بخشی از مقاله
چکیده
ابنیه و بافت هاي تاریخی، امروزه به عنوان بخش مهمی از صنایع فرهنگی و گردشگري شناخته شده اند که حفاظت فیزیکی از آنها و ارتقاء فرهنگ حفاظت، نقش بسیار مهمی را در توسعه پایدار در جوامع پیشرفته بازي می
کنند. این فضاها و بناها در جوامع توسعه نیافته یا در حال توسعه، باگذشت زمان روند رو به فرسایش و نابودي را طی کرده وبا مسائل و مع ضلات محیطی و پایداري گوناگونی روبروشده اند وتوان پاسخگویی به فعالیت ها و نیازهاي جوامع امروزي را ازن ظر کارایی یا فعالیتی از دست داده اند. اهمیت این بافت ها زمانی آشکارمی گردد که نگاهی
حفاظت گرا به این فض اها در توسعه پایدار در جوامع پیشرفته داشته باشیم. بدون شک هریک از این فضاها درگذشته فضاي تعاملات اجتماعی،اقتصادي و فرهنگی درجامعه بوده ونقشی حائز اهمی ت در زندگی شهروندان داشته اند. امروزه نیز احیاء این ف ضاها به عنوان صنایع فرهنگی و میراث ارزشمند، نقش مهم ی را می تواند در توسعه پایدار ایفاء نماید. لذا مقاله قصد دارد که با ارائه رویکرد حفاظت فرهنگی و فرهنگ حفاظت، در قالب نمونه موردي بافت شهري
کرمانشاه، به ارائه عوامل موثر در بهره گیري مناسب از این فضاها در جهت ایفاي نقش آنها در توسعه پایدار بپردازد.
کلید واژه: صنایع فرهنگی، توسعه پایدار، بافت تاریخی، حفاظت ، میراث فرهنگی.
-1 دکتراي طراحی شهري، عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی،گروه معماري وشهرسازي ،Tel:09188370039، Email:
h.sajadzadeh@gmail.com
-2 کارشناسی ارش د معماري، دانشگاه آزاد شعبه علوم و تحقیقات همدان Tel: 09183534494، Email:
samane.roostai e@yahoo.com
-3 کارشناس ارشد معماري ،دانشگاه آزاد شعبه علوم و تحقیقات همدان ،Tel:09187084282 ، Email:arch.afshari@gmail.com
مقدمه
اگر می گویند »هیچ ملتی نمی تواند گذشته خود را فراموش کند».«گذشته زنده است و در بین ما حرکت می
کند.«پس چرا باغ فین کاشان ، باغ شازده ماهان، مقبره شاه نعمت االله ولی ، منزل بروجردي ها ، مسجد شیخ لطف االله
مورد تحلیل معمارانه ققرار نمی گیرد...و سایر ابنیه ارزشمندایران که دقیقا مهد تبلو ر»تئوري هاي نو«است فراموش می شود.((1 توسعه و گسترش روز افزون شهرها و افزایش جمعیت آنها و پر شدن ف ضاهاي مسکونی باعث کاهش توجه
به مسایل فرهنگی و همچنین بافت هاي تاریخی که نشانه فرهنگ هر ملتی است می باشد. بدون شک درسایه ساخت
و سازهاي عظیم در بافت هاي شهري همیشه بناهاي تاریخی مورد بی مهري قرار گرفته اند. حال اینکه این بناها اگر
مورد باز زنده سازي و حفاظت قرار بگیرند بدون شک تاثیرات مطلوبی را نه تنها در تقویت فرهنگ جامعه دارند بلکه
می توانند راهکاري در جهت جذب گردشگر و عاملی در جهت توسعه اقتصادي و در سایه آنها توسعه پایدار باشند.
فرهنگ
فرهنگ واژهاي است که معانی گوناگونی دارد.اغلب 3 تعریف عمده براي فرهنگ در نظر گرفته می شود: (1برترین فضیلت در ه نرهاي زیبا و امور انسانی که همچنین به فرهنگ عالی شهر ت دارد .
(2الگوي یکپارچه از دانش، عقاید و رفتار بشري که به گنجایش فکري و یادگیري اجتماعی نمادین بستگی دارد.
