بخشی از مقاله
مقدمه
بی شک بسیاری از بینندگان ، حتی کسانی که در زمینه معماری سنتی فعالیت دارند. هنگامی که در برابر عظمت و شکو گنبد ها، طاق ها ،کاربندی ها، و نگاره ها که در نهایت دقت و ظرافت بنا ها را آذیین بسته اند، قرار می گیرند از خود می پرسند: آیا هنرمند معمار بر اساس ذوق و تجربه به چنین طاق ها و گنبد هایی را بر پا داشته اند، یا کسانی به یاری آنها بر خاسته اند؟
در گذشه آموختن هنر و پیشه ،سینه به سینه ،از ستاد به شاگرد، یا از پدر به پسر بوده است. استادان هر فن برای حفظ راز و رمز پیشه و هنر خود آموزش را در محدوده خانواده یا صنف خود که در نهایتبا پیوند های خویشاوندی همراه می شد. مجاز می دانسته و به ندرت دانسته های خود را مکتوب کرده اند، این احتمال نیز هست که توان چنین کاری را نداشته و یا لزوما نوشتن را احساس نمی کرده اند. البته گاهی نیز اعضای خانواده علاقه ای به ادامه شغل پدر نداشته ،به همین سبب رمز و راز برخی از فنون هنری و اصطلاحات به تریج از میان رفته است همچو ارسی.
تعریف گره چینی
در اصطلاح هنری گره چینی عبارت است از مجموعه ای از شکلهای هندسی که با نظم و ترتیب و پیچ و شکنهای هماهنگ و قرینه در کنار هم چیده شده اند.در تعریفی دیگر ،گره چینی عبارت است از یک ترکیب هماهنگ از شکلهای هندسی به هم پیچده شده ، موزون و جاذب که با استفاده از خط های راست شکل گرفته است ، یا گره اسلوب بسیار منظم از نقوش هندسی، با مجموعه ای خاص از عناصر قابل تعریف ریاضی است .
اصول موضوع نوع خاص هندسه است که در گره به کار می رود.
چوب های مرغوب مورد استفاده ارسی
1- کاج: بهترین نوع کاج برای کشور های فنلاند ،اتریش سوئد ،روسیه و... می باشد.
2- راش : چوب بیرون آن قرمز رنگ و درون آن قهوه ای مایل به سرخ و با الیاف موازی یکنواخت بدون بو و طعم می باشد، نسبتا سخت و سنگین و به خمش و ضربه مقاوم است.
رنگ و لاک خوب می پذیرد . برای استفاده در گره چینی باید رطوبت چوب بسیار کم اشد، و کاملا خشک باشد، چوب راش دارای بافتی متراکم می باشد.
3- گردو : بومی ایران و چین می باشد. چوب بیرون خاکستری مایل به قهوهای روشن و چوب درون قهوه ای روشن تا قهوه ای تیره می باشد. چوب نسبتا سنگینی می باشد و به خوبی رنگ و لاک را می پذیرد.دارای الیاف منظم و نا منظم و دارای نقوش زیبایی می باشدف و ابزار خوری خوبی دارد. درخت گردو از خانواده پهن برگان می باشد. و دارای استحکام زیادی می باشد. و دارای استحکام زیادی است.به گردو گردکان و جور هم می گویند.
4- چنار: یکی از فراوانترین درختانی است که در ایران بخصوص شهر تهران به وفور دیده می شود،چوب برون روش تا قهوه ای تمایل به قرمز و منگنی می باشد. چوب پیر آن به راش شباهت دارد. چوب بدون بو و طعم و مشابه راش ولی نرم تر ونسبتا سخت و دارای الیافی یکنواخت است . دوام آن نسبتا کم است.
5- توسکا : چوبی است بدون قابل تشخیص از چوب بیرون و درون مایل به صورتی، نرم و سبک و دارای الیافی صاف و ظریف و ریز بافت می باشد.کار با آن آسان و رنگ پذیری خوبی دارد.و دارای دوگونه قشلاقی وییلاقی می باشد.
