بخشی از مقاله
مقدمه
شبپره مینوز گوجهفرنگی Tuta absoluta
(Meyrick) متعلق به خانواده Gelechiidae و راسته Lepidoptera میباشد که بیشتر به گیاهان تیره سولاناسه خسارت وارد میکند. این آفت بومی آمریکاي جنوبی بوده و در سال 2006 از اسپانیا گزارش و به سرعت به سایر کشورهاي اروپایی و مدیترانهاي انتشار یافته و به عنوان آفت جدي براي مزارع و گلخانههاي کشت گوجهفرنگی مطرح شد .(Ferrara et al. 2001) این آفت براي ایران جزو آفات قرنطینهاي بوده و در آذرماه سال 1389 از ارومیه جمعآوري و تا خردادماه 1390 در 20 منطقه مختلف در ایران شناسایی شد (Baniameri and .Cheraghian 2011) همانند سایر آفات قرنطینهاي که در مراحل ابتدایی ورود به یک منطقه جدید در غیاب عوامل بیوکنترل توانایی بالایی براي خسارتزایی دارند، این حشره نیز با ورود به ایران به یک آفت کلیدي و خسارتزا در مزارع گوجهفرنگی تبدیل شد (Barrientos et al., .1998a, Anonymous, 2005) شبپره مینوز گوجهفرنگی حشرهاي چند نسلی و فاقد دیاپوز اجباري میباشد که باتوجه به شرایط و دماي محیط تکامل آن مدت زمان متفاوتی طول میکشد .(Sanino and Espinosa 2010) میانگین پایینترین دماي مناسب رشد این آفت 8/14 درجه سلسیوس است که این دما براي تخم 6/9 و براي لاروها 7/6 و براي شفیرهها 9/2 درجه سلسیوس میباشد. همچنین مجموع دماي روزانه مورد نیاز توتا براي تکمیل یک نسل459/6 درجه سلسیوس گزارش شده است
Robredo Junco and .(Sanino and Espinosa 2010) Cardeoso (2008)، گزارش کردند که بر اساس میانگین دما در اسپانیا، این حشره میتواند در مزارع گوجهفرنگی، نه تا 10 نسل و در گلخانهها تا 12 نسل در سال ایجاد کند. مراحل مختلف رشدي گیاه گوجهفرنگی توسط این آفت دچار خسارت میشود. مادههاي این حشره بیشتر سطح برگها را براي تخمریزي ترجیح میدهند، لاروها بعد از تفریخ، از بافت پارانشیم برگ و قسمتهاي نازك ساقه به ویژه جوانههاي انتهایی تغذیه میکنند، همچنین لاروها از میوههاي رسیده و نارس تغذیه کرده و باعث بدشکلی و پژمردگی میوهها، توقف رشد جوانههاي انتهایی
و کاهش شدید سطح سبز برگ میشوند (Haji 1988,
.Torres et al. 2001)
هدف از این پژوهش بررسی تاثیر نسل آزمایشگاهی و رقم گوجه فرنگی روي طول دوره مراحل نابالغ و درصد زندهمانی شبپره مینوز گوجهفرنگی با استفاده از برگ بریده گوجهفرنگی در شرایط آزمایشگاهی بود.
مواد و روشها
گیاه گوجهفرنگی
جهت پرورش کلنی آزمایشگاهی و اجراي آزمایشها از برگ بریده گیاه گوجهفرنگی رقم شانون کشت شده در یک گلخانه واقع در خسروشاه (استان آذربایجانشرقی) استفاده شد. یک روز قبل از انجام آزمایش برگها از گیاه جدا شده و در یخجال نگهداري و موقع نیاز از آنها استفاده شد.
جمعیت اولیه شبپره مینوز گوجهفرنگی از مزارع گوجهفرنگی شهرستان بناب (استان آذربایجان شرقی) جمعآوري و به آزمایشگاه انتقال داده شد که در طول فصل زراعی تحت هیچگونه تیمار با سموم حشرهکش قرار نگرفته بود.
