بخشی از مقاله
چکیده
یکی از بخشهایی که در صنعت توریسم مورد توجه گردشگران و جهانگردان قرار گرفته است صـنعت اکوتوریـسم اسـت. توریـسم
سبز، توریسم پایدار و بیوتوریسم واژههاى متنوعی است که براى گردشگرى طبیعت یا اکوتوریسم به کار برده می شود. اکوتوریسم در فارسی با عنوان طبیعت گردي معنی مـی شـود. طبـق آخـرین تعریـف انجمـن بـین المللـی اکوتوریـسم ( (TIESدر سـال "1991
اکوتوریسم مسافرتی است به مناطق طبیعی با تعهد به حفظ محیط زیست و آسایش مردم بومی".
کشور پهناور ما، با ویژگی هاي طبیعی خاص براي اکوتوریسم منطقه بسیار مستعد در زمینه جذب گردشـگران طبیعـی در سـطح بـین
المللی به شمار می آید. باید توجه داشته باشیم که نعمت اکوتوریسم علاوه بر پدید آوردن هزاران شغل تازه، بهره برداري ناپایـدار از
عرصه هاي منابع طبیعی کشور را، به بهره برداري پایدار از منابع مزبور تبدیل می کند. توسعه اکوتوریسم می تواند بـا ایجـاد فرصـت هاي شغلی منافع اقتصادي بی شماري را بطور مستقیم متوجه مردم بومی کشورها کند و در این راستا امکانات ایجاد کاربري اقتـصادي براي افراد در حرفه هاي مرتبط با این صنعت و براي چشم اندازهاي طبیعی و درنتیجه تأمین اعتبارات لازم در جهت حفظ آنها فراهم می شود. اکوتوریست ها غالبا با گرایش زیست محیطی هستند و می توانند در پالایش و حفاظت از محیط زیست، گـسترش فرهنـگ
زیست محیطی در بین مردم جوامع نقش مؤثري ایفاء کنند. البته اثرات مثبت اکوتوریسم در اکوسیستم هاي آبی می تواند بـسیار قابـل
توجه باشد ولی اثرات سوء آن نیز اجتناب ناپذیر بوده و با اثرات مثبت اکوتوریسم آمیخته است. به همین دلیل لازم است اثرات منفـی بر مناطق از طریق برنامه ریزي دقیق و مدیریت مؤثر برطرف شود. اصل راهنما براي توسعه اکوتوریسم در اکوسیستم هـاي آبـی ایـن است که منابع طبیعی و انسانی به گونه اي تحت مدیریت قرار گیرند که ضمن ارتقاي سطح بهره وري بازدید کنندگان، پیامدهاي منفی
توسعه اکوتوریسم به حداقل خود برسد. دستیابی به این هدف مستلزم ارزیابی پتانسیل پیامدهاي منفی و تجزیـه و تحلیـل عقلایـی از
چگونگی کنترل پیامدهاست. اکوتوریسم مسئله اي است که باید به دقت مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیـرد، ولـی آنچـه مهـم
است این است که اکوتوریسم به عنوان یک صنعت و یک منبع حفاظت از طبیعت که توأم با درآمدزایی می باشد مطرح گردد.
