بخشی از مقاله
حتي شده 6 دقيقه چرت بزنيد در اين دنياي سرعت و شتاب، حتي خواب را هم بايد به شكل «فشردهاش» توصيه كرد!همه از عوارض كمخوابي و فايدههاي خواب خوب و راحت شنيدهايم اما اين بار محققان آلماني، از فايده يك چرت سبك 6 دقيقهاي در روز ميگويند.
به گزارش بيبيسي، بررسيهاي اين محققان نشان داده حتي چنين چرتي ميتواند حافظه را تقويت كند؛ حتي شايد خيلي بهتر از يك خواب عميق!
مطالعات پيشين نشان داده بود كه خواب كافي ميتواند به تقويت حافظه، كمك كند. مطالعهاي كه در دانشگاه بوستون انجام شده و نتايج آن حدود 3 هفته پيش منتشر شده بود، از همين دسته مطالعات است.
در اين مطالعه مشخص شده بود دانشجوياني كه در روز 45 دقيقه چرت ميزنند، عملكرد تحصيلي و توان يادگيري بالاتري نسبت به همكلاسيهايشان دارند. اين مطالعه در نشريه علمي«خواب» منتشر شده بود. (گرچه اين محققان همانجا تاكيد كردهاند كه اين روش را نميتوان براي شاگرد اول شدن دانشآموزان و دانشجويان تهخطي استفاده كرد. اين روش تنها ميتواند كارايي يادگيري هر فرد را به حد مطلوب خودش برساند.)
اين نتايج چندان براي محققان تعجبآور نبود؛ چرا كه ميدانستند مغز طي يك خواب عميق، فرصتي براي پردازش اطلاعاتي به دست ميآورد كه طي بيداري كسب كرده بود. به همين علت توصيه به داشتن يك چرت كوتاه روزانه، در راستاي همان فرضيههاي پيشين در مورد نقش خواب در فعاليت و عملكرد مغز بود.
اما اين مطالعه جديد، كه در دانشگاه دوسلدورف آلمان انجام شده، نگاه ديگري به ماجرا دارد. در مطالعات قبلي، نقش خواب «عميق» بررسي شده بود؛ خوابي كه رسيدن به آن، حداقل 20 دقيقه براي فرد زمان ميبرد.
در حالي كه در مطالعه جديد، تنها 6دقيقه چرت زدن هم مفيد شناخته شده! در اين مطالعه، تعدادي كلمات، به دو گروه از افراد داده شد.
يك گروه يك ساعت بعد را خوابيدند و به گروه دوم اجازه داده شد تنها 6دقيقه چرت بزنند؛ يعني به عبارتي فقط براي مدت كوتاهي چشمانشان را ببندند و استراحت كنند.
بعد از يك ساعت، افراد مورد آزمايش قرار گرفتند كه كدام گروه توانستند كلمات داده شده را بهتر به ياد بياورند. مقايسه اين دو گروه نشان داد كه عملكرد گروه دوم بهتر بوده است؛ يعني چرت كوتاه و فوقفشرده، حتي تاثيري به مراتب بهتر از يك خواب واقعي و عميق و كامل داشته است و بهتر ميتواند حافظه افراد را تقويت كند.
ساير محققان هنوز نظر صددرصد مساعدي نسبت به اين نتايج ندارند؛ چرا كه عقيده دارند بايد مطالعات بيشتري در اين مورد صورت گيرد. نميتوان تنها از روي نتايج يك مطالعه، تمام فرضيات پيشين را تغيير داد.
با اين حال، اين نتايج كه در نشريه «نيوساينتيست» منتشر شده، ميتواند سرنخهايي براي بررسي بيشتر سازوكار خواب در تقويت حافظه به وجود آورد؛ به ويژه اينكه مطالعات ديگري نيزكه پيش از اين انجام شده بود، تاثيرات مثبت ديگري را براي چرت روزانه نشان ميداد.
كاهش بيماريهاي قلبي و عروقي و كنترل بهتر فشارخون، يكي از اين تاثيرات است. بهنظر ميرسد چرت روزانه، بهعنوان فرصتي براي كسب آرامش و استراحت در اين دنياي شلوغ و پرتنش، ميتواند نقش مهمي در عملكرد مغز و نيز سلامت جسم انسان داشته باشد؛ حتي اگر اين فرصت، تنها 6 دقيقه، و به اندازه چشمبرهم نهادني كوتاه باشد.
