بخشی از مقاله
مقدمه :
«اِنَّ الاِنسانَ لَفی خُسر» «بدرستیکه انسان همواره در زیانکاری است»
(قرآن کریم)
از آغاز خلقت و استقرار آدمی بر روی کرۀ زمین خاکی تا به امروز همواره بشر گرفتار بیماری، ترس، مرگ و تباهی و رنج و جنگ و گرفتاری و اختلال و آسیب های محیطی و اجتماعی بوده و هست.
تهدیدات طبیعی و محیطی و بیماریها همواره انسان ها را تهدید می کرده و می کند. و فقط این مشکل تهدیدات است که تغییر پیدا کرده است.
اگر در میلیونها سال پیش انسانهای غارنشین از ترس حیوانات درنده به بالای درخت ها و غارها پناه می بردند. امروزه بشر از ترس بمب های شیمیایی به زیرزمین ها و کانال های غیرقابل نفوذ پناه می برد.
اگر در گذشته از خطر زلزله و سیل و طوفان و سرما در غارها و پوست حیوانات و شکاف کوه ها پناه می برده است.
امروزه از وسایلی نظیر خانه های ضدزلزله و لباس های ضد سرما و دستگاه های پیش بینی کننده طوفان و ... پناه می برد.
و اگر در گذشته از ترس بیمار و مرگ به دعا و سحر و جادو پناه می برد امروزه به واکسن و شناخت ویروس ها و مبارزه با آنها اهتمام می کند.
امّا زندگی انسانها در دنیای امروزی فقط ترس از زلزله و طوفان و بیماری و مرگ معنی پیدا کند. امروزه جهان و زندگی آدمی آنچنان پیچیده و متنوع شده که حتّی از شادیهای گذشته و سنّت های حسنه دیرین و مواهب گذشته که امروزه به صورت ازدواج و غذا و فرزند و علم و دانشمند و فنون و غیره تجلّی پیدا کرده است نیز می ترسد.
- امروزه جوانان از ازدواج می ترسند ؛
- امروزه انسانها از علم می ترسند ؛
- امروزه از دانش و انفجار اطلاعات هراسان هستند ؛
- امروزه از افزایش غذا نگران هستند ؛
هرگونه نامتعادلی در زندگی انسان امروزی باعث ترس و تنش و استرس او شده است.
اگر ازدواج دیر تحقّق پیدا کند، چه می شود؟
آیا شوهر آینده به او سرکوب نمی زند؟
آیا فامیل و بستگان در مواقع ضروری او را تحقیر نمی کنند؟
اگر همسر او عصبی باشد چه عاقبتی در آینده او رقم می خورد؟
چگونه می تواند روابط نامشخص همسر آینده را تحمّل کند؟
چه ضمانتی برای سازگاری اخلاقی و اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی همسر آینده وجود دارد؟
فرزندان من چگونه خواهند بود؟
آیا انتظارات و خواسته های مرا برآورده می کنند؟
آیا در دام اعتیاد و بزهکاری و گناه و آسیب های اجتماعی نمی افتند؟
چه ضمانتی بر ادامه زندگی سالم من و همسرم در آینده وجود دارد؟
بیان مسأله :
سرتاسر زندگی همۀ انسانها مملو از غم و غصّه ها و شادیها و کامیابی هاست. و معمولاً هیچ فردی از آحاد اجتماعی را نمی توان یافت که در جهان امروزی کاملاً خوشبخت و سعادتمند باشد.
ممکن است یکی ثروت زیادی داشته باشد و همۀ امکانات مادّی برای او فراهم باشد ولی از داشتن یک نوع بیماری که قادر نیست غذاهای ملّون بخورد و مسافرت های دور انجام بدهد و فعالیت های زیادی انجام دهد در رنج است.
ممکن است فردی همۀ امور زندگی اش سازگار و فراهم شده باشد ولی فرزندش از عقب ماندگی ذهنی برخوردار باشد.
ممکن است فردی همه سعادت های دنیایی را داشته باشد. ولی از لحاظ شخصیتی فرد بدبین باشد.
