C و G2B نيز يك نظارت كلي است كه برتمام اين قسمتها وجود دارد.O
شكل 9-2 مدل كلارك درتجارت الكترونيكي
ازميان 9 مدل ذكر شده بالا ، 3 مدل اول كه از گستردگي بشتري برخوردار بوده و حجم بالايي از معاملات انجام گرفته درحيطه تجارت الكترونيكي را به خود اختصاص مي دهند درادامه مورد بحث قرارميگيرند:
3-2 مدل B2B يا تجارت شركت با شركت (تاجر با تاجر)
مبادلات B2B درلغت به هرگونه خريد و فروش و شراكت ، مبادلات پاياني و يا نوع معاملات صورت گرفته بين دو شركت تجاري اطلاق مي شود . پيش بيني مي شود كه تا سال 2004 درآمد حاصله از اين روش تجاري به 1/5 ميليارد دلار برسد كه با تكيه به برخي از برآوردهاي انجام شده ، امكان افزايش اين مبلغ نيز وجود دارد . عرصه تجاري B2B سريعترين رشد را درميان شاخه هاي مختلف تجارت الكترونيكي داشته است . هنگامي كه لازم باشد تجارت الكترونيكي درخريد و فروشهاي عمده مانند درخواست سفارش يك شركت از توليد كنندگان ، دريافت پيش فاكتور خريد و نيز پرداخت صورت هزينه به آنها به كاربرده شود B2B استفاده مي گردد. به عنوان مثال اگر توليد كننده يك ماده اوليه بخواهد توليدات خود را به يك كارخانه دار بفروشد ، هر دو طرف بايد از مدل B2B استفاده نمايند .
علي رغم اين كه اين نوع تجارت الكترونيكي سالهاست كه با استفاده از EDI انجام ميگيرد ولي درواقع از 5 يا 6 سال پيش به شكل امروزي خود تبديل شده است . ازجمله سايتهاي مدل B2B مي توان به سايت كشركت Cisco اشاره نمود كه درشكل (10-2) نشان داده شده است:
شكل 10-2 سايت شركت Cisco و مدل B2B
سايت WWW.Trade Access.com نيز يكي از سايتهاي تجارت B2B است كه سعي در ايجاد نوعي رابطه ميان تجار و همچنين سهولت در انجام معاملات دارد . اين سايت تمامي اسناد و ملزومات موردنياز براي يك قرار داد همكاري رافراهم كرده و آنها را برروي وب منتشر مي سازد .
يكي ازمدلهاي فرعي تجارت الكترونيكي كه از مدل B2B به وجود آمده است . مدل I2I يا مدل Industry to Industry (صنعت با صنعت) مي باشد كه درسايت www.itoi.com عرضه شده است . هدف ازطراحي اين سايت ايجاد نوعي تجارت داخلي ما بين صنايع مختلف است . دراين مدل سرويسهايي در زمينه صنايع شيميايي ، انرژي ، سازه ها و مسائلي از اين دست عرضه مي گردد. بازديدكنندگان اين سايت قادر هستند به روشهاي قديمي درحراجها شركت كرده ، به خريد پرداخته و به انجام مبادلات مختلف بپردازند در يك مبادله ، مشتري يك درخواست براي تاجر مي فرستد و سپس هر دو طرف سعي مي كنند تا برسريك قيمت مناسب به توافق برسند. (شكل 11-2).
شكل 11-2 سايت شركت Itoi و مدل تجارت I2I.
نوعي ديگر از مبادلات B2B را مي توانيد درسايت www.ework.com بيابيد . دراين سايت مي توان به راحتي پژوه هاي كوتاه مدت تجاري را به اتمام رساند.ework سرتاسر بانك اطلاعاتي خود را براي يافتن بهترينها درزمينه مورد نظر شما جستجو مي كند و بدين وسيله قادر خواهيد بود به راحتي تمام پروژه هاي تجاري خود را به اتمام برسانيد . انواع ديگر مبادلات B2B درسايتهاي www.cynomix.com و www.biz2biz.com عرضه شده است.*
به طور كلي مدل B2B شامل معاملاتي مي شود كه درآنها:
الف. قيمتها بسيار بالاتر ازمدل B2B است .
