بخشی از مقاله
چکیده
استفاده ی بی رویه و وسیع از آفت کش ها در امور بهداشتی و کشاورزی بدون توجه به مسائل زیست محیطی سبب آلودگی محیط زیست به خصوص منابع آبی می شود. آفت کش ها در اثر کاربردهای مستقیم – غیرمستقیم و از طریق ریزش های جوی، زهاب های کشاورزی، جریان باد و ... وارد منابع آبی می شود.
این مواد پس از ورود به منابع آبی تحت تاثیر فرایندهای تجزیه و تحلیل و انتقال ممکن است چند هفته تا چندین سال در منابع آبی دوام یابند. بر این اساس آفت کش ها به سه قسمت کم دوام، با دوام، بادوام متوسط تقسیم بندی می شود برای به حداقل رساند تاثیرات سوء آفت کش ها بر اکوسیستم ها اقدامات ویژه ای باید انجام گیرد که از جمله می توان به تصفیه فاضلاب محتوی آفت کش، تعیین حریم منابع آب، استفاده از آفت کش کم دوام اشاره کرد.
مقدمه
رشد جمعیت نیاز به افزایش تولیدات کشاورزی و به دنبال آن نیاز به آفت کش های کشاورزی برای کنترل و مبارزه با آفات برای افزایش میزان محصول از یک سو و مبارزه با بیماریها و ارتقاء سطح بهداشت عمومی جامعه و از سوی دیگر استفاده وسیع و بی رویه آفت کش ها در امور بهداشتی و کشاورزی را سبب شده است.
استفاده از این مواد بدون توجه به مسائل زیست محیطی به ظاهر ارزانترین، سریعترین و راحت ترین روشهای کنترل آفات محسوب می شود.
در کشور ما نیز به رغم اقداماتی که برای کاهش مصرف سموم انجام می گیرد استفاده از مواد شیمیایی و آفت کش ها در حال گسترش است. هرچند این موارد در محلهای محدودی استفاده می شوند. اما در سطح وسیعی پراکندگی داشته و ممکن است از طریق آب، خاک، هوا در زنجیره غذایی راه یابند و تاثیر قابل توجهی در اکوسیستم های طبیعی به وجود آورد.
با اینکه بیشتر حوزه مصرف آفت کش ها در مزارع کشاورزی می باشد اما اثرات سوء آنها در اکوسیستم ها کاملاً بارز و مشهود می باشد. یکی از محیطهایی که در معرض خطرات استفاده از سموم می باشد محیطهای آبی می باشند. آبزیان هم به خاطر غوطه وری دائمی در این محیطها پیوسته در معرض تماس با این آلاینده ها هستند. البته پایداری این سموم متأسفانه در آبهای راکد بیشتر است (Tamim , 1988).
تعریف
تاکنون حدود 8 میلیون ماده شیمیایی انسان ساخت شناسایی شده است که حدود 70000 از ترکیبات آن استفاده رایج دارند. یکی از این ترکیبات شیمیایی که هر روز با پیشرفت علم و فن آوری بر تعداد و مقدار آن در محیط افزوده می شود آفت کش ها هستند که برای مبارزه با آفات کشاورزی و بهداشتی به طور وسیع استفاده می شود به طور کلی آفت کش ماده یا مخلوطی از مواد است که برای پیشگیری، نابودی، یا کنترل آفات شامل ناقلین بیماریهای انسانی و حیوانی یا گونه های ناخواسته و حیوانی به کار می رود.
اغلب آفت کش ها علاوه بر ماده موثر دارای مواد حامل و همچنین حلالها و ترکیباتی هستند که جذب و ویژگی های دیگر آفت کش ها را بهبود می بخشد. بخش بزرگی از آفت های تجاری را مواد بی اثر تشکیل می دهند که اثرات مضر آنها ممکن است از عوامل موثر، بیشتر باشد. اما در بحث مربوط به اثرات بهداشتی آفت کش ها کمتر سخن از آنها به میان می آید.
از آلاینده های اصلی می توان به چند گروه زیر اشاره کرد :
آلاینده های آلی کلره، آلاینده های آلی فسفره، کارباماتها، پلی کلره بی فنیل ها، هیدروکربنهای آروماتیگ و آلیفاتیک، حشره کش های پیرتیروئیدی
حشره کش های آلی کلره
حشره کش های آلی کلره به سه گروه تقسیم بندی می شود که شامل :
1 ) DDT و ترکیبات مربوطه؛
2 ) حشره کش های سیلکودی ان؛
3 ) ایزومرهای HCH ( بروکز 1974) است تقسیم بندی می شوند.