و یا همۀ امکانات و زیبایی ها و ثروت و مقام و موقعّت را داشته باشد ولی در زندگی زناشویی بی اعتماد و بدبین به همسرش باشد.
و اگر کسی از این رفتارها در زندگی شخصی داشته باشد. شعاع و گرفتاری آنرا درک می کند که حتّی از فقر و بدبختی مادی بسیار سنگین تر می باشد.
از طرف دیگر ازدواج و انتخاب همسر از جمله اساسی ترین ورکین ترین ارکان زندگی هر فردی از آحاد اجتماع است و اگر از هر جوان دختر و پسری سؤال شود که در آینده چه آرزوی دارید؟
قطعاً پاسخ می دهید که آرزو دارم همسر سازگار و دلخواهی برای خود پیدا کنم. و اگر درس می خواند به خاطر تأمین آینده همین زندگی است .
و اگر تجارت می کند و کار و فعالیت و تلاش دارد بخاطر تأمین آینده زندگی زناشویی و ادامه زندگی و سعادت و موفقیت دنیوی و اُخروی است. اصولاً جنب و جوش و تلاش انسانها در همۀ عرصه های زندگی کودکی و نوجوانی و جوانی و میانسالی و کهنسالی برای اداره زندگی و برخورداری از یک زندگی متین و سرافراز و آینده ساز و مطمئن و سازگار و مقبول و خداپسند و مخلوق پسند و دل پسند است. و اگر کوچکترین رخنه و دشواری در زندگی زناشویی حاصل شود، اساس و ارکان زندگی دچار تزلزل می شود.
امروزه حتّی مباحث مراسم قبل از ازدواج نظیر مهریه ها در اولین قدم زندگی باعث حبس همسران و جدایی زنان از آنها در ایران خودمان شده است.
به همین دلیل دانشجویان رشته راهنمایی و مشاوره در انتخاب همسر آینده و موارد قبل از ازدواج دچار استرس هستند و اگر کسی عنوان کند که استرس ندارد طبعاً دروغ گفته است. ولی ممکن است که سطح و میزان این استرس از خیلی پایین تا خیلی بالا متغّیر باشد.
عواملی که در استرس قبل از ازدواج دانشجویان دختر رشته مشاوره دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر می توان شمرد عبارتند از :
1 ) عدم شناخت از مردان و همسران و خواستگاران احتمالی با تّوجه به فرهنگ خاص ملّی و مذهبی که در گذشته و نسبتاً درحال حاضر داریم ؛
2 ) باورهای غلط خانواده در مسایل مالی آینده خواستگاران ؛
3 ) شرایط سخت زندگی امروزی و وابستگی فرزندان به خانواده ها و اطاعت بی چون و چرای از آنها حداقل در اغلب موارد ؛
4 ) عدم اشتغال و زمینه های شغلی که خودبخود نوعی مناسب و هماهنگی در میان دانشجویان و خواستگاران را رقم می زند ؛
5 ) بالا رفتن سن ازدواج بخصوص در میان دختران ؛
6 ) بی میلی و عدم علاقه پسران به ازدواج به خاطر مشکلات ذکر شده ؛
باعث شده که در این تحقیق استرس قبل از ازدواج در میان دانشجویان رشته مشاوره و راهنمایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر را ارزیابی نماییم.
اهمیّت و ضرورت مسأله :
استرس به تنهایی هیچ اهمیت و ارزشی ندارد. اصولاً استرس یک واکنش و انعکاس شناختی و روانی فرد در مواجهه با پدیده های زندگی فردی و اجتماعی است. استرس خود در اثر ادامه باعث بروز ناههجاریها و رفتارهای شدیدتر عضوی و روانی و روحی می گردد.
