بخشی از مقاله
چکیده
امروزه ارزیابی عملکرد جزء لاینفک سازمان های پیشرو در محیط رقابتی است. بر همین اساس صنعت ساخت وساز که به عنوان یکی ازمهمترین و اشتغال زا ترین صنایع کشور بیش از سایر بخش های اقتصادی – صنعتی کشور تحت تاثیر گستره درک و بکار گیرری مفهوم ایمنی ، بهداشت و محیط زیست است ، بنابراین توجه به مسائل مربوط به ایمنی و سلامت شغلی کارگران و کارکنان در این صنعت و گروه های درگیر با این مسئله می بایست بسیار مهم تلقی شود. همچنین از آنجایی که فعالیت های عمرانی بسیار متنوع و پیچیده می باشد، ریسک فراوانی در این گونه فعالیت ها مشاهده می شود. لذا آثار وتبعات عدم رعایت ایمنی ، بهداشت و محیط زیست ، وپیشامد حوادث برای گروه های ذی نفع بسیار پرهزینه و بعضا غیر قابل جبران خواهد بود ، به نظر می رسد ارزیابی عملکرد براساس این رویکرد در فرایند ساخت و ساز شهری که بزرگترین عامل تاثیر گذار در زندگی انسان و مسائل زیست محیطی شهرها است از اهمیت ویژه ای برخوردار است، حال این مسئله مطرح است که شاخص های بهداشت ، ایمنی و محیط زیستٌ جهت ارزیابی عملکرد سازمانی مانند سازمان نظام مهندسی ساختمان که یکی از ارگانهای تاثیر گذار در زمینه ساخت وساز یک کشور است از اهمیت ویژه ای برخوردار است و استفاده از ابزار کارت امتیازی متوازنٍ ( BSC) که در آن تنها رویکرد مالی منظور نگردیده و رویکرد های بهداشت ، ایمنی و محیط زیست را نیز مورد ارزیابی قرار می دهد بتواند ارزیابی دقیق تری را حاصل کند. لذا در این مقاله ، امکان تعین جایگاه و رتبه ی هر یک از شاخص های HSE در منظر های BSC با به کارگیری VIKOR به عنوان یکی از روش های تصمیم گیری چند معیاره فراهم می گردد.
واژگان کلیدی: بهداشت، ایمنی ،محیط زیست (HSE)، کارت امتیاز دهی متوازن((BSC، دیمتل-تحلیل شبکه ای((DANP، تصمیم گیری چند معیاره، ویکور . (VIKOR)
1 Health Safety Environment
2Balanced Scorecard
مقدمه
سازمانهای که امروزه در یک دنیای حسـاس بـه مسائل اجتماعی و زیست محیطی بسر می برنـد، لازم است علاوه بر رضایت مشتریان، بـه سـلامتی و رفـاه کارکنان و همچنین حفاظت از محیط زیسـت اهمیـت ویژه ای دهند. یکی از مهمترین مواردی که شرکتها را بـه سـمت اسـتقرار و بهبـود سیسـتم هـای ایمنـی، بهداشت و محیط زیست ترغیب میکند، بروز انتظارات اساسی از طرف ذینفعان سازمان در حوزه های ایمنـی، سلامتی و بخصـوص محـیط زیسـت اسـت. در حـال حاضر علاوه بر مسائل قانونی که شرکتها ملـزم بـه رعایـــت آن هســـتند، بســـیاری از شـــرکت هـــا از استانداردهایی که در قوانین آمده است، فراتر رفتـه تـا در جامعهای که در آن کار میکننـد بـه عنـوان یـک شرکت شاخص مطرح شوند؛ عـلاوه بـر ایـن کـاهش خطرات زیست محیطـی و ارتقـای سـلامت و ایمنـی کارکنان، موجب بهبود بهره وری گشته و شرکتهایی که شهرت قابل توجهی دارند میتوانند از ایـن طریـق اعتبار و تصویر خود را نزد مشتریان، سرمایه گـذاران و ذینفعـانی کـه نسـبت بـه مسـائل اجتمـاعی حسـاس هستند، تقویت نمایند. در اهمیت موضوع مدیریت ایمنی و بهداشت، همین