بخشی از مقاله
باکتری
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه 1
عفونت هاي دستگاه فوقاني 11
آنژين 12
عفونت هاي ادراري 12
اسهال 13
مخملك 15
مشمشه 16
سياه زخم 17
مسموميت غذايي 19
مسموميت غذايي ناشي از غذاهاي كنسرو شده 19
تب مالت (بررسلا) 20
طاعون 21
وبا 22
حصبه (تيفوئيد) يا تب روده اي 24
سل 25
عنوان صفحه
كزاز 26
پوسيدگي دندان 27
لژنيلوزيس 28
سياه سرفه 29
ديفتري (خناق) 31
پنوموني (ذات الريه) 32
تاريخچه
زماني مردم گمان ميكردند كه غذاي مانده بهاين دليل خراب ميشود كه به قارچ و ميكروب (باكتري) تبديل ميشوند. لويي پاستور(1822-1895)، دانشمند فرانسوي، نشان داد كه غذا را ميكروبهاي موجود در هوا فاصد ميكند نه تغيير ماهيت آن. وي غذاي تازه پخته شده را در دو ظرف شيشهاي تميز گذاشت؛ در يكي را بست و در ديگري را باز گذاشت تا هوا وارد آن شود، فقط غذاي ظرف در باز فاسد شد.
پريسا سياهسنگي
بعضي از باكتريها به صورت انفرادي و برخي از اقسام كروي به صورت گروهي (دو تا دو تا، ريشهاي و خوشهاي) زندگي ميكنند.اين نوع زندگي گروهي را كلوني ميگويند. كلوني بعضي از اقسام باكتريها چنان بزرگ است كه با چشم ديده ميشود. كلوني باكتريها از لحاظ شكل و رنگ فرق دارند و حتي از روي آن، ميتوان باكتري را شناسايي كرد.
تغذيه:
همةجانداران براي انجام فعاليتهاي حياتي، به ماده و انرژي نياز دارند. ازاينلحاظ، بين جانداران كامل مانند شما و يك باكتري ساده فرقي وجود ندارد. غذا، داراي ماده و انرژي است. باكتريها از لحاظ نوع گرفتن غذا و استفاده از آن، بسيا مختلف اند. بعضي، غذاي خود را ميسازند و برخي، به غذايي كه توسط جانداران ديگر ساخته شده وابسته اند. حتي نوع استفاده از انرژي موجود در غذا هم دراين جانداران مشابه نيست.
بعضي از باكتريها اتوتروف هستند، يعني ميتوانند غذاي خود را بسازند. گروهي از باكتريهاي اتوتروف به كمك نور خورشيد غذاسازي ميكنند بهاين گروه فتوسنتز كننده ميگويند. گروهي ديگر بدون استفاده از انرژي نور كار غذا سازي را انجام ميدهند. بهاين گروه شيميوسنتز كننده ميگويند.اين باكتريها انرژي لازم براي غذاسازي را از مواد شيميايي مانند گوگرد، آهن يا نيتروژن ميگيرند.
بيشتر باكتريها هتروترف هستند. جانداران هتروترف انرژي لازم را از غذايي ميگيرند كه توسط جانداران ديگر ساخته شده استاين جانداران، نميتوانند غذاساز باشند، باكتريهاي هتروترف مواد غذايي خود را در خارج سلول گوارش ميدهند، سپس مواد گوارش يافته، كه به ذرات كوچكتري تبديل شده اند، وارد سلول ميشوند.
بعضي از باكتريهاي هتروترف ساپروفيت اند. ساپروفيت، جانداري است كه از بقاياي بدن موجودات زنده تغذيه ميكنند. باكتريهايي كه روي برگهاي ريخته شده از درختان، يا مواد غذايي خود ما زندگي ميكنند، ازاين جمله اند.
گروهي از باكتريهاي هتروترف انگل هستند. انگل، موجودي است كه در داخل يا روي بدن يك جاندار ديگر به سر ميبرد و غذاي خود را از بدن آن ميگيرد. باكتريهايي كه باعث پوسيدگي دندان،ايجاد جوش يا بيماريهاي مختلف در بدن ما ميشوند، ازاين قبيل اند.
