بخشی از مقاله
تاریخ اسلام
ـ تاريخ :
الف ) ريشه و معناي لغوی تاريخ :
• لفظ تاريخ معرب " ماه و روز " فارسی است و به معنای وقت شناسی يا شناسايی وقت است .
• واژه تاريخ از زبان عربی " ارِّخ ، يأرِّخ ، تأريخاً " که متضمن ذکر وقايع و حوادث است .
• واژه تاريخ ( History ) از زبان يونانی گرفته شده و به معنای مطالعه يا بررسی روزگاران گذشته است .
ب ) تعريف اصطلاحی :
• تاريخ دانشی است سرچشمه گرفته از حکمت و بيانگر سرگذشت ملت ها ، سيرت پيامبران و سياست پادشاهان .
• تاريخ علم به احوال " انبيا ، ائمه ، فرمانروايان ، وزيران و حوادث بزرگی مانند جنگ ها و فتوحات " بر حسب زمان است .
• تاريخ علم به وقايع مشهور و حوادث روزگار پادشاهان و دولتها است .
• تاريخ فنی است که در آن از وقايع زمان و آنچه در عالم است از حيث تعيين و توقيت بحث ميکند.
در جمع بندی تعاريف اصطلاحی :
• تاريخ علم يا فنی است که در آن از وقايع مهم زمان گذشته انسان و جهان بحث می شود .
• تاريخ علم يا فنی است که در آن از وقايع مهم زمان گذشته انسان بحث می شود .
• تاريخ علم يا فنی است که در آن از وقايع مهم زمان گذشته انسانهايی مانند انبيا ، پادشاهان و ... بحث می شود .
ج) تقسيم تاريخ :
با توجه به بيان تاريخ مي توان آن را به دو دسته تقسيم كرد : 1ـ نقل وقايع تاريخي ( تاريخ نقلی )، 2ـ بيان تاريخ همراه با تجزيه و تحليل ( تاريخ علمی _ تحليلی ) . دسته اول به چگونگي و شرايط رخدادها اشاره مي كند و به طور كلي رويدادها را تشريح و بيان مي كند اما دسته دوم علت جويي مي‌كند و به چرايي رخدادها مي نگرد و علل آنها را بررسي مي كند. بنابراين بيان دسته دوم از تاريخ با ارزش تر بوده زيرا براي پند آموزي و عبرت گيري توده مردم بسيار مناسب است و به طور كلي جنبه كاربردي دارد .
د ) فلسفه تاريخ :
علم به تحولات و تطورات جامعه از مرحله ای به مرحله ديگر و علم به قوانين حاکم بر اين تطورات و تحولات را ، " فلسفه تاريخ " گويند .
هـ ) فايده تاريخ :
فايده تاريخ را مي توان از جهات مختلف بررسي كرد :
• فايده تاريخ از ديدگاه قرآن و روايت : قرآن در آياتي هدف از ذكر ”قصص” را پند گيري ، عبرت آموزي ، تعقل و تفكر معرفي نموده به طور مثال در آيه 111 سوره يوسف ، قرآن فايده تاريخ را در عبرت گرفتن از اعمال گذشتگان مي داند و باز در آيه 120 سوره هود ، قرآن فايده تاريخ را در آرامش و تثبيت گرفتن دلها مي داند و در آخر هم به سخني از امام علي (ع) خطاب به امام حسن (ع) بر مي خوريم كه مي فرمايد : « اگر چه در تمام طول تاريخ همراه گذشتگان زندگي نكردم اما اخبار زندگي آنها را به دقت مطالعه كرده ام و با اين كار گويي در تمام مدت زنده بودن و همه حوادث تلخ و شيرين زندگي را از نزديك با آنها ديده‌ام » . اين بيان حكايت از تجربه و عبرت اندوزي دارد.
• فايده تاريخ از منظر عقل و عقلا : چگونه می توان تصور نمود فايده و سودمندی تاريخ بر کسی پوشيده باشد و حال آنکه هيچ عاقلی بدون توجه به گذشته ، اقدام به کاری نمی کند و برای آغاز هر عملی نخست تاريخچه آن را مطالعه و بررسی و اندوخته پيشينيان در آن زمينه را سنجيده و سپس با اتکا بر آن گامهای ديگری را بر می دارد .