امّا چون ازدواج که خود امر مقدّس و موجهّی است و در دنیای امروزی مشکلات و آسیب های فراوانی را برای جوانان و کسانیکه در آستانه ازدواج قرار دارند به وجود آورده است. و این امر مقدس و زیبا و آرزومند را به یک مشکل و معضل و آسیب حداقل از نظر جوانان تبدیل کرده است. و نیز عدم شناخت کافی زوجین در قبل از ازدواج به دلیل افزایش جمعیّت و پیچیدگی روابط دنیای تحصیل و شغل و ارتباط و هسته ای شدن خانواده ها شده است. و به کرّار شکست ها و طلاق های ناشی از ازدواج های امروزی موج استرس و تشویش را در میان جوانان و دانشجویان به وجود آورده است و راه حل هایی توسط دولت مردان و رهبران سیاسی و فرهنگی در حلّ این مشکل ارائه شده که با مخالفت ها و مقاومت های زیادی از سوی علماء و مراجع و خانواده ها و حتّی خود زنان به وجود آمده است.
از طرف دیگر بی تفاوتی و عدم بها دادن در زمینه خود مشکلات و اختلالات فراوانی در آینده گریبان جامعه را می گیرد و همین بالا رفتن سّن ازدواج خود از لحاظ شرعی و قانونی و پزشکی عواقب وتبعات بسیار زیادی دارد که به نمونه هایی از مهمترین آنها اشاره می کنیم :
1 ) بالا رفتن سّن ازدواج دوره طلایی تولد فرزند را که بین 30 – 20 ساله است به تعویق انداخته و تولد نوزاد در سنین بالا مشکلاتی در نارس بودن نوزاد را به دنبال خواهد داشت.
2 ) عشق و احساس و دلبستگی و مهر و محبت در دورۀ نوجوانی و جوانی از عمق زیادی برخوردار است و همین عشق نهال خانواده را مطمئن تر می کند. ولی سنین بالای ازدواج در واقع نوعی تجارت و معامله است. چنانچه سعدی این حکیم آسمانی و جهانی در عبارتی زیبا می فرماید :
هرکه را پیری به پهلو نشیند از آن به که تیری به پهلو نشیند .
3 ) از طرف دیگر سرمایه ها و هزینه های اجتماعی هدر می رود و اگر زندگی در ابتدای جوانی شکل پذیرد خود نه تنها مصرف کننده و هزینه بردار نبوده بلکه عامل تولید و توازن و بهره وری در زندگی اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی می باشند.
اهداف تحقیق :
هدف های عمده تحقیق عبارتند از :
1 ) زمینه مختلف و مهّم استرس در میان دانشجویان رشته مشاوره و راهنمایی در قبل از ازدواج؛
هدف های فرعی و جزئی این پژوهش عبارتند از :
1 ) شناخت و بررسی استرس و اضطراب ؛
2 ) راه های مقابله با استرس ؛
3 ) انواع استرس ؛
4 ) استرس و کارکردهای فیزیولوژیکی ؛
5 ) استرس و خانواده ؛
6 ) استرس و کارکردهای اجتماعی ؛
7 ) استرس و شخصیت افراد ؛
8 ) استرس و تحصیل و دانشگاه ؛
9 ) استرس و مقایسه خود با دیگران ؛
10 ) استرس و آینده.
فرضیه تحقیق :
فرضیه ها راه های روشنی هستند که محقّق را در رسیدن به اهداف اصلی تحقیق رهنمون می سازند. اگر 4 نقطه در یک صفحه قرار بگیرد و از افراد بخواهند که 4 نقطه 1 را به 2 و 2 را به 3 و 3 را به 4 وصل کنید تا مشکل موردنظر پدید آید. شکل موردنظر در این مثال هدف و رسم خط از شماره 1 به 2 و یا از 2 به 3 و یا از 3 به 4 در حکم فرضیه هستند که فرد را در رسیدن به شکل نهایی و 4 ضلعی راهنمایی می کنند.
در این تحقیق نیز که با عنوان بررسی استرس قبل از ازدواج دانشجویان دختر رشته مشاوره و راهنمایی تدوین شده یا یک فرضیه قصد بررسی جوانب مختلف این فرضیه را داریم.
1 ) هرچه به زمان دختران نزدیکتر می شود. میزان و سطح استرس آنها افزایش می یابد.
تعاریف اصطلاحات و واژه ها :
دانشجویان دختر : کلیه پذیرفته شدگان کنکور سراسری دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر که در ورودی سال 84 پذیرفته شده و همگی دختر هستند.
