بخشی از مقاله
چکیده
حرکت هوا را به دلیل اختلاف فشار جو بـاد گوینـد. بـاد در روی زمـین عامـل مهمـی در تبادل دما و رطوبت و انتقال ذرات معلق است، که این امر در ایجاد شرایط آسایش انسـان یـا اخلال در آن، نقش مهمی دارد. اهمیت باد در طرح و ساخت محیط مسکونی از دیربـاز مـورد توجه بوده است. ارسطو در چهار قرن قبل از میلاد و ویترویوس معمار رومی یک قـرن قبـل از میلاد از روش استفاده باد در معماری و شهرسازی صحبت می کنند.
در کشور ما در طی قرون متمادی تمام ساختمانها با توجـه بـه اقلـیم و شـرایط محیطـی ساخته می شده است. این شرایط باعث شده تهویه طبیعـی سـاختمان در ابنیـه سـنتی ایـران مورد استفاده بسیار داشته باشد که بارزترین نمونـه آن بـادگیر اسـت. بادگیرهـا بـه اشـکال مختلف در بسیاری از شهرهای مرکزی و جنوبی ایران مشاهده می شوند، که از لحاظ شـکل بیرونی ممکن است، یک، دو، سه، چهار یا چند جناحی و یـا چـوپقی باشـند، باریـک وبلنـد یـا کوتاه و حجیم باشند. ساده ویا با تزیینات باشند که هـر کـدام بـر حسـب جهـت بـاد مطلـوب طراحی و اجرا گردیده اند. بعضی از این بادگیرها فقط از طریق جابجایی هوا (مثل بادگیرهای جنوبی) و بعضی دیگر، هم از طریق جابجـایی هـوا و هـم از طریـق تبخیـر (مثـل بادگیرهـای مناطق مرکزی) این عمل را انجام می دهد.
امروزه می توان از بادگیر به عنوان مکمـل سیسـتم تهویـه و بـرودت سـاختمان اسـتفاده نمود. به وسیله بادگیر می توان در مواقعی از سال شرایط آسایش را با تهویه طبیعـی تـأمین نمود و زمانی که باد دیگر نتواند پاسخگوی نیاز سـاکنین باشـد بایـد از تأسیسـات مکـانیکی بهره گرفـت. حسـن فتحـی، معمـار شـهیر مصـری از یـک پمـپ آب در داخـل کانـال بـادگیر ساختمانهایش استفاده می کرد که با ایجاد فواره ای در روزهایی کـه هـوا گـرم و پـر گـرد و غبــار بــود، هــم از میــزان گرمــا و هــم از میــزان گــرد و غبــار هــوا مــی کاســت. در برخــی ساختمانهایی که اخیراً ساخته می شوند ( همچون مرکز فروش بلـوواتر در انگلسـتان و بـرج آرموری در چین و (… از بادگیر به منظور تنظـیم شـرایط محیطـی در کنـار سیسـتم هـای تهویه مطبوع استفاده گردیده است که نقش مهمی در کاهش مصرف سوخت خواهد داشت.
مقدمه
حرکت هوا را به دلیل اختلاف فشار جو باد گوینـد. بـادر در روی زمـین عامـل مهمـی در تبادل دما و رطوبت و انتقال ذرات معلق است. این امـر در ایجـاد شـرایط آسـایش انسـان یـا اخلال در آن نقش مهمی دارد. جابجایی هوا در بالا بردن سطح کارایی ذهنی و فیزیکـی افـراد و کاهش میزان ابتلا به بیماریهـا، بسـیار مـؤثر اسـت، همچنـین مـی توانـد عـاملی در کـاهش مصرف سوختهای فسیلی باشد. اهمیت باد در طرح و ساخت محیط مسکونی از دیرباز مورد توجه بوده است. ارسطو چهار قرن قبل از میلاد و ویترویوس معمار رومی یـک قـرن قبـل از میلاد از روش استفاده باد در معماری و شهرسازی صحبت میکنند.
شکل -1 بادگیری در قشم
میراث گذشته
در کشور ما ایران در طی قرون متمـادی تمـام سـاختمانها بـا توجـه بـه اقلـیم و شـرایط محیطی ساخته می شده است. آفتاب، باد، رطوبت، سرما و گرما و به طور کلی شـرایط آب و هوایی و جغرافیایی، تأثیر مستقیمی در معماری سنتی ما در مناطق مختلف داشته است.
بارزترین روش تهویه طبیعی ساختمان بادگیر اسـت. بادگیرهـایی بـا اشـکال مختلـف در بسیاری از شهرهای مرکزی و جنوبی ایران (به ویژه در شهرهای کاشـان، یـزد، بـم، جهـرم، طبس و کرانه های خلیج فارس و اروند رود) برحسب سرعت و جهت بـاد مطلـوب طراحـی و اجرا شده اند. و از نامهای باستانی و گونـاگون آن ماننـد، واتغـر، بـادهنج، باتخـان، خیشـود، خیش خان، خیشور، ماسوره و هواکپ، بر می آید که پدیده ای بس کهن است.
باد پس از برخورد با سطوح فوقانی به دالانهایی هدایت می شود که بعضـاً بـا سـطح آب داخل حوضخانه برخورد کرده (مثل بادگیر باغ دولت آباد یزد) و فضای داخلی اتاق را خنـک
شکل -2 بادگیر در یزد
میکند و در مناطق مرطوب باد فقط از کانالهای خشک عبور می کند ( مثل بادگیرهـای بنـادر جنوبی)1 و فضای اتاق را تهویه می نماید.