و) عوامل محرک تاريخ : به دسته های زير تقسيم می شود
1ـ تباهی قدرت
2ـ عصبيت
3ـ مبارزه مرتجع با پيشرو
4ـ هجوم و دفاع
5ـ اراده الهی
6ـ جغرافيا
7ـ زور و عوامل سياسی
8ـ سنتهای الهی
9ـ پيامبران و رهبران بزرگ الهی
10ـ هجرت و مهاجرت
و) اهميت و ضرورت آشنايي با تاريخ اسلام :
1ـ ضرورت شناخت سنت پيامبر و ائمه اطهار ، 2ـ نياز شناخت شخصيت پيامبر(ص) و خاندان او ، 3ـ اهميت شناخت نحوه ظهور اسلام و چگونگي رشد و تكاپوي آن
2ـ آشنايي با مورخين و منابع دست اول صدر اسلام :
- ابن اسحاق ؛ قرن اول: كتاب سيره محمد (ص) مشهور به كتاب ابن اسحاق
- ابومخنف ؛ قرن دوم : مقتل الحسين
- احمد بن يحيی بلاذری ؛ قرن سوم : فتوح البلدان ، انساب الاشراف
- واقدی ؛ قرن دوم : مغازی رسول الله (ص)
- ابن اسعد ؛ قرن دوم : سنن النبی و ايامه
- يعقوبی ؛ قرن سوم : تاريخ يعقوبی
- طبری ؛ قرن سوم : تاريخ طبری
- ابن هشام؛ قرن دوم : كتاب سيره محمد (ص)
- مسعودی ؛ قرن چهارم : مروج الذهب _ التنبيه و الاشراف
- شيخ مفيد ؛ قرن چهارم : ارشاد
- ابن اثير ؛ قرن ششم : الکامل فی التاريخ
- ابن خلدون ؛ قرن هشتم : ديوان المبتدا و الجز فی تاريخ العرب و العجم
محيط پيدايش اسلام : از صفحه 31 تا 80 کتاب
• به لحاظ جغرافيايي { نقشه ،مساحت ، تقسمات ، همسايه ها ، شهرهاي مهم و آب و هوا }
• به لحاظ بافت جمعيتي (بائده ، عاربه ، مستعربه ، مهاجرين يهود)
1ـ مساحت جغرافيايي جزيرة العرب چقدر است ؟ مساحت آن را از 2600 تا 3300 كيلومتر نقل كرده اند كه مساحت 3000 كيلومتر مناسبتر است.
2ـ علت وجود اختلاف در بيان مساحت جزيره العرب چه بود ؟ در قسمت شماي جزيره العرب مرز خاص و مشخصي بين ايران و روم وجود نداشت. بعضي از تقسيمات جزيره العرب مثل يمن ، حيره و غسان در سلطه امپراطوري ديگر بودند.
3ـ جزيره العرب به چند بخش تقسيم مي شود نام ببريد ؟ جزيره العرب را 2 و 3 يا 5 بخش تقسيم نموده اند كه هر كدام از آنها مي تواند درست باشد، اين قسمتها شامل : حجاز ، نجد ، يمن ، يمن ، تهامه و عروض هستند.
4ـ همسايگان جزيره العرب را نام ببريد ؟ به طور كلي همسايگان جزيره العرب دو امپراطوري بزرگ ايران و روم بوده‌اند ولي در نگاه جزئي تر همسايگاني چون يمن ، حيره و غسان را نيز دارد.
5ـ شهرهاي مهم جزيره العرب كدامند ؟ در منطقه حجاز شهرهاي : مكه ، يثرب ، طائف و بندرهاي جده و ينبع . در منطقه يمن شهرهاي : صفا و عدن و در منطقه نجد شهر رياض وجود دارد.
6ـ از لحاظ آب و هوا جزيره العرب به چند بخش تقسيم مي شود ؟ از لحاظ آب و هوا در منطقه گرم و بد آب و هوا : كه شامل صحراي مركزي آن بوده و علت گرماي بسيار هواي آن مي باشد كه شامل منطقه نجد نيز هست و منطقه خوش آب و هوا : به شهرهاي طائف ، نثرب ، خيبر و ناحيه يمن مي گفتند كه تنها رودخانه موجود در جزيره العرب در منطقه يمن قرار داشته و سد معارب بر روي آن واقع شده است.
7ـ بافت جمعيتي جزيره العرب را معرفي كنيد ؟ بائده : كه به قبايل نابوده شده اطلاق مي شود. عاربه : كه قبايل گفته مي شد كه موطن آنها آنجا بوده و آنها از نسل يعرب بن قحطانيان يا عرب اصيل هستند و در يمن مستقر بودند. مستعربه : به معني عرب شده يعني كسانيكه بعداً عرب شده اند كه از جمله به بني اسماعيل ، عدنانيان كه در شمال و غرب مستقر بودند اطلاق مي شد . مهاجرين يهود : يهودياني بودند كه از امپراطوري ها به آنجا آمده اند.