هیچ کس نباید شب به بستر برود قبل از اینکه از خود بپرسد: امروز چه کرده ام تا لیاقت داشته باشم فردا هم زنده بمانم.(دکتر شوایتزر)
خواب چیست؟چرا میخوابیم؟
سالهاست که دانشمندان به دنبال یافتن پاسخ این سؤال هستند، اما پس از این همه بررسی باید گفت که هنوز هم واقعاً نمی دانیم چرا. عده ای معتقدند خواب به بدن کمک میکند که بعد از فعالیت روزانه، تجدید قوا کند، ولی انرژی که در طی هشت ساعت خواب صرفه جویی میشود در حدود 50 کیلو کالری است، یعنی چیزی به اندازه انرژی حاصل از یک نان. این مقدار انرژی ناچیزتر از آنست که بخواهد دلیلی برای خوابیدن آدمها باشد.
ما باید بخوابیم، چون خوابیدن باعث میشود که توانایی های ادراکی خود مانند حافظه، صحبت کردن و تفکر خلاق را در حد مطلوب نگهداریم. به عبارت دیگر، خواب نقش مهمی در رشد مهارتهای مغزی ما دارد. شاید بهترین راه برای پی بردن به اهمیت خواب این باشد که ببینیم وقتی نمی خوابیم، چه اتفاقی میافتد. کمبود خواب سبب کاهش توانایی های مغز ما میشود.
اگر یک شب را تا صبح بیدار مانده باشید، حتماً دیده اید که روز بعد سست و فراموشکار میشوید. احتمالاً متوجه شده اید که کج خلق و زود رنج هم میشوید. تحقیقات نشان داده است که فقط یک شب بی خوابی، به طرز قابل ملاحظه ای تمرکز را کاهش میدهد و کسانی که شبها خوب نمی خوابند، نمی توانند برای مدت طولانی توجه خود را به یک موضوع اختصاص دهند.
تأثیرات خواب کم بر عملکرد انسان
کمبود خواب در دراز مدت، باعث میشود که قسمتی از مغز که کنترل مهارتهای زبانی، حافظه، برنامه ریزی و احساس گذشت زمان را به عهده دارد، تحت تأثیر قرار گیرد و تقریباً از کار بیفتد. هفده ساعت بیداری مداوم اثری معادل %0.05 الکل در خون دارد. در بسیاری از کشورها، به فردی که به این میزان الکل در خون او باشد، اجازه رانندگی داده نمی شود.علاوه بر این، افرادی که خوب نمی خوابند، معمولاً توان پاسخ گویی به تغییرات سریع وضعیت و تصمیم گیری منطقی را ندارند. جالب است بدانید که همین عدم هوشیاری در بسیاری از فجایع بزرگ تاریخی مانند حادثه چرنوبیل، انفجار شاتل challenger و ... مؤثر بوده است.
بی خوابی نه تنها بر روی مهارتهای شناختی، بلکه روی سلامت عاطفی و فیزیکی نیز اثر میگذارد. اختلالاتی مانند ، باعث افزایش فشار خون و فشار عصبی میشود. دانشمندان نشان داده اند که کمبود خواب، ریسک چاقی را هم افزایش میدهد، زیرا بسیاری از هورمونها و مواد شیمیایی که نقش مؤثری در کنترل وزن و اشتها دارند، هنگام خواب آزاد میشوند.
مراحل خواب
انسان هنگام خواب، سیکل های خواب متوالی را طی میکند. هر یک از سیکلها بین 90 تا 110 دقیقه طول میکشد و شامل دو مرحله است: مرحله حرکات سریع چشم و مرحله پیش از آن، که خود به چهار بخش، تقسیم میشود. این چهار بخش به ترتیب عبارتند از:
1. خواب سبک
در نخستین قسمت خواب، ما نیمه هوشیار هستیم. فعالیت ماهیچهها کم میشود و ممکن است کشش اندکی در آنها دیده شود. دلیل اینکه این قسمت به این نام خوانده میشود، آنست که میتوان فرد را به آسانی بیدار کرد.