گرفتن انرژي از غذا: همه جانداران، چه اتوترف باشند و چه هتروترف، انرژي لازم را از غذا ميگيرند. اما راه انجاماين كار در آنها مشابه نيست. مثلاً، گروهي از باكتريها به كمك اكسيژن هوا تنفس ميكنند. اكسيژن، با غذا كه به صورت ماده قندي است، تركيب ميشود و در نتيجه، انرژي نهفته در غذا آزاد ميشود.
گروهي ديگر از باكتريها ، انرژي غذا را از راه تخمير به دست ميآورند. تخمير هم در واقع نوعي تنفس است كه به اكسيژن هوا نيازي ندارد. دراين فرايند، همة انرژي موجود در غذا آزاد نميشود يعني از تنفس معمولي، كمتر انرژي حاصل ميآورد. در فرآيند تخمير، باكتريها مادهي قندي را فرآوردههاي مختلفي تبديل ميكنند كه اسيد و الكل از آن جمله است. از قديم در كشور ما براي تهيه سركه، از همين فرايند استفاده ميشده است، تهيه ماست هم با روش تخمير صورت ميگيرد.
توليد مثل
يك باكتري در فاصلة 20 دقيقه به حداكثر رشد خود ميرسد و قادر به توليد مثل ميشود. روش توليد مثل باكتريها، تقسيم دوتايي است، در شرايط مساعد محيطي، باكتري با سرعت عجيبي تكثير حاصل ميكند. مثلاً يك باكتري بعد از 20 دقيقه به دو باكتري تبديل ميشود و 20 دقيقه بعد، از آن دو باكتري، چهار باكتري به وجود ميآيد و به همين نحو ادامه مييابد.
اگراين روش تكثير باكتريها تا 24 ساعت ادامه يابد، از يك باكتري تودهاي از باكتريها به وزن 2000 تن به وجود خواهد آمد! البته عملاً چنين اتفاقي نميافتد، زيرا آب و مواد غذايي لازم به زودي در محيط زندگي آنها تمام ميشود و باكتريها ديگر قادر به توليد مثل نخواهند بود. در ضمن، وقتي كه جمعيت باكتريها زياد ميشود، موادي از قبيل: الكل، اسيد و … ترشح كه براي خودشان مضر است. تجمعاين مواد در محيط، خود سبب كاهش ميزان توليد مثل باكتريها خواهد بود . حتي زماني فرا ميرسد كه ميزان مرگ و مير بيش از ميزان توليد مثل ميشود.
هاگ سازي راهي براي زنده ماندن:
بيشتر باكتريها در محيطي بهتر زنده ميمانند كه علاوه بر دارا بودن غذا، گرم و مرطوب نيز باشد در غيراين صورت باكتري ميميرد. اما بعضي از باكتريها در شرايط نامساعد،هاگ دروني ميسازند.هاگ دروني شامل پوستهاي سخت است كه در داخل ديوارة باكتري تشكيل ميشود. مواد سلولي باكتري در داخلاين پوسته محفوظ ميمانند و در برابر گرما، خشكي هوا و انجماد، از بين نميروند.هاگ دروني ميتواند سالها باقي بماند و تا هنگاميكه دوباره شرايط محيط مناسب شود، باكتري را زنده نگه ميدارد. دراين حال، ديوارة محكم پاره ميشود و باكتري زندگي تازهاي را از سر ميگيرد.
فعاليتهاي مفيد باكتري
باكتريها از راههاي مختلفي بر زندگي آدميتأثير ميگذارد. بعضي از آنها زيان آورند و باعث بروز بيماري ميشوند و يا غذا و آب را آلوده ميكنند در عوض بسياري از باكتريها مفيدند.
در واقع، زندگي بيشتر جانداران به وجود و فعاليت باكتريها وابسته است.
تجزيه و پوسيدگي:باكتريهايي كه زندگي ساپروفيتي دارند، به عنوان تجزيه كنندگان طبيعت شمرده ميشوند. تجزيه كننده: به جانداري گفته ميشود كه بقاياي بدن گياهان و جانوران را تجزيه و به مواد ساده تر تبديل ميكنند.اين مواد ساده، دوباره مورد استفاده ساير جانداران (به ويژه گياهان) قرار ميگيرند. بهاين ترتيب تجزيه كنندگان مواد را در طبيعت به گردش در ميآورند و از بدون استفاده ماندن آنها جلوگيري ميكنند. بعضي از باكتريها فاضلابها را «گوارش» ميدهند و تجزيه ميكنند.
