بخشی از مقاله
ایمنی و حفاظت فنی
در محیط های صنعتی با و جود ماشین آلات و ابزار فراوان غالبا کارگران در معرض مخاطرات فراوان قرار دارند . با توسعه تکنولوژی و افزایش کاربرد ماشین در امر تولید نیز احتمال مخاطرات و حوادث در این گونه محیط ها زیاد تر می شود . سوانح در کارخانه جات ممکن است باعث نقص عضو یا فوت افراد شود که به سهولت و سرعت قابل جبران نیست و برای سازمان فقدان یک متخصص که سال ها برای تربیت او سرمایه و وقت مصرف شده است ، زمان سنگینی به شمار می آید . در سازمان های تولیدی که اصول و موازین مراعات نمی شود روحیه
کارکنان نیز ضعیف و متزلزل است و کمتر امکان دارد کارگر خوب و طراز اول در خدمت چنین سازمان هایی مشغول به کار باشد . بنابراین اجرای تدابیر و برنامه هایی به منظور ایمنی و حفاظت فنی کارکنان ، در درجه اول اهمیت ، در راستای تامین و نگهداری نیروی انسانی ، قرار دارد . در عین حال ، صرف هزینه و تخصیص اعتبار در برنامه های سازمان ، به منظور ابداع تدابیر و استقرار وسایل جهت جلوگیری از حوادث ، در مقابل منافع حاصل از آن ، اندک و ناچیز به شمار می رود .
اصولا ایمنی ، حفاظت فنی و بهداشت صنعتی وسیع و گسترده ای است که تحت عنوان ( حفاظت صنعتی ) به مجموعه تدابیر ، اصول و مقرراتی گفته می شود که با به کار گرفتن آن بتوان نیروی انسانی و سرمایه را در مقابل خطرات مختلف محتمل در محیط های صنعتی به نحو موثری حفظ و حراست کرد و یک محیط کاری بی خطر و سالم جهت افزایش کارایی کارکنان به وجود آورد .
« بررسی تاریخی ایمنی و بهداشت صنعتی »
بررسی تاریخی ایمنی و بهداشت صنعتی با توجه به نقاط عطف موجود به طور کلی به چهار دوره تقسیم می گردد :
1- دوره زندگی اولیه بشر
2- از پیدایش تمدن های اولیه تا ظهور اسلام
3- از ظهور اسلام تا انقلاب صنعتی
4- از ظهور انقلاب صنعتی تا امروز
دیدگاه اولیه بشر از ایمنی و بهداشت کار : این دیدگاه محدود به استفاده از نیروی بدنی و گاها استفاده از امکانات طبیعی نظیر چوب و سنگ و استخوان می شود و انسان بر اثر غریزه به فکر صیانت از اعضای مختلف بدن خویش بوده است .
دیروز ایمنی و بهداشت صنعتی ( از پیدایش تمدن های اولیه تا ظهور اسلام ) :
اولا در این دوره اهمیت مساله آنچنان واضح و روشن نبوده و اکثرا با جنبه های منفی و آثار سود و زیان به کار معطوف بوده و هیچ موقع با آثار مثبت و مفید کار که مورد توجه جهانیان به ویژه پزشکان در جهان امروز قرار گرفته است و کار درمانی که یکی از موارد هم می باشد مورد توجه قرار نگرفته است . مساله دیگر اینکه در این دوره ها هم کارهای سخت و زیان آور معادن و عمارت های آنچنانی را برده ها و یا زندانیان به اصطلاح محکوم به مرگ تشکیل می دادند و بنابراین از نظر کارفرمایان آن دوره نه تنها نیازی به حفاظت ، ایمنی و تامین سلامت آن ها نبوده بلکه خود این عمل نوعی اعدام دسته جمعی به حساب می آمد .
