بخشی از مقاله
چکیده
زمان شروع گلدهی و طول دوره رشد ارقام تجاري گندم به تغییرات طول روز، مجموعه دماي دریافتی و تنوع ژنتیکی ارقام اصلاحی بستگی دارد. هدف از اجراي این تحقیق بررسی تنوع ژنتیکی صفات فنولوژیک بین ارقام تجاري است. به این منظورآزمایشی در سال زراعی 1396-97 بر روي33 رقم تجاري گندم نان انجام شد. این ارقام شامل کاز - رقم بینالمللی متحمل به گرما - و مانتنا - رقم بینالمللی حساس به گرما - ، و دو رقم بینالمللی weebill و babax و29 رقم داخلی شامل:روشن، اروند، قدس، فلات، هیرمند، الوند، وریناك، زاگرس، کویر، چمران، مرودشت، شیراز، دز، پیشتاز، هامون، بم، سیستان، نیشابور،سپاهان، آرتا، بهار، ارگ، پارس، افلاك، چمران2، مهرگان، شوش، برات وخلیل بودند که در قالب طرح بلوکهاي کامل تصادفیبا سه تکرار در مزرعه آزمایشی دانشگاه شهید چمران اهواز کشت گردیدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس دادهها اختلاف معنیداري بین ژنوتیپها از نظرتاثیر روند اصلاح بر طول دورهي رشد قبل از آنتسیس در سطح احتمال یک درصد نشان داد. بر اساس نتایج حاصل ارقام گندم نان تفاوت معنیداري - P≤0/01 - در صفات فنولوژیک از جمله تعداد روز تا خروج گیاهچه،روز تا نموبرگ، روز تا پنجهزنی، روز تا ساقهدهی، روز تا غلاف دهی، روز تا سنبله دهی و روز تا گلدهی داشتند. نتایج این تحقیق نشان داد که در ارقام تجاري گندم نان ایران تنوع ژنتیکی مطلوبی براي صفات فنولوژیک وجود دارد.
واژه هاي کلیدي: گندم نان، گلدهی، مراحل فنولوژیک
مقدمه
گندم یکی از مهمترین غلات خوراکی می باشد و در حدود 21 درصد از غذاي مردم دنیا از گیاه گندم تامین می شود - اوریتز1وهمکاران، . - 2008 با توجه به روند افزایش جمعیت، در حال حاضر در کشورهاي در حال توسعه تلاش زیادي براي افزایش تولید گندم به عمل می آید که از نظر اهمیت همانند کوشش هاي سه دهه پیش و دوران آغاز انقلاب سبز است - آنونیموس. - 20052چرخه زندگی گیاه زنجیره به هم پیوستهاي از چندین مرحله رشد و نموي است. - کیبري و اپیلیارد3، . - 1978 این مراحل تابعی از ژنتیک گیاه، شرایط محیطی و اثر متقابل آنهاست. در هریک از این مراحل رویکرد فعالیت گندم به سمت خاصی هدایت می شود که در نهایت عملکرد گندم را رقم میزند.
بطوریکه تعداد برگ و پنجه عمدتاً در مرحله کاشت تا آغازش سنبله تعیین می گردد حال آنکه تعداد سنبلچه در سنبله در مرحله آغازش سنبله تا تشکیل سنبلچه انتهایی و تعداد دانه در سنبله در مرحله تشکیل سنبلچه انتهایی تا گرده افشانی تثبیت میگردد. وزن هزار دانه نیز در فاصله گردهافشانی تا رسیدگی تعیین می شود - کیبري و همکاران4، . - 1987 گلدهی یک صفت مهمی براي انتخاب در تمام برنامههاي اصلاحی است که زمان آن به رخدادهاي فنولوژِیکی زیادي وابسته بوده و با وجود وسعت اطلاعات موجود در مورد شروع مرحله گلدهی تا گلدهی کامل، اطلاعات کمی در مورد عوامل ژنتیکی مربوط به مرحله قبل از فاز گلدهی و درجه وابستگی این دو وجود دارد. با توجه به موارد عنوان شده انجام مطالعاتی در خصوص شناخت تنوع ژنتیکی ارقام تجاري گندم نان از نظر صفات فنولوژیک مرتبط با فاز رویشی گیاهضروري میباشد. براي نیل به این هدف آزمایش حاضر برروي ارقام تجاري گندم نان اجرا گردید است.
مواد و روشها
این آزمایش در سال زراعی 1396-97 در مزرعه آزمایشی دانشکده کشاورزي دانشگاه شهید چمران اهواز در جنوبغربی شهرستان اهواز، با موقعیت جغرافیایی طول 48 درجه و 41 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 31 درجه و 20 دقیقه شمالی با ارتفاع 20 متر از سطح دریا در قالب طرح بلوکهاي کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط نرمال - تاریخ کاشت طبیعی منطقه - و تنش - تاریخ کاشت تاخیري - بهصورت جداگانه انجام شد. ژنوتیپهاي مورد ارزیابی در این آزمایش شامل 33 رقم تجاري گندم که این ارقام عبارتنداز: کاز - رقم بینالمللی متحمل به گرما - و مانتنا - رقم بینالمللی حساس به گرما - ، و دو رقم بین المللی weebillو babax و29رقم داخلیشامل: روشن، اروند، قدس، فلات، هیرمند، الوند، وریناك، زاگرس، کویر، چمران،مرودشت، شیراز، دز، پیشتاز، هامون، بم، سیستان، نیشابور، سپاهان، آرتا، بهار، ارگ، پارس، افلاك، چمران2، مهرگان، شوش، برات وخلیل بود .
مزرعه تحقیقاتی داراي بافت خاك شنی لوم، با قلیایت - PH=7/61 - و هدایت الکتریکی 4/7 دسی زیمنس بر متر بود. کلیه عملیات کاشت، داشت و برداشت در شرایط نرمال براي تمامی ارقام، بهطور یکسان انجام شد. بذور هر رقم روي یک پشته سه متري با در نظر گرفتن تراکم 350 بوته در مترمربع کشت شدند. کوددهی بر اساس فرمول کودي N-P-Kبهترتیب معادل 250-100-50 کیلوگرم در هکتار بر اساس نتایج آزمایشات خاك بهصورت پایه و سرك به خاك داده شد. هم چنین مبارزه با علفهاي هرز در طول دوره رشد گیاه با وجین دستی صورت گرفت. در این تحقیق صفات تعداد روز تاخروج گیاهچه،روز تا نموبرگ،روز تا پنجهزنی ،روز تا ساقهدهی،روز تا غلاف دهی ،روز تاسنبله دهی،روز تا گلدهی وهمچنین روند اصلاح براساس کد زیداکس وهمکاران - 1974 - 5 مورد بررسی قرار گرفتند. وبه این ترتیب تفاوتهاي نموي ارقام مختلف به صورت هفتگی ثبت گردید.ودرنهایت تجزیه و تحلیل دادهها بر اساس طرح بلوكهاي کامل تصادفی با استفاده از نرم افزارSAS انجام شد. براي انجام مقایسات میانگین از آزمون دانکن در سطح احتمال پنج درصد استفاده شد.