(3مجموعهاي از گرای شها، ارزشها، اهداف و اعمال مشترك که یک نهاد، سا زمان و گروه را مشخص و تعریف میکند.((13 ودر یک تعریف ساده می توان فرهنگ را مجموعه اي از تمام ویژگیهاي عاطفی،فکري و معنوي دانست که هر گروه
اجتماعی یا جامعه اي را مشخص می کند.((2
صنایع فرهنگی:
صنایع فرهنگی نتیجه عوامل محسوس و نامحسوس است که خلاقیت مردم از طریق آنها متجلی میشود. این عوامل عبارتاند از: زبان، آدا ب و رسوم مذهبی، باورها، مکانها و یادمانهاى تاریخی، ادبیات، کارهاى هنري، آثار موجود در آرشیوها و مراکز اسناد و کتابخانهها و نظایر آن، که در قالب صنایع فرهنگی میتوا ن آنها را ارائه کرد.((3
در نگرش جدید، صنایع فرهنگی جزئی از زندگی روزمرة انسانها شدهاند، بهطوريکه آن را میتوان عاملی
هویتبخش نامید. بیانگر چیستی و کیستی یک جامعه یا شهر و روستاست و چ ون با زندگی مردم عجین میشود، میراث فرهنگی زنده خ واهد ماند.هویت هر جامعه و نگاه مردم آن به یک پدیده در صنایع فرهنگی انعکاس مییابد. با توجه به اینکه صنایع فرهنگی مفهومی هویتی است، تشخص و هویت هر جامعه با آن صنایع ارتباط دارد و پیوند نسلها را طی تاریخ به وسیله صنایع و میراث فرهنگی میتوان حفظ کرد.((4
میراث:
میراث یعنی آنچه که از گذشته به ارث رسیده و عموما باتداعی گذشته همراه ا ست ومعمولا مترادف با ارزش بوده
است.تا جایی که می تواند با عناصر نااندیشه مانده اش منبعی براي تفکر و تعقل وحتی در مراتبی دیگر پیامی براي
عبور از حالی به حال دیگر، حتی از محسوسی به محسوس دیگر باشد.تجلیلات رمزي و اصالتهاي نهفته در بطن و
متن شی تاریخی (میراث فرهنگی –معماري) است که ما را به گذشته و پیام عمیق بیان گرایانه اش دعوت می کند.((1
آثار باستانی و مواریث فرهنگی:
-1آثار باستانی: اصطلا حاآثار باستانی اصلاحی متداول است در میان مجموعه آنچه از گذشتگان بدست ما رسیده است،اعم از این که مربوط به گذشته هاي بسیار دور و یا گذشته نزدیک باشد ودر قالب هر چیزي که مبین تحولات
تاریخی باشد.آثار باستانی شامل میراث فرهنگی و ثروت فرهنگی است.((5
مفهوم اثر تاریخی نه تننها شامل ساخته هاي منفرد معماري میگردد،بلکه فضاي شهري و مناظري راکه شاهد گویایی از
یک تمدن خاص،از ی ک تحول مشخص واز یک حادثه تاریخی است نیز شامل می شود.این مفهوم تنها مختص ساخته
هاي معماري کلان نبو ده،بلکه در مورد ابنیه وآثار کوچک معماري که به مرور معنی و مفهوم فرهنگی به خود گرفته
اند،نیز بکار برده می شود.((6 -2میراث فرهنگی:آن قسمت از اثر تاریخی که بیانگر ارزش آن است اعم از ارز ش هنري، تاریخی عملکردي و غیره
عنوان میراث فرهنگی پیدا می کند. میراث فرهنگی ممکن است مربوط به حال باشد و یا مربوط به گذشته که با آثار باستانی ارتباط پیدا می کند. هر اثر باستانی میراث فرهنگی خواهدبود و به عبارتی رابطه بین آنها عموم و خصوص مطلق خواهد بود.
-3ثروت فرهنگی: آن قسمت از میراث فرهنگی که در حین ارزش فرهنگی، ارزش اقتصادي نیزداشته باشد، ثروت