ایمنی و بهداشت در صنعت امروز : انقلاب صنعتی با ماشین بخار آغاز شد . انقلاب صنعتی غرب که آغازگر حرکت جوامع به سوی صنعتی شدن بود نقطه عطفی در پیشرفت سریع صنعت و پدیده های مربوط به آن از جمله ایمنی و بهداشت در آن ممالک به شمار می رود . با تغییر و تکامل ابزار کار و تولید ، حوادث و بیماری های ناشی از کار مرتبا در تغییر و تحول بوده اند که انقلاب صنعتی جنبه های منفی هم داشته که از آن جمله می توان به افزایش حوادث در محیط کار ، سرو صدا ، آلودگی های ناشی از کارخانه جات و افزایش ماشین آلات و آلودگی آب های دریا اشاره کرد .
حادثه چیست :
حادثه اتفاقی است پیش بینی نشده و غیر منتظره که در زمان انجام وظیفه طی اوقات کار برای بیمه شده ای که در کارخانه یا کارگاه ، سازمان ها وموسسات وابسته مشغول انجام کار می باشد اتفاق می افتد و باعث ضایعات مادی و انسانی می شود و کارگر آسیب دیده حداقل باید 24 ساعت تحت معالجه و استراحت قرار بگیرد .
بررسی حوادث در کارگاه ها
طرق مختلفی را که امروزه در زمینه پیشگیری حوادث به کار گرفته می شود می توان به ترتیب زیر طبقه بندی نمود :
1- تحقیقات آماری 2 – بررسی جنبه های روانی و فیزیولوژیکی کارگران 3 – فعالیت های آموزش و تبلیغاتی 4 – سازمان و تشکیلات حفاظت 5 – بازرسی از کارهای اجرایی در کارگاه ها .
1 - تحقیقات آماری : تمامی حوادث کلا از یک سری عوامل که در یک زمان و در یک مکان جمع شده اند تشکیل می گردند . به عنوان مثال برای تشکیل آتش لازم ایت عوامل مختلفی مانند سوخت ، اکسیژن و حرارت در یک جا و در یک زمان در کنار هم قرار گیرند حال اگر به طریقی یکی از عوامل را ما حذف کنیم دیگر آتش نخواهد بود . پس با کنترل عمل وقوع حادثه و جلوگیری از تجمع آنها در یک مکان و د ریک زمان از به وجود آمدن می توان پیشگیری کرد .
2 – عامل فیزیولوژیکی که عامل درونی به طور کلی معین می کند اشخاص در چه شرایطی و به چه دلایلی سبب ایجاد خطر برای خود و دیگران می شوند در هنگام استخدام انتخاب پرسنل باید به طور صحیح صورت گیرد و فرد واقعا از روی علاقه شروع به کار نماید . 2 – عامل فیزیولوژیکی : وضعیت بدنی و جسمانی پرسنل باید متنایب کارشان در نظر گرفته شود البته این بدین منظور نیست که افرادی که نقص عضو دارند به کار گذاشته نشوند . بلکه کار مزبور باید باید تجزیه و تحلیل گردد .
فعالیت های تبلیغاتی و آموزشی : آموزش و فقدان آموزش یکی از علل عمده وقوع حوادث است . کلیه کارگاه ها با توجه به شغل های مختلف پرسل را باید برای دوره های کوتاه مدت و بلند مدت اعزام نمایند و الویت با پرسنلی است که جدیدا در کارگاه های استخدام می شوند . در کلاس ها باید سعی شود حوادث مختلف تجزیه و تحلیل گردد تا از تکرار حوادث جلوگیری شود .
4 – سازمان و تشکیلات حفاظتی : اولین افرادی که در امر حفاظت نقش مهم و سازنده ای را ایفا می نمایند ، مدیران کارگاه ها می باشند . چنانکه درباره سازمان فعالیت های حفاظتی گویند : حفاظت از بالا شروع می شود . مسئول مستقیم واحد ها سر کارگران که در ارتباط با کار گران می باشند با اولویت دادن به ایمنی قبل از شروع به کار و در حین انجام کار سعی بر این کنند که به طور کامل تمامی کارگران اقدامات لازم ایمنی را انجام دهند .