8ـ دلايل مهاجرت يهوديان به جزيره العرب چه بود ؟ زندگي در يك سرزمين آرام - دوري از جنگ و درگيري يهوديان و مسيحيان - اميد داشتن به ظهور پيامبر جديد
9ـ نحوه اطلاق لفظ عرب بر جمعيت هاي ساكن را ذكر كنيد ؟ لفظ عرب مشتق شده از كلمه يعرب بن قحطان بوده است - لفظ عرب مشتق شده است از نحوه زندگي باديه نشيني و صحرا گردي بودن آنها - لفظ عرب مشتق شده از نوع زبان و تكلم آنها است.
10ـ اديان رايج را به ترتيب بيشترين پيروان نام ببريد؟
بت پرستي : در اكثر شهرها
مسيحيت : در شهرهاي نجران ، حيره و غسان
يهوديت : در شهرهاي يمن ، يثرب و خيبر
حنفيت : به پيروان حضرت ابراهيم (ع) گفته مي شد
صابعين : به پيروان يحيي اطلاق مي شد
بت پرستي در جزيره العرب ريشه الهه ، مادي و تاريخي داشت اما قرآن جاهليت را علت بت پرستي مردم جزيره العرب بيان كرده است.
• به لحاظ فرهنگ و آداب و رسوم
• به لحاظ سياسي
• زن در خانواده
• به لحاظ اقتصادي
1ـ چه صفات بدي براي مردم جزيره العرب وجود داشت؟ از جمله صفات بد آنان ، افراط در قتل و خونريزي ، غارت گري ، ظلم به حق زنان و زنده به گور كردن دختران توسط عده‌اي در بعضي قبايل ، مبتلا به خرافات و افسانه ها ، جهل و ناداني ، تعصبات كور ، فساد ، هرج و مرج طلبي ، ميگساري ، شراب خواري و ... .
2ـ چه صفات نيكي براي مردم جزيره العرب وجود داشت ، سلحشوري ، احترام به قبيله و بزرگان و ريش سفيدان ، مهمان نوازي ، سخاوتمندي ، امانت داري ، وفا به پيمان ، صراحت لهجه ، حافظه قوي در حفظ اشعار و مقامت در برابر دشمن و ... .
3ـ بارزترين مشخصه فرهنگي مردم جزيره العرب كدام است؟ و معناي آن چيست ؟ جاهليت مهمترين مشخصه است و معناي آن يعني ناداني و ارتباطي به داشتن سواد ندارد و قرآن مردم جزيره العرب قبل از اسلام كه در حدود 150 الي 200 سال قبل از اسلام مي زيستند را مردمي جاهل عنوان مي كند.
4ـ مفهوم جاهليت از نظر قرآن چيست ؟ از نظر قرآن به جامعه‌اي جاهل گفته مي‌شود كه از دين خدا و فضايل اخلاقي و انساني تهي باشد و مبتلا به خرافات ، بي ديني و شرك و بت پرستي و رذائل اخلاقي باشد.
5ـ نظام سياسي حاكم بر جزيره العرب چگونه نظامي بود ؟ داراي نظام اشيره‌اي و قبيله‌اي بود.
6ـ عدم وجود حاكميت منسجم در جزيره العرب چه بود؟ فقدان ايدولوژي واحد - نبود فرهنگ قومي واحد - عدم تمركز جمعيت و وجود فرهنگ كوچ نشيني
7ـ روابط موجود در بين مردم جزيره العرب به چه صورت بود ؟ يك نوع رابطه بر اساس اهميتهاي قويم (نسبي و سببي) - يك رابطه حياتي بين آنها بود مثل پيمان امنيتي ، مثل پيمان حلف لاحا بيش (پيمان بين قريش و قبايل كوچك اطراف آن) - رابطه غير حياتي مثل پيمان هاي اقتصادي و سياسي.
8ـ نگرش كلي به زن در جزيره العرب چگونه بود ؟ زن را به عنوان كالا تلقي مي كردند و اين نگرش ناشي از شيوه زندگي آنها بود و مثل بقيه اموال به بازماندگان ارث مي رسيد.