پرورش آزمایشگاهی
براي شروع پرورش و ایجاد کلنی آزمایشگاهی، برگ-ها و میوههاي آلوده جمعآوري شده و داخل ظرفهاي پلاستیکی به طول 32، عرض22 و ارتفاع 10سانتیمتر که روي آنها با پارچه توري ارگانزا پوشانده شده بود، قرار داده شدند. این ظروف در اتاق پرورش حشرات در دماي 25±2 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 65±5 درصد نگهداري شدند. در صورت نیاز به برگ جهت تغذیه لاروها برگ تازه براي تغذیه لاروها به داخل ظرف انتقال می-یافت. حشرات ظاهر شده از کلنی صحرایی براي تخمریزي به ظروف استوانهاي (به ارتفاع 11 و قطر 11سانتی متر) منتقل شدند. این ظروف حاوي چند برگ تازه گوجه-فرنگی بوده که انتهاي این برگها به وسیله فویل آلومینیومی و پنبهي مرطوب پوشانده شده بود. براي تغذیه حشراتکامل از پنبه آغشته به آب عسل 10 درصد در داخل ظروف استوانهاي استفاده شد. بعد از 2- 1 روز حشرات کامل به وسیله آسپیراتور برقی از ظروف استوانه-
54 مدیریت آفات کشاورزي، جلد 1، شماره 2، پاییز 1393
اي جمعآوري شده و برگهاي حاوي تخمهاي کمتر از 48 ساعت شبپره مینوز به ظروف مستطیلی منتقل و با استفاده از توري ارگانزا پوشانده شد. بعد از تفریخ تخمها تا تبدیل شدن به مرحله شفیرگی ظروف به طور روزانه مورد بررسی قرار گرفت و در صورت لزوم هر دو روز یکبار برگ تازه در داخل ظروف حاوي لارو گذاشته شد. تخم-هاي حاصل از حشراتکامل ظاهر شده از این مرحله، نسل اول آزمایشگاهی در نظر گرفته شده و پیگیري آنها تا تکمیل یک نسل ادامه پیدا کرد. حشرات کامل جمعآوري شده به وسیله آسپیراتور براي ادامه مراحل تخمگیري به ظروف استوانهاي دیگري و روي برگهاي تازه عاري از تخم انتقال یافتند و این کار تا زمان مرگ همه افراد تخم-گذار ادامه پیدا کرد.
تاثیر رقم گوجه فرنگی و نسل آزمایشگاهی روي مراحل نابالغ شب پره مینوز گوجه فرنگی
براي انجام آزمایش تاثیر رقم بر مراحل نابالغ حشره، بذور سه رقم متداول گوجهفرنگی گلخانهاي شامل ارقام PRENSES و ATABAY تهیه شده از شرکت یوکسل (Yuksel) ترکیه و رقم CLUSE از شرکت کلوز (Cluse) فرانسه استفاده شد. این آزمایش براي ارقام
ATABAY، CLUSE و PRENSES به ترتیب با 66، 56 و 42 تکرار انجام گرفت. مطالعه تاثیر نسل آزمایشگاهی بر مراحل نابالغ در 3 نسل 1، 2 و 3 آزمایشگاهی با پیگیري 50 تخم با استفاده از برگ بریده انجام پذیرفت. براي این منظور حشرات نسل اول آزمایشگاهی به ظروف استوانهاي (ارتفاع 11 و قطر 11 سانتی متر) حاوي برگ تازه و آب عسل 10 درصد انتقال یافتند و به مدت 24 ساعت به آنها فرصت داده شد تا تخمریزي کنند. سپس حشرات به وسیله آسپیراتور برقی از ظروف استوانهاي حذف شدند. در داخل ظروف پتري شیشهاي یک برگچه مربوط به رقم مورد آزمایش قرار داده شد و تخمهاي با عمر کمتر از 24 ساعت روي برگهاي داخل استوانه با کمک سوزن و قلم موي نازك به روي برگچه داخل پتري انتقال یافتند. هر دو آزمایش در دماي 25±1 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 65±5 درصد انجام گرفت. هر روز از ظروف پتري بازدید به عمل آمده و تغییر وضعیت-ها ثبت شد. در صورت خشک شدن برگچهها، آنها با برگچهي جدید جایگزین شدند.