ب.مورد معامله معمولاً مواد خام ، قطعات ، خدمات و كالاهاي ساخته شده اي است كه دريافت كننده با استفاده از آنها مي تواند خود به تجارت بپردازد .
به اين ترتيب درمدل تجارت الكترونيكي B2B اعتماد و امنيت تجارت نسبت به مدل B2B بسيار اساسي تر بوده و ازاهميت بالاتري برخوردار است .
1-3-2 خصوصيات مدل B2B
درسايتهاي B2B نياز است كه ويتريني براي عرضه كالاها وجود داشته باشد از اين جهت اغلب اين سايتها، كالاها و خدمات خود را ازطريق كاتالوگهاي تصويري عرضه مي كنند كه دراين كاتالوگها، جزئيات ارزشمندي درخصوص كالا ها به مشتري ارائه مي گردد. از آن جا كه دراين نوع تجارت، خريداران نسبت به تحويل و قابليت درسترسي توجه ويژه اي دارند، سايتهاي B2B اغلب اطلاعات مربوط به اسناد تجاري را ارائه و درخصوص حمل كالا و كرايه آن نيز انتخابهاي مختلفي را عرضه مي كنند .
سايتهاي B2B بايستي زمينه مذاكرات لازم مربوط به قراردادهاي فيمابين را نيز فراهم كنند و همچنين امكان رايزني درمورد قيمتها، تأييد سفارش و پيگيري آن و تحويل كالا درزمان موعود از اهميت ويژه اي در اين سايتها برخوردارند . علاوه بر اينها ، اغلب تجارت مدل B2B دربرگيرنده طرف سومي نيز درمعامله است . كه اين طرف سوم معمولاً شامل مؤسسات مالي (زمينه اسنادمالي و اعتباري فيمابين )، انبارها و گمرك و ساير خدمات واسطه اي است. طرف سوم ممكن است خدمات خود را مسقيماً برروي سايت B2B براي تأمين كننده (فروشنده) و خريدار عرضه كند .
درنهايت اغلب سايتهاي B2B دربالاترين سطح امنيت فعاليت مي كنند . در اين سايتها با توجه به اهميت اطلاعات و زمانهاي تحويل و همين طور حجم بالاي پرداختها ،امنيت معامله دربالاترين حد قرار دارد . درحقيقت بسياري ازسايتهاي B2B روالهاي قانوني انجام كار (مثل قراردادهاي اوليه يا تخصيص اعتبارات لازم) را به منظور اطمينان از درستي كار و امنيت معامله پوشش مي دهند.
با توجه به اهميت مدل B2B درتجارت الكترونيكي، براي استاندارد كردن آن، چندين مدل پيشنهاد شده است كه يكي از معروفترين آنها «مدل لايه بندي شده» نام دارد كه شماي كلي آن درشكل(12-2) نشان داده شده است:
شكل 12-2 مدل معماري لايه بندي شده تجارت الكترونيكي B2B.
دراين مدل اولين ومهمترين قدم در ردو بدل كردن اطلاعات درتجارت الكترونيكي B2B اين است كه پيامها به صورت امن و مطمئن به مقصد برسد . براي دستيابي به اين هدف يك روش لايه بندي اتخاذ شده است كه درآن لايه بندي ازسطوح پايين شروع شده و به بالا مي رود . شكل بالا اين حالت را تاحدودي نشان داده است ولي به دليل عدم جدايي كامل لايه ها ازيكديگر درروابط بينابين، هيچ شكلي نمي تواند وضعيت را به طور كامل نشان دهد. به عنوان مثال لايه Registry Service دربعضي سيستمها درزير لايه Application قرار دارد.