بهاين ترتيب، آب رودها و درياچهها را از آلودگي پاك ميكنند.
تثبيت نيتروژن:بعضي از باكتريها در ريشة گياهاني مانند نخود. لوبيا ، يونجه و شبدر و گياهان مشابه ديگر زندگي ميكنند. از اجتماعاين باكتريها، گرههايي در ريشه چنين گياهاني پديد ميآيد در داخلاين گرهها نيتروژن هوا را با مواد ديگر تركيب ميكنند و موادي به نام نيترات ميسازند كه بسيار مورد استفاده گياه قرار ميگيرند و براي رشد آن لازمند.اين عمل باكتريها را تثبيت نيتروژن ميگويند.
توليد غذا:ماست و پنير، در نتيجه عملي كه باكتريهاي ويژه در روي شير انجام ميدهند، تهيه ميشود. از باكتريها در تهيه كردن طعم كاكائو، چاي و قهوه هم استفاده ميشود.
استفاده در تحقيقات: باكتريها ساختمان سلولي ساده دارند و به سرعت تكثير مييابند.اين خاصهها، آنها را براي انجام تحقيقات آزمايشگاهي بسيار مناسب ميكند. از باكتريها در مطالعه روي سلولها و چگونگي عمل آنها و همچنين بيماريها استفاده ميشود. بعضي از باكتريها براي تهية داروهاي مهميمانند بعضي از آنتي بيوتيكها به كار ميروند. واكسنهاي مختلفي را هم به كمك باكتريهاي ضعيف شده يا مرده تهيه ميكنند.
فعاليتهاي زيانبار باكتريها:
بسياري از باكتريهاي انگل، در انسان و ساير جاندارانايجاد بيماري ميكنند. بعضي از انها مستقيماً سلولهاي زنده از از بين ميبرند. مثلاُ باكتري مولد حصبه، به سلولهاي ديوارة روده و باكتري مولد ذات الريه، به سلولهاي شش آسيب ميرسانند.
بعضي از باكتريها هم با توليد سم، باعث بيماري ميشوند. بيماريهايي چون ديفتري كزاز و مسموميت غذايي ازاين جمله اند.
راههاي انتشار بيماري:
انتقال بيماريها به انسان، از راههاي مختلفي صورت ميگيرد. شناسايياين راهها خود ميتواند ما را در جلوگيري از ابتلاي به بيماري كمك كند. البته عامل بيماريزا از يك فرد به فرد ديگر انتقال مييابد به بيماري. بيماري حاصل تأثير عامل بيماري زا بر ميزان، پس خود بيماري قابل انتقال نيست. اما براي آسان شدن كار، از بيماري و عامل بيماري زا يك جا صحبت ميكنيم.
بيماريهايي كه از راه هوا منتقل ميشوند:
باكتريها و ويروسهايي كه بر بيني و سينوسهاي اطراف آن، حلق، ناي و ششها
اثر ميكنند، در آب دهان و مخاط(بافت پوشاننده) راههاي تنفسي به سر ميبرند. يك عطسه يا سرفه مقداري از آنها را در هوا پراكنده ميكند. در محلهاي عموميمردم به همراه عطسه و سرفه، قطركهاي ريزي از بزاق را در هوا پخش ميكنند كهاين قطركها خواه ناخواه با هواي دم وارد ششهاي ديگران ميشوند.
بيماريهايي كه از راه آب منتقل ميشوند:
حصبه، اسهال خوني و عفونتهاي رودهاي ديگر از راههاي آبهاي آلوده انتشار مييابند. قبل از آنكه شهرها و روستاها لوله كشي شوند و از آب تصفيه شده استفاده كنند، شيوعاين بيماريها بسيار بيشتر از امروز بود و هنوز هم در نقاطي كه آب چاهها و نهرها مورد استفاد اند، خطر ابتلا به چنين بيماريهايي زياد است. حتي استخرهايي كه مرتباً آب آنها را تصفيه نميكنند. ممكن است محتوي باكتريهاي زيادي شوند و شيوع بيماريهاي گوش، بيني، سينوسها و حلق را باعث ميشوند.