5 – بازرسی مکرر از کارهای اجرایی در کارگاه ها : برای حفظ صیانت نیروی انسانی لازم است تمامی قوانین و مقررات ایمنی به طور کامل در کارگاه ها اجرا شود و همچنین کارگران به نحو احسن از لوازم ایمنی استفاده نمایند . البته این قوانین به غیر از دروسی که در کلاس های ایمنی ارائه می گردد دفترچه استاندارد ایمنی در اختیار واحدها قرار گرفته و همچنین تدابیری برای کارهای مختلف کارگاه نوشته و برای تمامی واحد ها ارسال گردد که در تقلیل حوادث بسیار حائز اهمیت است .
زیان های وارده در اثر حادثه :
1 – زیان های نامشهود
2 – زیان های مشهود
تعریف : زیان های نامشهود ضررهایی است که قابل محاسبه و بیان به رقم و ریال نمی باشند .
تعریف : زیان های مشهود هزینه هایی است که قابل محاسبه به رقم و ریال می باشند .
زیان های نامشهود بر کارفرما :
1 – اتلاف وقت مدت زمانی که کارگر ، کارفرما سر کار نیست .
2 – اتلاف وقت سایر کارکنان که در اثر حادثه دست از کار می کشند .
3 – اتلاف وقت سرپرست و کارکنان اداری .
4 – هزینه آماده نمودن کارگر به جای کارگر مصدوم .
5 – اثر سوء روحی در بین کارگران که موجب کندی کار می گردد .
زیان های نامشهود وارده بر کارگر حادثه دیده .
1 – هزینه های اضافی در مدت استراحت در منزل
2 – تغییر شغل
3 – امکان تزلزل شغل در اثر ناتوانی در اشتغال به کار سابق .
4 – اثرات روحی برای خود و خانواده .
زیان های نا مشهود وارده بر جامعه :
1 – خسارتی که جامعه به علت از دست دادن نیروی ماهر تحمل می شود .
2 – اثرات سوئی که از نظر روانی در جامعه موثر واقع می شود .
3 – بالا رفتن آمار حوادث در کشور و اثرات نا مطلوب آن در سازمان جهانی کار
زیان های مشهود : 1 – حقوق ایام بیماری کارگر مصدوم 2 – خساراتی که بابت غرامت از کار افتادگی یا نقص عضو پرداخت می
شود 3 – هزینه تعمیر یا اصلاح ماشین آلات 4 – ضایعات مواد به علت حادثه 5 – هزینه معالجه و مداوام مصدوم .
حاصل حادثه یکی از موارد زیر است :
1 – جراحات کم 2 – نقص عضو یا قطع عضو 3 – عدم توانایی در اشتغال به کار سابق 4 – از کار افتادگی دائم 5 – فوت .
ضریب تکرار حادثه : منظور از ضریب تکرار حادثه ، یا ضریب تعداد حادثه ، یا ضریب فراوانی عبارتست از تعداد حوادث و تصادفاتی که در صورت ( معمولا یکسان ) منجر به ضایعات انسانی ( اعم از تلفات ، نقص عضو کلی یا جزیی و بیماری های شخصی ) می شود که در سازمان مورد بررسی قرار می گیرد . برای محاسبه ضریب حادثه از فرمول زیر استفاده می شود :
10 تعداد کل حوادث در زمان معین . = ضریب تعداد حاثه ( ضریب فراوانی )
مجموع ساعات کار کلیه کارگران د همان زمان
مثال : کارگاهی دارای پانصد نفر کار گار است که هر یک از آن ها 50 هفته در سال و 48 ساعت در هفته کار می کنند تعداد حوادث کلی یکسان در آن کارگاه عبارت از 60 فقره بوده است . بر اثر بیماری و حوادث و یا علل دیگر کارگران مدت معادل 50 درصد کل ساعات کار یعنی 60000 ساعت غیبت داشته اند . مطلوب است ضریب تعداد ضریب حادثه در این کارگاه .