بس که در گزارش کمیته اجرایـی ایمنـی و بهداشـت انگلیس با عنوان »هزینه های حوادث« ادعا شده است که هزینه حوادث و سوانح کاری به طور میـانگین 37 درصد سود سـالانه شـرکت هـای حمـل و نقـل، 5/8 درصد قیمت هر مناقصه برای شرکتهای عمرانی و 5 درصد هزینه های جاری بیمارستانها میباشد که لـزوم طراحی سیستمهای مدیریت ایمنـی و بهداشـت را در سازمانها نمایش میدهد. نکته مهم تر ایـن کـه چنانچه ما به کـل هزینـه هـای حـوادث نگـاه کنـیم، خـواهیم دیـد کـه مهـم تـرین هزینـه هـای حـوادث، هزینه های غیر اقتصادی هستند. این هزینه ها میتواند شامل نقص فیزیکی حادثه دیده، هزینـه هـای روحـی وارد شده به خانواده و اطرافیان او و یا حتی هزینه های وارد شده به تعادل و انسـجام موجـود در کـل جامعـه باشد که با طراحی اثـربخش یـک سیسـتم مـدیریتی برای ایمنی، بهداشت و محیط زیست میتوان بسیاری از این هزینه ها را کاهش داد و حتی از طریـق ایجـاد برند و تصویر مثبت در ذهن مشـتریان و ذینفعـان بـه رشد درآمدهای سازمان نیز کمک نمود.[1] در حــال حاضــر اســتانداردهایی نظیــر اســتاندارد HSE-MS ویـا ISO 14001 ، OHSAS 18001 جهت مدیریت کارآمد ایمنی، بهداشت و محیط زیست وجود دارند که برخی شرکتهای مشـاوره بـر اسـاس آنها، سیستمهای مدیریتHSE را ارزیـابی میکنند. اگرچه این استانداردها به صورت سیستمی و فرآینـدی فعالیـتهـای مـرتبط بـا HSE را در یـک سازمان می سنجند اما این ارزیابی به صورت موضعی و بدون در نظر گرفتن ارتباط سیستم مدیریت HSE بـا سایر فعالیتهـای سـازمان اسـت و لـذا ارزش واقعـی فعالیتهای HSE را در کسب و کار سازمان مشخص نمی سازد. حال، سوالی که وجود دارد ایـن اسـت کـه چگونـه میتـوان سیسـتم هـای مـدیریت HSE را ارزیابی کرد و عملکردشان را در تحقق اهداف کسب و کار و تامین منافع مشـتریان و سـایر ذینفعان سازمان سنجید؟ چگونه میتوان فهمید که آیا سیستم مدیریت HSE بـرای کسـب و کـار سـازمان ارزش آفرین بوده و یا صرفا برای سازمان هزینه ایجاد کرده است؟ در این پژوهش به دنبـال پاسـخ بـه ایـن سؤالات و ارائه الگویی مناسب جهت ارزیابی عملکـرد سیستمهای مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست بر اساس کارت امتیازی متوازن (BSC) به اولویت بندی شاخصهای HSE سازمانی با یک رویکرد چند معیاره هستیم در این مقاله از VIKOR برای تصمیم گیری استفاده شده است. این پژوهش می تواند نقطه شـروعی بـرای دسـتیابی سازمان ها به اهداف ارزیابی ایمنی با نگاه جامع و استراتژیک باشد و آنها را برای اجرای برنامه های HSE در همـه سـطوح و پاسـخگویی بـه توقعـات کلیـه کارکنـان و ذینفعان در درازمدت آماده سازد. این مقاله به صورت ذیل سازماندهی شده است: در بخش دوم به پیشینه تحقیق و مطالعات انجام شده اشاره می شود، بخش سوم به تشریح کارت امتیاز متوازن ودر بخش چهارم به ارائه روش ویکور می پردازد ، در بخش پنجم کاربرد VIKOR در طراحی مدل راهبردی ارزیابی عملکرد صنعت ساختمان با ترکیب روش HSE-BSC بیان شده ودر بخش نهایی نتیجه گیری و پیشنهادات آمده است.
