بخشی از مقاله
چکیده
گستردگی دامنه ارتباطات روز افزون بشری در سالهای اخیر، همچنین وسـعت معـاملات و مبـادلات تجاری و نیز پذیرش اصل آزادی قراردادی در اکثر نظامهای حقوقی، موجـب افـزایش انعقـاد قراردادهـای تجاری مختلف گردیده است که در موارد بسیاری در قالب عقود معلق تنظیم مـی شـوند، از طـرف دیگـر تصرفات معارض با این عقود به پیچیدگی آن ها می افزاید و اکثر اشخاص نیز نسبت به احکـام و آثـار آن آگاهی ندارند. بنابراین لازم است ماهیت عقد معلق بطور اعم بررسـی شـود و وضـعیت حقـوقی تصـرفات معارض و ضمانت اجرای عدم رعایت حق متعهدله که در قانون مدنی مقرراتی در این خصوص نیامده، بـه تفصیل مورد شناسایی قرارگیرد. اهداف پژوهش حاضر آن است که صحت یا بطلان عقد معلق بطـور اعـم روشن گردد و نوع، موضوع و آثار حق و تعهد در روابـط حقـوقی و اقتصـادی متعاقـدین مشـخص گـردد، همچنین وضعیت حقوقی عقد معلق و تصرفات معارض در دوره انتظار و پس از آن، کـه خاسـتگاه اصـلی تحقیق می باشد بررسی و آثار عقد معلق قبل و بعد از حصول شرط بیـان گـردد. روش تحقیـق پـژوهش حاضر ترکیبی است از روشهای توصیفی، اسنادی و تحلیلی، که تحلیل نهایی مطالـب بـه شـیوه تجزیـه و تحلیل کیفی صورت گرفته است. تعدادی از یافته های پژوهش بیانگر آنست کـه عقـد معلـق بطـور اعـم صحیح می باشد، ضمن اینکه در عقود تملیکی معلق، نـوعی حـق عینـی تبعـی بـا ماهیـت خـاص بـرای متعهدله همراه با آثار مختلف بوجود می آید، که در اثر آن کلیه تصرفات حقوقی معارض، در حالـت عـدم نفوذ قرار می گیرد و در پنج وضعیت قابل تصور است. در نهایت مواردی جهت اصلاح و الحاق موادی بـه قانون مدنی که بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق تهیه شده است پیشنهاد می گردد.
واژگان کلیدی: تعلیق در انشاء و منشا، معلق علیه، متعهد و متعهدله، حق عینی تبعی، تصرفات معارض.
مقدمه
افراد در زندگی جمعی برای رفع نیازها و رسیدن به مقاصد مورد نظرشان به انعقاد اعمال حقوقی مختلفی مبادرت می ورزنـد کـه یکی از آنها عقد معلق است و در قانون مدنی ایران، احکام و آثار آن و نیز وضعیت حقوقی تصرفات معارض با آن تصریح نشـده اسـت. بنابراین هرگاه یک عقد تملیکی بصورت معلق منعقد گردد و قبل از حصول معلق علیه، متعهد تصرفاتی معارض با حق متعهدله انجام دهد که تحقق نهایی این حق را کان لم یکن سازد، در این صورت وضعیت حقوقی عقد معلق و تصرفات مزبور، قبل و بعـد از حصـول معلق علیه و یا درصورت عدم حصول آن روشن نیست. اهمیت رفع این مشکل آن است که علاوه بر کارآمدسازی قانون، افـراد حـق و تکلیف خود را می شناسند و نیز محاکم نیاز به رجوع و استناد به منابعی که جملگی با تشـتت آراء مواجهنـد نخواهنـد داشت(اصـل 167 ق.ا).
درگذشته در این زمینه مطالعاتی از سوی تعدادی از پژوهشگران صورت گرفته که در اینجا به ذکر مواردی از آن بسنده می شـود: -1 دکترکاتوزیان در مقاله خود با عنوان "تعلیق در تعهدات" بخشی را بـه بررسـی آثـار عقـد معلـق، قبـل و بعـد از حصـول شـرط، اختصاص داده و نتیجه می گیرد که در اثر عقد معلق، حق خاص و قابل حمایتی برای متعهدله بوجود مـی آیـد(کاتوزیان، -2 .(1378 دکترامامی نمینی درمقاله خود با عنوان "بطلان یا صحت تعلیق در اعمال حقوقی" به بررسی صحت انواع تعلیق پرداخته اسـت، کـه نتیجه آن اثبات صحت عقد معلق بطور اعم می باشد(امامی نمینی،-3 .(1383 دکتر حسینی مقدم در مقاله خود بـا عنـوان "تحلیـل فقهی و حقوقی تعلیق در قراردادها" به بررسی صحت انواع عقد معلق پرداخته است که نتیجه آن، بطلان عقـد معلـق اعـم از تعلیـق درانشاء و منشاء می باشد(حسینی مقدم،.(1389
مطالعه تحقیقات مذکور نشان می دهد که این پژوهشگران، ضمن تحلیل فقهی حقوقی عقد معلق و تبیین صحت یا بطـلان انـواع تعلیق و ذکر دلایل موافقان و مخالفان، در مورد بررسی و تحلیل احکام و آثار تصرفات معارض با عقد معلق در حالـت هـای گونـاگون توجه کمتری داشته اند.
هدف این مقاله بررسی علمی، تجزیه و تحلیل سیستماتیک و تفسیر احکام و آثار عقد معلق و تصرفات معارض با آن مـی باشـد و در پایان نیز پیشنهادهایی جهت اصلاح و الحاق موادی به قانون مدنی مطابق با یافته های پژوهش ارائه گردیده است.
این پژوهش به دنبال پاسخ گویی به پرسش های زیر است: الف) وضعیت صحت یا بطلان عقد معلق با انواع تعلیـق کـدام اسـت ؟ ب) احکام و آثار عقد معلق با انواع تعلیق چیست؟ ج) نوع، موضوع و آثار حق متعهدله در عقد معلق کدام است؟ د) ضمانت اجراهـای عدم رعایت این حق چیست؟ ه) وضعیت حقوقی عقد معلق و تصرفات معارض با این حق در وضعیت های متفاوت کدام است؟ و) آثار عقد معلق قبل و بعد از حصول معلق علیه چیست؟
روش تحقیق
روش تحقیق پژوهش حاضر ترکیبی است از روشهای توصیفی، اسنادی و تحلیلی. در این مقاله پژوهشگر ابتدا اسناد، مدارک، کتب و مقالات معتبر را از منابع موثق جمع آوری کرده، پس از مطالعه و طبقه بندی موضوعی، عناوین مورد نظر و مرتبط با هـم را انتخـاب کرده و سپس به مطالعه، مقایسه و تحلیل آنها پرداخته است و در نهایت با روش تجزیه تحلیل کیفی، اقدام به تحلیل سؤالات و پاسخ به آنها و نتیجه گیری نموده است.