بيماريهايي كه از راه غذا منتقل ميشوند:
عوامل بيماريهايي از قبيل حصبه، اسهال خوني و ساير عفونتهاي روده، اصولاً به همراه غذاهاي سرد يا خام وارد بدن ميشوند. خوشبختانه پختن غذا بسياري از
ميكروبها را ميكشد. اسيد معده هم تعدادي از ميكروبها را از بين ميبرد.
بيماريهايي كه از راه تماس انتقال مييابند:
بسياري از بيماريها از طريق تماس مستقيم از يك شخص به شخص ديگر انتقال مييابند. در ميان بيماريهاياين گروه ميتوان كركها و جوشها را نام برد.
البته بعضي از بيماريها هم از راه تماس غير مستقيم سرايت ميكنند. دوري كردن ازاين بيماريها خيلي مشكل است بسياري از اشيايي كه هر روز به آنها دست ميزنيم، ممكن است آلوده به قطركهاي محتوي باكتري يا ويروسي باشند كه از بيني يا گلوي افراد خارج شده اند. بيماريهاي رودهاي هم اغلب، حاصل مصرف غذاها يا دست زدن به اشيايي هستند كه قبلاً در تماس با افراد بيمار بوده اند.
بيماريهايي كه از طريق حشرات سرايت ميكنند:
در ميان حشرات ، انواعي وجود داد كه عامل انتقال بيماريهاي خاصي هستند. مگس و سوسك حمام (سوسري) ميتواند ناقل ساده ميكروب باشد. بدين معني كه حشره از منبع آلودگي به نقاط ديگر ميرود و غذاها يا اشياي مختلف را آلوده به ميكروب ميكند . به خصوص كه چنين حشراتي داراي پاهاي كرك دار و چسبنده هم هستند. ليلا فرمهيني فراهاني ، مهرنوش سماعي
بدن انسان كليه ي شرايط زيست باكتريها فراهم است و در نتيجه انواع بيماريها نظير ديفتري، سل، مخملك، حصبه، ذات الريه و غيره توسط باكتريهاايجاد ميشود.
باكتريها از روي شكل به چهار دسته تقسيم ميشوند:
1-باسيلها:باكتريهاي ميله ي شكل
بيماريهايي مثل حصبه، سل ، ديفتري و طاعون را باسيلها به وجود ميآورند.
2-كوسكيها: باكتريهاي كروي شكل
بيماريهايي مثل مخملك، ذات الريه، گلو درد و سوزاك را كوسكيها به وجود ميآورند.
3-اسپريلها: باكتريهاي مارپيچي شكل
بيماريهايي مثل سيفليس و نوعي آژين را اسپريلها بوجود ميآورند.
4-ويبريوها:باكتريهاي خميده
بيماري وبا را ويبريوها به وجود ميآورند.
پرنيان بيگدلو
عفونتهاي دستگاه تنفسي فوقاني
عامل بيماري:نوعي باكتري كروي دو تايي كه پس از رنگ آميزي بنفش رنگ ميشود. و باعثايجاد ذات الريه، عفونت سينوس(سينوزيت)، عفونت گوش مياني(اوتيت)، عفونت ريه كه باعث عفونت مفاصل(ارتريت) و عفونت مغز(مننژيت) ميشوند.[
علائم بيماري:تب. درد در عفونت گوش:درد گوش، در عفونت سينوس: درد صورت، در ذات الريه: سرفه، تنگي نفس، خس خس كردن سينه، خلط توأم با خون و در صورت عدم درمان عفونت گوش باعث پاره شدن پرده گوش و كري ميشود و عدم درمان سينوزيت باعث سر درد شديد و پنوموني باعث نارسائي تنفسي ميشود.
راه درمان و پيشگيري:
1- عدم تماس با افراد آلوده
2- پوشاندن سر و صورت در هواي سرد و عدم استفاده از آب سرد براي شستشوي صورت
3- تهويه مطبوع مراكز شلوغ
4-درمان با پني سيلين و آموكسي سيلين ميباشد. مهسا كوچكي
آنژين
عامل بيماري:نوعي باكتري زنجيرهاي شكل است كه در لوزهها جايگزين ميشود.اين باكتري پس از رنگ آميزي بنفش رنگ ميشود.