DDT : اولین حشره کشی بود که در سطح وسع استفاده شد. این سم اولین بار توسط زیدلر در سال 1874 تهیه گرید اما خاصیت حشره کشی آن تا سال 1939 کشف نشده بود که تا اینکه پل مولزازیک شرکت سوئسی به این خواص پی برد و در جنگ جهانی دوم تولید این ماده به تولید انبوه رسید و عمدتاً برای کنترل حشراتی مثل مالاریا و انگلهای خارجی مولد بیماری تیفوس مثل شپش و کک استفاده شد.
با کشف مقاوم بودن DDT در محیط زیست و شواهد فزاینده در مورد قدرت ایجاد اثرات جانبی زیان آور از اواخر سال های 1960 محدودیت هایی در مورد کاربرد DDT به اجراء درآمد.
HCH : که گاهی به اشتباه بنزن هگزا کلراید یا (BHC) نامیده می شود در اشکال ایزومری گوناگون وجود دارد خواص حشره کشی HCH در دهه 40 کشف شد و بعد از جنگ جهانی دوم به عنوان حشره کش استفاده شد بعد از مدتی محصولی به نام لیندان تا حدی جایگزین BHC شد.
حشره کش های سیلکودین مثل آلدرین، آندرین، هپتاکلر، اندوسظان و بقیه در اوایل دهه پنجاه معرفی شدند که برای کنترل انواع گوناگونی از آفات و انگلها و نیز کنترل ته ته استفاده شد.
اثرات زیست محیطی استفاده از سموم آلی کلره و DDT
این حشره کش ها ترکیبات جامد پایداری هستند که به عنوان سموم عصبی عمل می کند. بعضی از حشره کش های آلی کلره با متابولیتهای پایدار آنها نیمه عمرهای زیستی بسیار طولانی و پایداری بسیار زیادی در محیط زیست دارند که به اثبات رسیده است مثل دیلدرین . هپتاکلراپوکسید.
در مورد DDT مصرف بالای آن و طیف گسترده استفاده از آن که از راهای گوناگون وارد محیط زیست گردید اسپری کردن محصولات و سطوح آبها و زمین جهت کنترل حشرات ناقل بیماری منابع عمده آلودگی زیست محیطی بودند. راههای آبی به وسیله فاظلاب کارخانه هایی که در آنها DDT به کار رفته بود آلوده شدند. محلولهای ضدعفونی کننده دام که حاوی DDT بودند به راههای آبی ریخته شدند. تعجب آور نیست که باقیمانده های DDT در سالهای پس از جنگ در سطح وسیعی پراکنده شدند. به علت پایداری زیاد این مواد همراه توده های هوا و جریانهای اقیانوسی حرکت کرده و به نقاط دور دست در زمین رسیدند. مقدار بسیار کمی از آنها در برفهای قطب جنوب شناسایی شده است.
درجه ماندگاری آنها در خاک متفاوت بوده و به نوع خاک و میزان دما بستگی دارد طولانی ترین نیمه عمرها در خاک مناطق معتدله که مقدار مواد آلی آنها زیاد است دیده شده. مطالعات بر روی اکوسیستم های دریایی فارن در سالهای 4 – 1962 نشان داد که غلظت P.P'-DDE در مرغان ماهیخوار که در رأس زنجیره غذایی قرار دارند بیشتر از هزار برابر غلظت آنها در گیاهان دریایی بود که در پائین زنجیره غذایی قرار دارند غلظت باقیمانده ها در بدن قره غازهای کاکلی ماهیخوار پنجاه برابر بیشتر از غلظت آن در بدن شکار اصلی شان یعنی مارماهی کاسه ای بود. بدین ترتیب تجمع زیستی زیاد در مدت نسبتاً طولانی انجام شده است. افزایش زیستی ترکیبات شیمیایی بسیار چربی دوست در طول زنجیره غذایی فقط نتیجه تجمع زیستی در طی مراحل گوناگون زنجیره غذایی نیست. در سیستم های آبی مهمترین منبع باقیمانده ها برای موجودات زنده در سطوح غذایی پائین تر ورود مستقیم آنها از آب یا رسوبات موجودات است.