کلید واژه: اکوتوریسم، توریسم سبز، زیست محیطی، اکوسیستم هاي آبی
١
حوزه معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر
اولین همایش منطقهاي اکوسیستمهاي آبی داخلی ایران - 17 الی 18 آذر ماه 1387
-1 مقدمه
گروه بزرگی از گردشگران جهان را آنهایی تشکیل میدهند که تنها براي دیدار از مناطق طبیعی نامـسکونی و دسـت نخـورده جهـان
سفر میکنند و به تماشاي گیاهان و پرندگان و ماهی ها و دیگر جانوران میپردازند. به اینگونه از گردشگران که در اصل بـه دیـدار از زیست بوم و طبیعت میپردازند، نام اکوتوریست یا بومگرد داده شده است. بسیاري از کشورها بخـش هنگفتـی از درآمـد خـود را از
بومگردان خارجی تأمین میکنند. اکوتوریسم به عنوان شکلی از توریسم مبتنی بر بازار تعریف شده است که بعنوان ابزار توسعه پایدار
توسط NGO ها، خبرگان توسعه و آکادمی ها از 1990 شناخته و مورد مطالعه قرار گرفته است. براي داشتن یک اکوتوریـسم پایـدار
باید به شناسایی اصول اکوتوریسم پرداخت و نیز مؤلفه هاي مرتبط را بررسی کرد. براي توسـعه پایـدار توریـسم و اکوتوریـسم بایـد
یکپارچگی بین دو مؤلفه زیستی - فیزیکی (Biophysical) شـامل محـیط زیـست و زیـر سـاختها و مؤلفـه شـرایط اجتمـاعی - اقتصادي ( Socio-economic) برقرار باشد. به عنوان مثال عدم توجه به محدودیت هاي زیستی یک ناحیه ممکن اسـت مـانع از
برآورده شدن انتظارات سیاحان شود و یا این عدم هماهنگی باعث تخریب قابلیت هاي محیطی و یا حتی زیانهاي فرهنگی - اجتماعی
در منطقه شود. انسان ذاتاً بخشی از طبیعت است. خیلی از حرکاتی که ما به اسـم اکوتوریـسم انجـام مـی دهـیم در حقیقـت تخریـب
طبیعت است، بنابراین در اکوتوریسم حفاظت نه تنها محیط زیست بلکه فرهنگ جامعه بومی آن منطقه را هم در بر می گیرد علاوه بـر آن صنعت اکوتوریسم در مقابل اثرات مثبت اقتصادي که دارد می تواند بار منفی قابل ملاحظه اي را از جنبه هـاي زیـست محیطـی و اجتماعی براي یک کشور و یا یک محل به همراه داشته باشد. اکوتوریسم مزایاي ناشناخته اي نیز دارد. در میان بیش از 200 کشور دنیا
5 کشور از آنها چهار فصل کامل را با همه خصوصیاتش تجربه می کنند که ایران یکی از آنهاست. بهاري با طـراوت، تابـستانی گـرم،
پاییزي لطیف و زمستانی سرد، با تنوع گونه هاي گیاهی و جانوري که از آنها به اصـطلاح (زیـست گونـه) یـاد مـی شـود در طبیعـت
خدادادي ایران یافت می شود. اکوتوریسم یکی از پرسودترین زمینه هاي تجارت بین المللی است و حجم عظیمی از گـردش سـرمایه را شامل می شود. سرمایه گذاري در طبیعت چندان سنگین نیست. کافیست ثروت اصلی طبیعت یعنی زیبایی و سلامتی آن را به خطر نیندازیم و محیط زیست و طبیعت را به نحو احسن حفظ نموده و از تخریب و انهدام آن جلوگیري کنیم. در این مقاله برخی از اثرات مثبت و منفی اکوتوریسم بر اکوسیستم هاي آبی مورد بررسی قرار گرفته است.
-2 اکوسیستم هاي آبی ایران
فلات ایران که بیش از 80 درصد خاك سرزمینی کشور ایران را در بر گرفته، تنوعی از چشم اندازهاي کوهستانی، کوهپایه اي، دشـتی
و کویري و ... را بوجود آورده است. همین ویژگی باعث شده که کشور ایران علیرغم قرار گرفتن در کمربند خـشک و نیمـه خـشک جهان داراي میکرواقلیم هاي متنوعی باشد. تنوع اقلیم، پستی و بلندي هاي فراوان، وجود دو دریاي وسیع در شمال و جنوب کشور و
گسترش وسیع تشکیلات زمین شناسی دوران سوم زمین شناسی که اغلب شور هستند، باعـث شـده کـه انـواع مختلفـی از تالابهـا، از جنگل هاي مانگرو و صخره هاي مرجانی گرفته تا دریاچه هاي کوهستانی در آن شکل بگیرند.
از 42 نوع تالاب مشخص شده توسط کنوانسیون رامسر در سطح جهان به جز یک نوع تالاب یعنی تالاب هاي تنـدرا بقیـه در کـشور
ایران یافت می شوند که بیانگر تنوع بسیار زیاد تالاب هاي ایرانی است. تا کنون بیش از 84 تالاب با اهمیت در ایـران شناسـایی شـده