استرس : فشارهای مختلف جسمانی و روانی و اجتماعی فرد در اثر تحمّل مشکلات
ازدواج : امر زناشویی و زندگی مشترک دختر و پسر طبق موازین شرعی و قانونی در اسلام.
شرایط ازدواج : انتظارات و خواسته های نامعقول و نامقبول عده ای از خانواه ها و زوجین که شرایط رسیدن دو جوان را به هم دشوار می کند.
قبل از ازدواج : آمادگی کامل جسمانی و روانی و اجتماعی فرد در قبول زندگی زناشویی و موقعیّتی که باعث تأخیر این امر شده است.
فصل دوم :
ادبیات و پیشینۀ تحقیق
مبانی نظری و تئوری
تحقیقات بعمل آمده
استرس چیست ؟
استرس یک نوع واکنش و تحریک انسان نسبت به اطراف خود می باشد که عواملی در ایجاد بروز آن دخالت دارند، مثل عوامل فیزیکی، روانی یا رفتاری و واکنش ها در افراد متفاوت می باشد چون هر فردی عکس العمل های مختلف در حالت استرس از خود نشان می دهد.
عکس العمل بدن انسان نسبت به استرس با ترشح برخی مواد شیمیایی به نام هورمون ها انجام می شود یک حالت به عنوان درگیری درونی پدید می آورد. مهم ترین هورمون هایی که این حالت را به وجود می آوردند، مانند آدرنالین، کورتیزول که توسط غده فوق کلیوی و بر اثر دریافت بعضی از امواج که از هیپوتالاموس مغز ترشح شده و واکنش های خاصی را در بدن بر می انگیزند، مثل گریز از مشکلی که برای شخصی رخ می دهد و باعث ترشح هورمون ها می گردد. طول عمر ترشح این هورمون آدرنالین بسیار کم می باشد و علائمی مانند برافروختگی ناگهانی در اثر خشم، گلگون شدن چهره به دنبال استرس شدید، ناشی از ترشح همین هورمون است ولی طول ترشح هورمون کورتیزول طولانی تر است و باعث علائم نرمی در فرد می شود. ترشح تدریجی و طولانی کورتیزول باعث تخلیه انرژی و کاهش فایده بخشی سیستم ایمنی و کاهش تمرکز حواس و حتی چاقی می گردد.
هر فردی به نوعی درگیر استرس می شود. می شود گفت همه ی انسان ها به شکلی تحت تأثیر استرس های مختلف قرار می گیرند ولی مقابله با استرس و کنار آمدن با شرایط آن در افراد مختلف متفاوت می باشد.
استرس دارای علائمی ست مثل افزایش ضربان قلب و تنفس و فشار خون بالا و موجب برخی از علائم دیگر مانند تعریق، لرزش، اختلال در گفتار و حتی لرزش کلامی نیز می شود.
در نوع استرسی که طول می کشد و به شکل مزمن می باشد علائم بدتر و خطرناک تر می باشد. بسیاری از قسمت های سیستم بدن دچار استرس می شود و علائم آن مانند : اضطراب، افسردگی و رفتارهای خاص است و به دنبال آن عوارضی مثل سوزش معده، تپش قلب، دردهای قفسه ی سینه به وجود می آید.
ارتباط افراد که دچار استرس هستند با دیگران به صورت منفعل، تهاجمی و مدعی می باشد که هر کدام در شرایط خاصی رفتار فرد بروز می کند. در رفتارهای مدعی افراد دچار این حالات می شوند و بر اعتقاد و احساسات و خواسته های خود پافشاری می کنند، بنابراین ایجاد بیماری روانی را در شخص افزایش می دهد.
چگونه می توانیم براسترس خود غالب شویم و آنها را کاهش دهیم؟
توقف فکر یا فکر نکردن می تواند چاره ای باشد برای تمرکز حواس و دوری از افکار نامطلوب. وقتی این کار به طور مرتب تکرار شود باعث می شود فرد بر استرس خود چیره شود و از ایجاد افکاری که در تولید استرس دخالت می دارند جلوگیری کند و باعث می شود فرد در زمان مناسب تری با مسئله ای روبرو شود و آن مسئله را برای خود مطرح کند.