نتایج به دست آمده از یک مطالعه تجزیه ای موجودات زنده دریاچه کلیر – کالیفرنیا
نمونه گونه ها P.P'-DDD برحسب ppm ، وزن
آب دریاچه 2/0
پلانکتونها 5
ماهیهای غیرشکاری (بافت چربی) 1000 – 400
ماهیهای شکاری (بافت چربی) 2500 – 80
ماهیهای شکاری (گوشت) 200 – 1
السفرد بی دم (چربی) 1600
داده ها از هانت و بیسچوف (1960)
با آزمایشهای دقیق تر مشخص شد که بیشتر این افزایش به دلیل تغلیظ زیستی شدید با ورد میتقیم سم از آب توسط پلانکتونها و ماهیها قابل توجه است. تفاوت غلظت در بافت چربی بدن ماهیهای شکاری و غیرشکاری زیاد نیست و شواهد روشن در مورد تجمع زیستی شدید P.P'-DDD در بدن شکارچیان که از شکارشان به آنها منتقل شده وجود ندارد.
مرغابیهای اسفرود به هر حال مقادیری از سم را در ذخائر چربی خود داشتند که مقدار آن نزدیک به بیشترین مقدار در بدن ماهیها بود ( این مقدار از مقدار موجود در ماهیهای
غیرشکاری بیشتر بوده است) و این بیانگر تجمع زیستی در آخرین مرحله زنجیره غذایی است. بسیار محتمل است که پرندگان در حالیکه مقدار حشره کش در نسوخ آنها در حال افزایش بوده از سمومیت DDD مردند. یعنی قبل از اینکه به حالت پایدار برسد به این ترتیب میزان تجمع زیستی موجود زیر مقداری بود که در سطوح پائینتر حاصل می شد.
حشره کش های آلی فسفره و کارباماتها
این دو حشره کش با هم بررسی می شوند چون شیوه محل یکسان دارند و مهارکننده استیل کولین استر از هستند و برعکس DDT و بسیاری از حشره کشهای سیلکورین نیمه عمر زیستی طولانی ندارند و در زنجیزه های غذایی مشکلات افزایشی زیستی را به وجود نمی آورند. بعد از کنار گذاشته شدن DDT و دیلدرین در دهه 1960 اغلب OP ها یا کارباماتها جایگزین آنها شدند که آسانتر تجزیه زیستی شده و مقاومت کمتری داشتند.
حشره کشهای آلی فسفره به عنوان ماده موثر در اسپری های غلات، مایعات شستشوی گوسفندان و پوشش های دانه ای، اسپری مخصوص کنترل عوامل بیماریزا و مواد گوناگون حشره کشها جایگزین ترکیبات آلی کلره شدند. بعد از کنار گذاشتن ترکیبات کلره به نظر می رسید سموم بعدی که جایگزین می شوند سودمند محیط زیست باشند اما در اینجا مسئله سمیت بالای آنها مطرح شد.
توسعه سریع کاربرد OP ها و افزایش مواد متشکله جدید عاری از مشکل نبود. بسیاری از این سموم برای کاربردان بسیار خطرناکند. تعدادی از آنها ایجاد سمیت عصبی به تعویق افتاده نمودندف شرایطی که سبب مهار کونین استراز نمی شود ( مثال : میپافکن - لپتوفوس). مشکل ایجاد مصونیت نیز در برخی از حشرات مثل شته های غلات هم وجود داشته اند. سپس حشره کش های جدید مثل کارباماتها تهیه شدند و در مصارف خاص جایگزین OP شدند. مزیت آنها این بود که کرم کش / کنه کش و حشره کش نیز بودند و تعدادی هم سیستماتیک عمل می کردند مثل ( اادیکرب – کربوفوران ) این ترکیبات زمانی بر مشکلات مقاومتی که در اثر کاربرد زبان OP ایجاد شده بودند بررسی نمونه در مورد شته های غلات مثل M.Persica فائق آمدند. بعضی از کارباماتها به علت سمیت زیاد بروی مهره داران ایجاد مشکلات زیستی نمودند.
خواص شیمیایی سموم ارگانوفسفره
از این سموم می توان به پاراتیون و دیازنیون و دی متوات و آزین نوس – متیل و کلروفن و لیفوس اشاره کرد. به جز دی متوات و آزینفوس متیل بقیه در درجه حرارت و فشار معمولی مایع هستند. ملاحظه می شود که حلالیت در آب و فشار بخار ترکیبات بسیار متفاوت است بدین ترتیب دی متوات و دی متون – s – متیل حلالیت زیاد دارند و خواص سیستماتیک برجسته ای دارند. در حالیکه پاریتون – کلروفن و نیفوس و آزنفیوس – متیل حلالیت داشته و سیستماتیک نیستند.