جواب :
1200000 = 500 50 48 = جمع کل ساعات کارگران
1140000 = 60000 - 1200000 = جمع کل ساعات کار
بنابراین ضریب تعداد حادثه برابر است با :
= ضریب
تعداد حادثه
معنای ضریب حادثه این است که در مدت یک سال ، در مقابل هر یک میلیون ساعت کار تقریبا 53 حادثه اتفاق افتاده است .
تا اینجا فقط تعداد حوادث مورد نظر بوده است و با این ترتیب نمی توان دقیقا حوادث کار را اندازه گیری نمود . برای اینکه موضوع کاملا روشن گردد ، بهتر است ضریب شدت حادثه نیز در نظر گرفته شود .
2 – ضریب شدت حادثه : شدت حادثه به صورت زیر محاسبه می شود :
1000 تعداد روزهای تلف شده
= ضریب شدت حادثه
مجموع ساعات کار کلیه کارگران در همان زمان
یعنی تعداد روزهای تلف شده به مقیاس هر هزار ساعت کار .
مثلا در مثال قبل اگر تعداد روزهای تلف شده بر اثر 60 حادثه 1200 باشد شدت حادثه بدین ترتیب است :
1.053 = = ضریب شدت حادثه
یعنی در مدت یک سال ، در ازاء هر هزار ساعت کار ، یک روز تلف شده است . محاسبه شدت حادثه ، هنگامی که حادثه باعث از کار افتادگی دائم و یا مرگ کارگر شود بسیار مشکل است . حداکثر ضریب در مورد فوت بر طبق روش امریکا ، 6000 روز و بر طبق کنفرانس بین المللی آمارگران 7500 روز است .
وظیفه کمیته حفاظت و ایمنی : اعضای کمیته باید تماما از افرادی انتخاب شوند که در ارتباط نزدیک با گروه های اجرایی هستند و به جزئیات کار مهم تر از همه با روحیه کارگران آشنایی کامل داشته باشد تا اینکه تصمیماتی که از طرف کمیته اتخاذ می گردد و به راحتی قابل اجرا باشد و در چهار چوبی که برای فعالیت کمیته مشخص شده است پیشرفت چشمگیری داشته باشد و وظیفه آن جلب همکاری کارگران در پیشگیری از حوادث ، فراهم آوردن موجبات اجرای دستورات حفاظتی و مبارزه با سهل انگاری و مقاومت کارگران در این زمینه می باشد و مهم تر از همه بهبود حفاظت بر ایمنی در کار از طریق همکاری بین کارفرما و کارگر می باشد .
عوامل مرتبط با سوانح :
1 – کار کردن در ارتفاعات بدون وجود حفاظ 2 – سرعت کار ماشین آلات که احتمال حوادث را افزایش دهد 3 – افزایش ماشین آلات پیشرفته 4 – آتش سوزی بر اثر مواد سوختنی 5 – وجود گازهای قابل اشتعال در محیط 6 – مواد خطرناک و مضر 7 – قطع و وصل 8 – برق 9 – وسایل نوک تیز – اشیاء تیز و برنده 10 – اسیدها و قلیاها 11 – اشعه ها ، فرکانس زیاد صدا ، انرژی هسته ای 12 – لیز بودن کف کارگاه ها .
علل ایجاد سوانح : 1 – فقدان دانش یا مهارت کار 2 – عیب و نقص در ماشین آلات ، ابزار نامناسب طراحی یا ترکیبات نا ایمن 3 – استفاده نکردن از وسایل و تجهیزات مانند به کارگیری تجهیزات ، ابزار ، مواد و نقاله ها به طور نا امن ، عدم به کار گیری حفاظت فردی ، فقدان تجهیزات حفاظتی مورد نیاز حفاظت های ناکافی یا نا مناسب ، روشنایی نا مناسب ، تهویه نا مناسب ، لباس نا مناسب ، برنامه نظافت کارگاهی ضعیف ، فضای کارگاهی کم و ...
