بخشی از مقاله
چکیده
عناصر تزئینی معماری دوره ی قاجار بوشهر در عمارت های آن به طور چشم گیر دیده می شود، از جمله عناصر تزئینی، ارسی ها هستند که طرح و نقش خاصی دارند. طرح های سنتی در دوره قاجار در اغلب هنرها به کار می رفته ، در برخی ساده ودر برخی با جزئیات همراه بوده است. الگوی متقارن پیچیده هندسی رنگ و نور، ترکیب تزئینات چوبی، شیشه های رنگی، کاربرد آنها و تاثیر پذیریشان در معماری موجب شده که بناها به ارگانیسم زنده تبدیل شوند.
هدف این پژوهش مطالعه ی ارسی های عمارت های دوره قاجار بوشهر و مقایسه آنها با یکدیگر از بعد رنگ شیشه های این ارسی ها بوده و در آخر بدست آوردن رابطه ای میان تناسبات شیشه های رنگی موجود در ارسی ها و رنگ های به کار رفته در آنها با توجه به طول موج های عبوری، خواص درمانی و موقعیت اقلیمی می باشد و جلوگیری از ورود انرژی مضاعف به فضای داخل کمک می کند، روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی - تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و میدانی بوده است.
مقدمه
اصیل ترین و زیبا ترین نمونه های معماری بومی، خانه هایی هستند که در ارتباط با شرایط آب و هوایی محل، مصالح بوم آورد، شیوه های ساخت، سبک زندگی، سنت و فرهنگ هر منطقه شکل گرفته اند - سوزن، 2007، . - 1816 در یک بررسی کلی، با توجه به اینکه ساختار کالبدی خانه های سنتی، طراحی هوشمندانه ای در خدمت منافع انسان و محیط زیست داشته اند و سازندگان این واحدهای بومی در هر زمان و مکان تلاش می کرده اند تا از طریق ایجاد رابطهای دوستانه بین محیط زیست، فرهنگ و فرم معماری فضاهای زندگی را در جهت انسانی شدن سوق دهندمی توان از اصول طراحی این بناها بعنوان سیستم های طراحی زیست محیطی پایدار نام برد
معماری بافت قدیم بوشهر به لحاظ قدمت در ایران یکی از شاخصه های معماری بومی این سرزمین محسوب می گردد. با اتکا به اسناد و شواهد موجود، استفاده از ارسی در بسیاری از مناطق ایران شایع و معمول بوده اما در برخی شهرها رونق و گسترش چشمگیری داشته است
در آثار معماری شهر بوشهر، ارسی یکی از نمونه های عالی عناصر و آرایه های معماری است. در و پنجره های مشبک با شیشه های رنگی در عین حال که حفاظ مناسبی در برابر آفتاب گرم و تابان بوشهر به حساب می آید، نور را در رنگ های متنوع و متعدد منعکس می کند.
تعریف ارسی
ارسی نوعی در قدیمی که دارای چهارچوب مخصوص بوده و آن در داخل چهارچوب حرکت می کرد و با پایین و بالا رفتن باز و بسته می شد - معین، 1375، . - 201 ارسی در لغت نامه دهخدا چنین تعریف شده است: " قسمی در که گشودن و بستن آن به بر بردن و فرود آوردن است، بر خلاف درهای عادی که به یک سوی و سوی یمین و شمال باز و فراز شود. در که وقت گشادن به سوی بالا کشند و گاه بستن فرود آرند. دری از اتاق که درگاه آن رو به صحن باشد و دارای چهارچوبی بود که این در، در جوف آن حرکت کرده بالا و پایین رود
محمد کریمم پیرنیا آن را چنین تعریف می کند: " ارسی اصطلاحا به پنجره هایی گفته می شود، که معمولا سرتاسر دیوار یک اتاق را می پوشانند و از سقف تا کف یکپارچه اند و باز و بسته شدن آن ها به صورت عمودی و بالا و پایین رو است
واژه ارسی از کلمه اروز- اروس- پهلوی به معنای روشنایی گرفته شده است؛ نوعی پنجره چوبی بزرگ مشبک با تعداد لته - لنگه - معمولا فرد به کار گرفته می شود. چنانچه در طبقه اول استفاده شود، بخش عمده دیوار سراسری اتاق را می پوشاند. ارسی در تالارهای خانه یا سایر فضاهای معماری کار گذاشته می شد و به حیاط خانه ها گشوده می شد
تاریخچه ارسی
در ارتباط با تاریخ ورود شیشه های جام رنگی به ایران و ساخت ارسی ها در معماری اطلاعات دقیقی وجود ندارد و تنها منابع موجود سفرنامه هایی مربوط به دوران قاجار است. شاردن سیاح فرانسوی که در دوره صفوی به ایران آمده، ضمن شرح خانه ها و تزئینات آن ها، می نویسد:"پنجره های اتاق های عامه مردم از چوب چنار ساخته شده، اما پنجره های خانه اعیان و بزرگان عبارت از درهای مشبکی است که در هر شبکه اش شیشه کوچک رنگینی که از اجتماع آن ها نقش زیبایی پدید می آید، تعبیه شده است... به قاب های پنجره هاشان یا شیشه می اندازند یا مشمع های شفافی که هم نقش های زیبا دارد و هم نور از آن ها عبور می کند
بنجامین در وصف این نوع پنجره در سفرنامه خود می نویسد: " ایرانیان به جای آنکه برای اتاق های خود به شیوه غربی چندین پنجره بسازند، همه را یکجا جمع کرده یک پنجره بزرگ یا در که از سقف تا کف اتاق می رسد برای اتاق در نظر می گیرند و این پنجره بزرگ را با قاب های مختلف به سه یا چهار قسمت تقسیم می کنند و در هر قسمت با به کاربردن شیشه های رنگی کوچک، نمای خارجی و داخلی زیبایی برای اتاق فراهم می آورند