-2 مروری بر مطالعات انجام شده
والمحدی و فیروزه به یک مطالعه موردی برای ارزیابی عملکرد سازمانی با استفاده از BSC پرداختند. این مطالعه در یک سازمان آموزشی و با استفاده از آنتروپی شانون صورت گرفته است.[2] مطالعه ای دیگر به ارزیابی عملکرد امور مالیاتی شهر تهران بر اساس مدل کارت امتیازی متوازن پرداخته است.[3] در یک پژوهش محققان با تلفیق BSC و DEA با ارزیابی کارایی سرپرستی یکی از بانکهای ایران پرداختند.[4] در مطالعه ای دیگر محققین به ارائه یک مدل ارزیابی برای دانشکده های مدیریت برتر دانشگاههای استان تهران پرداخته اند. آنها در این پژوهش از یک رویکرد منسجم BSC-TOPSIS استفاده کرده اند.[5] در مطالعه ای محققین به ارزیابی عملکرد با رویکرد کارت امتیازی متوازن در شرکت فولاد طبرستان پرداختند.[6] براتی و همکاران در سال 1385 در یک بررسی به ارزیابی نظام مدیریت عملکرد کارکنان در بیمارستان امیرالمومنین (ع) پرداختند.[7] در یک تحقیق پژوهشگران به ارائه یک مدل کمی ارزیابی بر مبنای کارت امتیاز متوازن پرداختند. این مدل به منظور ارزیابی ارزش ویژه نام و نشان تجاری محصولات با استقاده از تکنیک های تحلیل شبکه ای فازی و تحلیل پوششی داده ها توسعه یافته بود.[8] یک بررسی به مورد کاوی تاثیر کارت امتیازی متوازن بر مدیریت فرایندهای کسب و کار در دو سازمان ایرانی پرداختند.[9] لی اونگ و چوآنگ یک مدل ترکیبی چند معیاره برای انتخاب تامین کنندگان در برون سپاری ارائه کردند. در این مدل از VIKOR، DANP و DEMATEL استفاده شده است.[10] چی آنگ با بکارگیری VIKORفازی یک سیستم پشتیبان تصمیم آنلاین ارائه کردند.[11] وو، زنگ و چن با استفاه از VIKOR، AHP و TOPSIS یک مدل ارزیابی بر اساس کارت امتیازی متوازن برای ارزیابی عملکرد بانکداری توسعه دادند.[12] چانگ و سوو یک مدل تحلیلی برای اولویت بندی استراتژی های محدودیت منابع مورد استفاده با بکارگیری روش VIKOR ارائه کردند.[13] چن و وانگ از VIKORفازی در بهینه سازی انتخاب شریک در پروژه های برونسپاری سیستم های اطلاعاتی/فناوری اطلاعات استفاده کردند.[14] ثنایی، موسوی و یزدانخواه برای انتخاب تامین کننده با بکارگیری تصمیم گیری گروهی از تکنیک VIKOR تحت شرایط فازی بهره بردند.[15] آپریکوویچ یک راه حل توافقی برای برنامه ریزی منابع آب با استفاده از MCDM ارائه نمود. او در این مطالعه از روش VIKOR استفاده کرده است.[16] وو، زوو و یان از VIKOR برای ارزیابی تجهیزات الترونیک استفاده کردند.[17] هوآنگ و یان یک مطالعه با موضوع ارزیابی ریسک اعتباری در موسسات انرژی با استفاده از VIKOR بکار بردند