6- ملچ : گونه ای از نارون می باشد که در جنگلهای متوسط از گرگان تا آستارا و طالش وزم می نامند. از خانواده پهن برگان می باشد و چوب آن نیمه سنگین و سخت می باشد. دارای بافتی غیر متراکم می باشد. از کرم تا کرم مایل به قهوهای و با رگه های سبز و خاکستری می باشد. دارای نقوش بسیار زیبایی می باشد.رنگ پذیری خوبی هم دارد و بعد از رنگ بسیار زیبا می شود. چوب یکی از چوبهای با ارزش و تقریبا نادر می باشد.
وسایل و ابزار گره چینی
1-چکش(که شامل چکش فلزی-چکش لاستیکی-چکش چوبی)
2-میخ کش
3-اره دستی
4-گیره بغل دستگاه یا بغل میز
5-گونیا باز شو
6-گونیا فارسی
7-خطکش تیره دار
8-کولیس
9-رنده دستی
ویژگی پنجره: ازجمله شکل و اندازه آن ، و نحوه کاربرد ش ،بسته به شرایط اقلیمی و وضع فرهنگی هر منطقه متفاوت بوده است. واژه پنجره از سانسکریت به معنای قفس گرفته شده و در اردو به صورت پینجارا به همین معنا آمده است.
این واژه به معنای دریچه مشبک احتمالا از قرن چهارم به بعد وارد زبان فارسی شده است و ظاهرا بعد ها معنایی عام یافته و به هر نوع جنس اطلاق شده است . در دوره زندیه و قاجاریه، پنجره به معنای دریچه های مشبک فلزی به کار رفته است.واژه روزن، از روچن پهلوی به معنای سوراخی که از آن نور و هوا داخل اتاق می شود، پیش از پنجره در زبان فارسی رایج بوده و احتمالا به دریچه های غیر مشبک اطلاق می شده است. در دوره های بعد انواع خاصی از پنجره ها را به این نام خوانده اند. واژه ارسی نیز به نوعی پنجره چوبی رایج در دوره زندیه و قاجاریه اطلاق می شود.
پنجره های ارسی در معماری ایران
ارسی در فارسی به چم (معنای) گشاده لوز روس و اروس است. در اروپا به این گونه در ها گیوتین می گویند. استاد پیر نیا واژه ارسی را در پارسی می داند برابر گشاده و باز. ولی در فرهنگ ها ارسی را یک واژه روسی دانسته اند (ار) پیشوندی است برابر بالا رفتن که در برخی واژه ها ی دیگر مانند ارچین دیده می شود و (سی) برابر پرتو و چشمه که در گویش های نیمروزی (جنوبی) ایران روایی است. ارسی گونه اس پنجره چوبی و شبکه دار کشویی است که با بالا و پایین رفتن و باز و بسته می شود. بلندای آن از کف تاآسمانه است.این در پنجره گاه به میانسرا باز می شود و گاه میان دو تالار جای میگیرد تا به هنگام نیاز باز شودو یک تالار بزرگ بدست آید. کاربرد ارسی در مهرازی ایران به گونه یک باز شوی بنیادی پیشینه
ای بسیار کهن دارد . نمونه های زیبای آن در همه جای ایران دیده می شود.لت ارسی ها معملا فرد است. ارسی یک لتی در بالا خانه های گوشوار یا راهروهای طبقه اول ساختمان که معمولا در نقاط سردسیر به ورت در است دیده می شوند. در هر ارسی از بخش های زیر ساخته شده است : باهو یا وادار : بخش ایستاده چهار چوب آن. کلاه: تی ترازی (افقی)میان بخش و پایاوجنبان آن.تنک: شبکه درون درک های آن .چفته ریزه:چفتی که درک ها را پایان نگه می دارد. درک یا لنگه: که مانند کشو بالا و پایین می رود. بخش زیرین به بلندای 30 تا50 سانتی متر از کف که مانند جان پناه است و پایاست.بخش بالای آن که نیم پرهون نیم دایره یا سه پهلو است و پایاست.کاربرد سطح مشبک پنجره های ارسی تامین