علائم بيماري:بعد از 2 روز: تب شديد، لرز ، تورم لوزهها و قرمزي آنها وايجاد نقطههاي چركي سفيد به نام اگزودا در صورت عدم درمان باعث تب رماتيسمي، التهاب كليه و نارسايي قلبي ميشود.
پيشگيري و درمان:
1-عدم تماس با ترشحات تنفسي فرد بيمار
2-تزريق عضلاني پني سيلين بنزاتين مهسا كوچكي
عفونتهاي ادراري:
عامل بيماري: نوعي باكتري ميلهاي است كه در زير ميكروسكپ بعد از رنگ آميزي قرمز رنگ ميشود.
علائم:باعثايجاد عفونت ادراري بالا رونده ميشود و در صوت عدم رعايت بهداشت عفونت از راه ميزناي به مثانه رفته و سپس به كليهها ميرسد. عفونت مثانه(سيستيت) و عفونت كليه را (پيلونفريت) مينامند علائم تب و لرز، سوزش و تكرر ادرار، و درد پهلوها ميباشد.
پيشگيري و درمان:
1-نگه نداشتن ادرار به مدت طولاني
2-رعايت بهداشت فردي
3-درمان بر حسب نوع آزايش كوتريموكسازول(خوراكي) و جنتامايسين (تزريقي) ميباشد. در صورت عدم درمان كامل سبب آسيب كليهها و از بين رفتن آنها ميشود.
مهسا كوچكي
اسهال
عامل بيماري:نوعي باكتري ميلهاي كه جزء باكتريهاي طبيعي بدن انسان ميباشد كه در زير ميكروسكپ قرمز رنگ ديده ميشود.اين باكتري E-coli نام دارد و باعثايجاد اسهال مسافرتي ميشود.
نوعي ديگر باكتري ميلهاي قرمز رنگ به نام شيگلا نيز توليد اسهال ميكنداين باكتري بيهوازي و غير متحرك است و نوعي سم ترشح ميكند كه بر روي سيستم
عصبي اثر ميگذارد.
علائم بيماري: در مورد اول به علت سم ترشح شده از ميكروب فعاليت روده مختل شده و آب و هرچه درون روده ترشح شده و سديم جذب نميشود و در نتيجه مدفوع شل و آبكي ميشود.
در مورد دوم علائم شديدتر است و دورة كمون 1 تا 2 روز است. در ابتدا باعثايجاد اسهال حجيم و غير خوني شده و در شرايط حاد باعثايجاد چرك و خون در مدفوع ميشود و تب شديد از علائم ديگر آن است. دل پيچه و دل درد در قسمت تحتاني شكم- مشاهده گلبول سفيد و قرمز در آزمايش مدفوع
درمان و پيشگيري:
1-رعايت بهداشت آب و غذا، و شير بهسازي فاضلابها، كنترل حشرات
2-جداسازي بيماران و ضد عفوني مواد دفعي آنها
3-جلوگيري از كار كردن، ناقلين بيماري در صنايع غذايي
4-درمان با آنتي بيوتيك نظير تتراسايكلين و سفالنوسپرين، كوتريموكسازول
مرجان عظيمي نژاد ، مهسا كوچكي
مخملك
عامل بيماري:نوعي باكتري زنجيرهاي شكل از گروه A ميباشد كه ابتدا از راه حلق (عفونت) وارد بدن ، سپس وارد بافتهاي ديگر نظير خون ميشود و در آنها سم توليد ميكند و در آخز زمستان و اوائل بهار و در آب و هواي سرد و معتدل فعاليت بيشتري دارد.
علائم بيماري:درد شديد، هذيان. تنفس تند، نبض تند، استفراغ، علائم پوستي، حلق متورم شده و شديداً قرمز ميشود. زبان باردار و ضايعات قرمز رنگي روي پوستايجاد ميشود كه در اثر فشار انگشت دست از بين ميرود ولي دوباره پوست به رنگ اوليه بر ميگردد. بعد از 24 الي 72 ساعت ضايعات پوستي از گردن و پشت، صورت شروع شده و تمام بدن خصوصاً چينهاي بدن را فرا ميگيرد. ضايعات پس از 3-5 روز از بين ميروند و در ابتداي بيماري زبان يكپارچه سفيد است و حلق قرمز ميباشد بعد از چند روز زبان نيز قرمز ميشود.