فشار نسبتاً بالای OP ها پایداری آنها را زمانی که بر روی سطوح اسپری شوند محدود می نماید. با توجه به الگوی کلی متابولیسم OP ها مشاهده می گردد که اغلب بین فرایندهای فعال کننده و سم زدایانه رقابت وجود دارد بعلاوه بسیاری از این فراینده تقریباً سریع انجام می گیرند. اغلب در توازن این فرایندها در گونه ها و نژادهای مختلف تفاوت زیاد وجود دارد تفاوتهایی که می تواند در گزینش پذیری منعکس شود مثلاً مالاتیون بین حشرات و پستانداران بسیار گزینش پذیر عمل می کند.
سرنوشت زیست محیطی OP ها
به طور کلی از نظر سرنوشت و نابودی زیست محیطی و نحوه پراکندگی با حشره کش های آلی کلره مقاوم متفاوت هستند. زیرا OP ها به وسیله بیشتر پستانداران نسبتاً سریع تجزیه می شوند و غالباً در زنجیره های غذایی خشکی و آلی تحت اثر افزایش زیستی قرار نمی گیرند. این ترکیبات در خاک دوام زیاد ندارند. آبکافت – فراریت ومتابولیسم به وسیله موجودات ریز ذره بینی زیر خاک و جانوران خاکی سبب حذف نسبتاض سریع آنها می شود. دوام این ترکیبات در آبهای سطحی و رسوبات به علت تجزیه و متابولیسم نسبتاً سریع محدود است. گرچه بیشتر OP ها غالباً به علت فشار بخار زیادشان فرار هستند اما در اتمسفر مستعد تجزیه نوری و آبکافت هستند. بدین ترتیب آنقدر پایدار نیستند که تحت اثر انتقال بلند مدت و وسیع قرار گیرند. به همین دلیل هرگونه اثر زیان آور از نظر زمانی و مکانی محدود است ( محدود نسبت به منطقه ای که در آن به کار می رود و مدت نسبتاً کوتاهی که پس از رها شدن در محیط قرار می گیرد. )
حشره کش های کاربامات
خواص شیمیایی و زیست شناختی حشره کش های کاربامات (CB) با بعضی جزئیات در متون کوهر و دورو 1976 وبالانتین و مارس 1992 توصیف شده اند. الگوی اولیه برای ساخت آنها ترکیب فیزوبستیگمین یک فراورده طبیعی موجود در لوبیای کالا بار بود. بسیاری از حشره کش های کارباماتها در دهه 1960 گاهی به عنوان جایگزین حشره کش های آلی کلره ممنوع شده استفاده شدند.
این ترکیبات از مشتقات کاربامیک اسد و منوآمید ناپایدار کربونیک اسید هستند.
کارباماتها اما در شرایط اسیدی و خنثی به آهستگی تحت اثر آبکافت شیمیایی قرار میگرند.
در شرایط قلیایی این واکنش سریعتر انجام می شود.
این حشره کشها کاربرد گسترده ای در کشاورزی به عنوان حشره کش، نرم تن کش و کرم کش دارند. آنها به صورت اسیدی (افشانه) و گرانول یا قرص استفاده نشده اند. ترکیبات بسیار سمی مثل الدیکرب و کربوفوران معمولاً فقط به صورت دانه ای در محیط قرار می گیرند و در شرایط محیطی موجب رها شدن تدریجی ماده موثر می شوند و می توانند کنترل بلند مدت آفات و کاهش خطرات زیست محیطی را فراهم سازند. اما گاهی جانوران و پرندگان آنها را می خورند و نیز هنگامی که محیط طبیعی پر از آب می شود ماده فعال ممکن است در آب چاله های بزرگ در سطح زمین حل شود ودر دسترس جانوران و پرندگان قرار گیرد.
ترکیبات CB در زنجیره های غذایی بسیار با دوام نسیتند و با حرکت در مسیر آنها افزایش زیستی نمی یابند. از نظر سمیت، سمیت کارباماتها برای مهره داران بسیار متفاوت است. کارپاریل برای پستانداران و پرندگان و ماهی ها کمتر سمی است. پروپوکسر نیز اساساً برای پستانداران و پرندگان کمتر سمی است. سمیت کاربامات ها می تواند به وسیله ترکیبات دیگر تشدید شود.