نور فضای درونی در معرض دید قرار دادن فضای بیرونی کاهش شدت تابش نور خورشید به اندازه کافی وارد فضای اتاغ شود نه کمتر نه بیشتر ب-روانشناسی رنگ ها: از نظر روان شناسی رنگ خای مختلف این شیشه ها و ایجاد نور های هم رنگشان بر روی انسان تاثیرات مختلفی می گزارد که هر رنگ کنار رنگ دیگر شدت این تاثیرات را خنثی می کند و مقدار مناسب آن را تنظیم و تعدیل می کند.و مقدار مناسب آن را تنظیم و تعدیل می کند.بیشتر رنگهای استفاده شده در شیشه های ارسی رنگهای لاجوردی قرمز سبز و زرد هستندو هر
کدام به تنهایی یک تاثیر روانشناختی مجزای دارند.ج-زیبایی: سطح پنجره های ارسی را با استفاده از انواع نقش های گوناگون گره سازی و با شیشه های رنگین و ساده می آراستند و ترکیب های بدیعی پدید می آورند و بدین صورت هماهنگی بین این شبکه های هندسی و نورهای رنگی باعث ایجاد زیبایی دلپذیری می شود.د-نقش هندسی در ارسی: ناپسند دانستن تقلید از نقش ها و صورت های انسانی و حیوانی در نقاشی و سایر هنر های تصویری و تجسمی به تدریج موجب شد که تقلید از طبیعت در فرهنگ بسیاری از هنر های
اسلامی چندان مورد توجه قرار نگیرد و جایگاه والایی نیابد.به همین جهت هنرمندان به ترکیب های هندسی و انتزاعی توجه بسیار کردند.و-محرومیت:پنجره های ارسی همچنین باعث محدود کردن دید از بیرون به درون خانه و ایجاد محرومیت می شود.
5-خواص صوتی:اگر قطعات یک گره نسبت به هم زوایای مختلف یا متعدد پیدا کند جابه جایی صوتی ایجاد می کند در این جابه جایی تابع قوانین علم آکوستیک است.فرم های شش وجهی نیز دارای خواص صوتی هستند از کاربرد صوتی شش وجهی در طبیعت می توان کندوی زنبور عسل را مثال آورد که دقیقا عمل انتقال صوت یا رزونانس را انجام می دهد.
ارسی،رقص نور با ساز چوب و شیشه
ارسی، چیدمان چوب و شیشه ، یادگاری از روزگاران قدیم و الهام گرفته از طرح های اصیل اسلیمی که در ساخت درها و پنجره بنا ها به کار می رفت اکنون دیگر متدوال نیست و تنها در خانه های بر جای مانده از قدیم دیده می شود. این دست ساخته ها ی اصیل چوبی هر چند در حال حاضر به دلایل مختلف دیگر ساخته نمی شود اما در سر تاسر ایران زمین در شهر ها و روستاهای قدیمی هنوز وجود دارد و زیباتر از آن است که از یاد ها فراموش شود.
واژه ارسی در فرهنگ عمید به معنی در اتاقی است که بر روی حیاط باز می شود. استاد ((محمد کریم پیر نیا)) از معماران پیسکسوت قدسمس در تعریف واژه ارسی معتقد است که برخی گمان می کنند ارسی به پنجره ای اطلاق می شود که به تدریج از معماری روسی در ایران رواج یافته در صورتی که پیش از آنکه ارسی در معماری روسی جایی باز کند که در بناها و نقاشی های ایران مشاهده شده است.