تجزیه آماري داده ها
تجزیه دادهها با استفاده از رویه GLM نرم افزار SAS (SAS Institute 2002) انجام گرفت. مقایسه هاي میانگین به روش LSD با استفاده از نرم افزار MSTAT-C صورت پذیرفت.
نتایج و بحث
میانگین طول مراحل نابالغ شبپره مینوز گوجه-فرنگی در سه نسل آزمایشگاهی روي سه رقم متداول گوجه فرنگی گلخانه اي در جداول 1 و 2 آورده شده است. بر اساس نتایج به دست آمده بیشترین طول دوره جنینی و لاروي در نسل سوم آزمایشگاهی و در بین ارقام مورد مطالعه مربوط به رقم ATABAY بود. همچنین بیشترین طول دوره شفیرگی مربوط به نسل دوم آزمایشگاهی و در ارقام مورد مطالعه مربوط به رقم CLUSE بود. بررسیهاي انجام شده توسط Pereyra and Sánchez (2006)، نشان داد که طول دوره لاروي این آفت در شرایط مشابه با بررسی حاضر روي گوجهفرنگی 12/14±0/18 روز و روي سیبزمینی 14/00±0/14 روز میباشد که نتایج این آزمایش همسو با نتایج مطالعه حاضر روي گیاه گوجهفرنگی بود. در مطالعهاي که
Pereyra and Sánchez (2006) انجام دادند مشخص شد که طول دوره یک نسل شب پره مینوز گوجهفرنگی روي برگ بریده گیاه گوجهفرنگی 27/98 روز بود که مشابه با نتایج مطالعه حاضر میباشد. در مورد کل دوره نابالغ تخم تا حشرهکامل شبپره مینوز گوجه فرنگی بررسی سه نسل متوالی پرورش آزمایشگاهی نشان میدهد که این دوره رفته رفته طولانی تر شده و نسل سوم آزمایشگاهی داراي طولانیترین طول دوره نابالغ میباشد و در مورد ارقام مورد مطالعه رقم ATABAY داراي طولانیترین دوره نسبت به دو رقم دیگر میباشد. در مورد تاثیر رقم روي طول مراحل زیستی شب پره مینوز گوجه فرنگی، افزایش طول دوره لاروي با توجه به افزایش زمان در دسترس بودن آن در مقابل عوامل کنترل بیولوژیک، به نفع اجراي عملیات کنترل بیولوژیک در محیط خواهد بود (Price .1984) در پرورش حشرات در آزمایشگاه بایستی سعی شود تا تفاوت ویژگی هاي زیستی حشرات موجود در آزمایشگاه با جمعیت وحشی موجود در طبیعت به
55 سالک ابراهیمی و قره خانی 1393
جدول .1 میانگین طول مراحل مختلف (±SE) شب پره مینوز گوجهفرنگی در سه نسل آزمایشگاهی
طول دوره (روز) نسل
نسل اول نسل دوم نسل سوم
تخم 4/35±0/09c 5/65±0/14b 5/81±0/06a
لارو 11/91±0/4b 11/22±0/36c 13/43±0/18a
شفیره 11/39±0/52c 12/87±0/58a 12/32±0/19b
مرحله نابالغ 27/65±0/44c 29/74±0/65b 31/57±0/26a
حروف نامشابه در هر ردیف بیانگر وجود اختلاف معنیدار در سطح احتمال 5 درصد در آزمون LSD میباشد.
جدول .2 میانگین طول مراحل مختلف (±SE) شب پره مینوز گوجهفرنگی روي سه رقم گوجه فرنگی