حشره کش های پیرتیروئید
خواص حشره کش پیرتیروم فراورده های از سر گل های خشک شده و پودر شده گیاهی متعلق به جنس کریزانتمم تهیه می شود. این گیاه برای اولین بار در اواسط قرن 19 به اروپا آورده شد. شش پیرترین که همه آنها استرهای چربی دوست هستند شناخته شده اند این ترکیبات از دو اسید کریزانتمیک اسید و پیرتریک اسید همراه با سه باز شامل پیرترولون – سینرولون و جاسمولون تشکیل شده است.
محدودیت پیرترین ها به دلیل ناپایداری آنهاست. از طرفی این ترکیبات خاصیت قابلیت تجزیه نوری دارند پیرتیروئیدها در کشاورزی به طور گسترده ای به کار می روند بنابراین اراضی کشاورزی معمولاً به انها آلوده اند. به علت سمیت زیاد آنها برای موجودات آبزی باید نهایت سعی و تلاش انجام گیرد که این مواد به صورت افشانه ها یا محلولهای شستشو به آب های سطحی و دواناب ها وارد نشوند.
دو عامل اصلی تعیین کننده سرنوشت زیست محیطی پیرتیروییداها شامل چربی دوستی زیاد و تجزیه زیستی نسبتاً سریع به وسیله برخی گونه هاست. وقتی پیرتروم ها به سیستم آبی می رسند یا به خاک وارد می شوند قویاً جذب کلوئیدها و بخش کلوئیدی ذرات معدنی و ماده آلی می شوند. در نتیجه مقدار آنها در آب و موجودات زنده کم می شود مطالعه در مورد ماهی ها نشان داده که در برخی گونه ها تغلیظ زیستی به عوامل BCF را از 50 تا چند هزار نشان داده اند.
بدین ترتیب پیرتیروئیدها به طور کلی در خاکها و رسوبات نسبتاً با دوام هستند اما به دلیل تجزیه زیستی سریع با حرکت در طول زنجیره زیستی تحت اثر افزایش زیستی قرار نمی گیرند. اما باید درنظر داشت در رسوبات مدتها پس از آلودگی اولیه ممکن است همچنان در دسترس تعهد کنندگان سطوح پائین زنجیره غذایی باشند واینکه بی مهرگان آبزی در سطوح پائین تر غذایی با توانایی کم در سم زدایی آنزیم ها ممکن است آنها را تغلیظ زیستی نمایند.
PAH ها : هیدروکربنهای آروماتیک
هیدروکربنها ترکیباتی هستند که فقط از کربن و هیدروژن تشکیل می شوند و به دو گروه اصلی طبقه بندی می شوند :
1 ) هیدروکربنهای آروماتیک (معطر) مثل : بنزوپیرن، نفتالین، فلورانتن
2 ) هیدروکربنهای آلیفاتیک (غیرمعطر) مثل : سیلکوهگزان، پروپان
هیدروکربنهای آروماتیک که موضوع اصلی هستند به دلیل خاصیت کارسنیوژن و موتاژن از اهمیت ویژه ای برخوردارند. سمیت هیدروکربنهای غیرآروماتیگ معمولاً کم است و در سم شناسی محیطی مورد توجه خاصی قرار نگرفته است اما باید یادآور شد که نفت خام که عمدتاض از آلکانها تشکیل شده و رها شدن آن در مابه سبب درهم شکستن تانکرهای نفت کش و در نتیجه اثرات جسمانی مثل خفگی و نفتی شده و مرگ و میر بسیاری از پرندگان دریایی شده است. و نیز نفت رها شده در دریایی می تواند وسیله انتقال دهنده آلاینده های چربی دوستی باشد که در خود دخل می نمایند.
بیشترین مقدار PAH ها به دلیل احتراق ناقص ترکیبات آلی طی روند فعالیتهای صنعتی در محیط زیست آزاد می گردند. مهمترین منابع آن شامل احتراق زغال سنگ – نفت خام و گاز طبیعی برای مصارف صنعتی و خانگی است. به غیر از آزاد شدن این ترکیبات در هوا که در سطح جهانی حاله ها اهمیت است انتقال مستقیم PAH ها به سطوح آبی یا خشکی می تواند در سطح منطقه ای نیز مهم باشد. در هم شکستن کشتی ها و انتشار نفت خام از پایانه های نفتی که حاوی مقدار زیادی PAH است سبب آلودگی دریا (آب ها ) می شود. دفع زباله های حاوی PAH در اطراف اماکن صنعتی موجب آلودگی شدید زمین (خاک) می شود.