عوارض بيماري:ايجاد بيماريهايي نظير : 1-عفونت گوش 2-عفونت مغز(مننژيت) 3-عفونت مفاصل و قلب 4-در صورت ابتلاء مادر باردار امكان كري يا كوري جنين وجود دارد.
درمان و پيشگيري:
1-جدا كردن بيماران از افراد سالم
2-استراحت
3-استفاده از مايعات خوراكي
4-ضد عفوني دهان و حلق و پوست
5-نرفتن به مدرسه به مدت 5-10 روز
6-درمان با پني سيلين
اين بيماري در اسكيموها، نژاد زرد و سياه پوستان ديده نميشود.
عطيه عليزاده
مشمشه (مرو)
عامل بيماري: باكتري ميلهاي است كه از طريق زخم پوستي از اسب به انسان منتقل ميشود درشكه چيها و اسب سواران بيشتر بهاين بيماري دچار ميشوند.
علائم بيماري:شروع با تب ، تورم و قرمزي و زخم در محل ورود ميكروب، تورم غدد لنفاوي، التهابهاي دردناك پوستي، چركي شدن زخم، بروز علائم پوستي و مخاط بيني وايجاد تاولهاي چركي و نهايتاً ورود عفونت به خون و مرگ بيمار
درمان و پيشگيري:
1-جلوگيري ازايجاد زخم در حال كار كردن با اسب
2-درمان ندارد
هانيه پيشگاه زاده
بيماري سياه زخم:
عامل بيماري: نوعي باكتري ميلهاي شكل هوازي(با اكسيژن تنفس ميكند) و غير متحرك است. در محيط خارج از بدن موجود زنده داراي پوسته سخت دروني(هاگ دروني) است كه به خاطر تشكيل آن سالهاي زيادي ميتوانند در محيط باقي بمانند.اين باكتريها پس از رنگ آميزي خاص به رنگ بنفش در زير ميكروسكپ ديده ميشود.
راههاي سرايت بيماري:بيماري سياه زخم اصولاً يك يبماري حيواني است و در حيواناتي مانند گاو و گوسفند و اسبايجاد ميشود. و از طريق دهان و دستگاه گوارش ميكروب وارد بدن حيوان ميشود. در انسانهاگها از طريق زخمهاي پوستي يا غشاهاي مخاطي وارد بدن ميشوند و به ندرت از طريق ريه و تنفس وارد بدن ميشود.
انواع سياه زخم:
1-سياه زخم تنفسي: در نتيجه تنفس هواي آلوده، ميكروب در ريه تكثير مييابد
و باعث خونريزي و تورم ريه ميشود و بيماري فوق العاده كشنده و نادر است.
2-سياه زخم پوستي:در نتيجه ورود ميكروب از طريق خراشيدگي ظرف 36-12 ساعت به صورت يك برآمدگي كوچك سفت ديده ميشود و سپس به صورت تاول، زخم در ميآيد.
3-سياه زخم گوارشي:در انسان بسيار نادر است و باعث شكم درد، استفراغ و اسهال خوني ميشود.
پيشگيري و درمان:راه پيشگيري: تزريق واكسن سياه زخم كه شامل ميكروبهاي زنده ضعيف شده يا مواد سميآن ميباشد.
درمان:استفاده از آنتي بيوتيكهايي مانند پني سيلين و … ميباشد.
راههاي كنترل:1-از بين بردن لاشه حيوانات آلوده با سوزاندن و دفن كردن و مواد آهكي
2-ضد عفوني كردن محصولات حيواني مانند پشم
3-استفاده از لباس و دستكش محافظ براي انتقال محصولات داميآلوده
4-تزريق واكسن براي انسان و دامها
شادي شمس الهي
بيماري مسموميت غذايي
عامل بيماري:عاملاين بيماري يك باكتري ميلهاي شكل غير متحرك است كه در زير ميكروسكپ پس از رنگ آميزي به رنگ بنفش ديده ميشود.
راههاي سرايت:خوردن غذاهاي آلوده به ميكروب و از طريق دستگاه گوارش منتقل ميشود.
انواع بيماري:1-استفراغ آور:كه سم مربوط در ظروف حاوي برنج ميباشد و پس از 1-6 ساعت علائم بيماري شروع ميشود.