بخشی از مقاله
مقدمه
بشر قرن بیستم با تمام پیشرفتهای شگرف خود، هنوز از نظر تأمین مواد غذایی خود با مسایل عدیده ای مواجه است و این بدلیل رشد روزافزون جمعیت می باشد که بر اساس آمار
FAO در سال ٢٠٠٠ نزدیک به هفت میلیارد نفر رسیده است(١). یکی از روشهای مؤثر در مبارزه با فقر غذایی روش اصلاح نباتات می باشد، که فنی مبتنی بر علم ﮊنتیک در جهت افزایش محصولات غذایی است. یک اصلاح گر در صورتی شانس موفقیت در برنامه های اصلاحی خواهد داشت که امکان انتخاب مواد مناسب و تنوع کافی در اختیار داشته باشد. این تنوع هم به
صورت طبیعی وجود دارد و هم به صورت مصنوعی می توان آن را ایجاد کرد. بطور کلی یکی از اولین قدمها در یک برنامه موفق بهنژادی، تشخیص صحیح ﮊنوتیپهای مطلوب است.
سیب زمینی با نام علمی solanum tuberasum گیاهی است یکساله و اتوتتراپلوئید که برای استفاده از غده زیرزمینی آن کشت می گردد. این گیاه بومی نیمکره غربی در کشورهای پرو و بولیوی می باشد و بعد از ذرت، دارای گسترده ترین توزیع در دنیا می باشد و در حدود ١٤٠ کشور جهان در سطح وسیع کشت شده و می توان آنرا در گروه محصولات بسیار غنی از لحاظ مواد غذایی قرار داد(٣). خصوصیت مهم سیب زمینی در
مکاتبه کننده: عبدالهادی حسینزاده
١٠٢٢ مجله علوم کشاورزی ایران، جلد ٣٤، شماره ٤، سال ١٣٨٢
جهت اصلاح آن تکثیر غیر جنسی آن می باشد که باعث تثبیت ﮊنتیکی است. بنابراین هرگونه گزینش از یک ﮊرم پلاسم، بدون تغییر خواهد ماند و می توان واریته های جدید را از نسل F1
تلاقیها گزینش نمود، که به این دلیل ارقام سیب زمینی به شدت هتروزیگوس هستند (٣، ٩).
برای شناسایی تنوع موجود در ﮊرم پلاسم و انتخاب ﮊنوتیپ های مطلوب نشانگرهای مورفولوﮊیکی، بیوشیمیایی و مولکولی وجود دارد. نشانگرهای مورفولوﮊیکی دارای معایب زیادی هستند از جمله اینکه تعداد آنها کم بوده و تحت تأثیر محیط قرار می گیرند و نیز دسترسی به آنها در زمانهای خاص مشکل می باشد.
نشانگرهای بیوشیمیایی نیز اندک بوده و از تنوع محدودی برخوردارند(٢، ٥ ،٨).
برای اینکه یک نشانگر بتواند برای بررسی تنوع ﮊنتیکی مناسب باشد باید دارای چهار خصوصیت باشد که عبارتند از توارث پذیری، داشتن چند شکلی، سهولت در ارزیابی و اندازهگیری آن، قابلیت انتقال نتایج آن به مطالعات دیگر. باید توجه داشت که نشانگرهای مورفولوﮊیکی و بیوشیمیایی هر کدام به نوعی در این خصوصیات نقص دارند. ولی اخیرا نشانگرهای مولکولی DNA که اکثرا دارای هر چهار خصوصیت می باشند کاربرد و اهمیت چشمگیری برای بررسی تنوع ﮊنتیکی، تشخیص محل ﮊنها و ترسیم نقشه های ﮊنی پیدا کرده اند و این بدلیل بالا بودن دقت آنها، دسترسی آسان به آنها و آنالیز مستقیم خود ماده ﮊنتیکی می باشد(٦، ٧، ٨).