وقتی نفت خام در دریا رها می شود لایه های سطحی نفت ( Slicks ) در سطح وسیعی پراکنده می شوند میزان و جهت حرکت آنها به وزش باد و امواج دریا بستگی دارد ( کلارک 1992 ) هیدروکربنها با کمترین وزن ملکولی دارای بیشترین فشار بخار هستند و تمایل به فرار دارند و ترکیباتی که کمترین میزان فردریت در نفت خام را دارند بر جای می مانند. و باقیماندۀ هیدروکربنها در آب فرو می روند و جذب رسوبات می گردند به این ترتیب مدتها بعد از اینکه لایۀ سطحی نفت ناپدید شد باقیمادۀ PAH در رسوبات وجود خوانهد داشت و در اختیار موجودات زندۀ بستر خواهند بود.
PAH می توانند به وسیلۀ بی مهرگان که تعدادشان در زنجیره غذایی کم است و توانایی تغییر شکل زیستی موثر را ندارند می توانند تغلیظ یا تجمع زیستی بیابند نرم تنان و گونه های راضی نا نمونه ای از موجودات زنده ای هستند که PAH ها در بدنشان به آسانی تغلیظ زیستی می شود و از طرفی دیگر ماهیها و سایر مهره داران آبزی PAH هارا به آسانی تغییر شکل زیستی می دهند. بدین ترتیب بر عکس ترکیبات ارگانوکلرۀ مقاوم در مورد PAH ها افزایش زیستی در مسیر زنجیره غذایی ادامه نمی یابد. نمونه ای از باقیمانده PAH ها در اکوسیستم آلوده دریایی در جدول زیر آورده شده است.
غلظت هیدروکربنهای آروماتیک در نمونه ای مناطق ساحلی ایالات متحده
نمونه AH کل ng/g 3-1 حلقه ng/g LAH 3-1 حلقه ng/g HAH
رسوبات 700-14000 200-1400 1800-12600
محتویات معده ماهی 150-3000 15-300 135-2700
کبد ماهی هیچ هیچ هیچ
علت یافت شدن باقی مانده از هیدراتهای آروماتیک توانایی آنها برای متابولیز کردن LAH ها و HAH هاست. موجودات زندهای که در رأس زنجیره غذایی قرار می گیرند از راه غذا در معرض مقدار ثابتی از PAH ها قرار نمیگیرند و این به دلیل توانایی سفر زدایی موجودات زنده است که در زنجیره غذایی یا بیشتر قرار دارند.
اثرات محیطی PAH ها
بیشترین اثرات زیان آمد گزارش شده به دلیل اثرات فیزیکی نفت بوده است تا سمیت آن به هر حال نفتی شدن موجودات دریایی و پرندگان سبب کاهش تعدادی از جمعیت آنها شده است گاهی کاهش بی مهرگان نرمتنان گیاهخوار در سواحل آلوده و برکه های صخره ای به افزایش گباهان منجر شده که نرمتنان از آنها تغذیه می کردند گاهی پس از بروز چنین فاجعه های زیست محیطی علف های دریایی و جلبک ها رشد فزاینده داشته اند وپس از کاهش آلودگی این روند معکوس شده. در مجاورت پایانه های نفتی تنوع جانوران کف زی کاهش یافته ( کلارک 1992 ). گرچه روسی کوتاه مدت آلودگی نفتی بر روی پرندگان آسان بوده است اما با وجود باقیمانده PAH در رسوبات اثبات اثرات بلند مدت در اکوسیستم دریایی مشکل است.
PCBS
PCBS به صورت تجاری اولین بار در حدود سال 1930 تولید شدند محصولات تجاری مخلوطی از همگون های پیچیده ای هستند که توسط کلره کردن بی فنیل ها تولید می شوند بیشتر آنها مایعات غلیظ بسیار پایدار با هدایت الکتریکی کم و فشار بخار پائین هستند. کاربرد تجاری PCB ها در موارد زیر خلاصه می گردد.