9ـ اوضاع خانواده در زمان جاهليت چگونه بود ؟ ازدواجهاي ظالمانه و اجباري بود. در طلاقها حقي براي زن وجود نداشته و زن مطلقه بدون اجازه همسر قبلي حق ازدواج با كسي را نداشت ، روابط زوجين با فرزندان نيز بسيار ظالمانه بود و فرزندان مقهور اراده پدر بودند.
10ـ راه هاي امرار معاش در جزيره العرب چگونه بود؟ راههاي خوب يا مثبت مانند تجارت ، كشاورزي ، دامداري ، فعاليتهاي معدني و ... وجود داشت.
راههاي منفي درآمد نير مثل زورگيري و غارتگري ، برده فروشي ، مِي فروشي و ربا خواري وجود داشته است.
پديده‌هاي جزيره العرب : از صفحه 83 تا 102 کتاب
• زمزم {تاريخچه و نحوه پيدايش ، معناي زمزم ، حوادث حول زمزم}
• كعبه { تاريخچه و نحوه پيدايش ، جايگاه ارزشي كعبه ، مناصب كعبه ، حوادث حول كعبه}
• مكه
• قريش
1ـ به چه علتي حضرت ابراهيم ، حضرت اسماعيل و هاجر را به اين بيابان آورد؟ ابراهيم (ع) با ايمان به حكيمانه بودن امر پروردگار و با تسليم محض به اوامر الهه ، همسر و فرزندش را در بيابان سوزان حجاز ترك كرد و آنها را به خدا واگذار نمود. (اعتقاد به امر خدا )
2ـ تاريخچه و نحوه پيدايش زمزم را توضيح دهيد؟ پس از جدايي ابراهيم از همسر و فرزندش چيزي نگذشت كه آب و غذاي آنان تمام شد، از اين رو حال اسماعيل رو به وخامت گذاشت و هاجر براي پيدا كردن آب بين كوه صفا و مروه هفت مرتبه دوان دوان حركت كرد و بالاخره مايوس و نا اميد نزد فرزند خود برگشت اما ناگهان زير پاي فرزندش آب زلال و رواني ديد ، هاجر برق حيات و زندگي و حيات در چشمانش درخشيد.
3ـ علت خشك شدن زمزم در زمان قبيله جرهم چه بود؟ بدكاري جرهميان در مكه - نگاه نداشتن حرمت كعبه - حيف و ميل كردن اموالي كه براي كعبه هديه مي‌شد و نيز ظلم و ستم در حق كساني كه به مكه مي آمدند - رواج معاصي مانند زنا و ... . قول ديگر اين است كه قبيله جرهم از ترس حمله خزاعه، عمدتاً زمزم را خشك كردند و رئيس جرهم قبل از ترك مكه دو آهوي طلاي كه متعلق به كعبه بود با حجر الاسود و اشياء ديگري از هداياي كعبه بود در زمزم انداخت و بر آن خاك ريخت.
4ـ تاريخچه احداث بناي كعبه را بيان كنيد؟ حضرت ابراهيم (ع) پس از حادثه ذبح، مامور تجديد يا احداث بناي كعبه شد. كعبه از زمان حضرت آدم (ع) و به دست وي بنا شده بود كه بر اثر حوادثي مانند طوفان نوح (ع) و ديگر حوادث ويران و آثارش از بين رفته بود اما همچنان قواعد آن و پايه هايش درون خاك باقي بود، جبرائيل (ع) فرمان بناي كعبه را ابلاغ و شكل كعبه را به وسيله ابري كه سايه افكنده بود به حضرت ابراهيم (ع) نشان داد.
5ـ مصالح خانه خدا از كجا و توسط كه تامين شده است؟ به دستور خداوند سنگ‌هاي خانه از 5 كوه و توسط جبرائيل فراهم شد و به دست حضرت ابراهيم و اسماعيل (ع) ساخته شد.
6ـ فلسفه استلام و بوسيدن حجر چيست؟ الف- حجر دست خدا در زمين است، ب- حجر سنگي بهشتي و مقدس است، ج- به خاطر قدوم حضرت ابراهيم از شرافتي خاص برخوردار است.
7ـ انگيزه عبدالمطلب از حفر مجدد زمزم چه بود؟ عبدالمطلب مي خواست پس از پيدايش آب، آن را به رايگان در اختيار همگان بگذارد و سقايت حجاج را به عده بگيرد و به آن سر و سامان و نظمي بدهد و از سوء استفاده‌هاي احتمالي جلوگيري نمايد، كه مخالف او در شركت ديگران براي اين كار نيز به همين علت بود.
8ـ عبدالمطلب مكان زمزم را چگونه يافت و القاب او چه بود؟ در مورد مكان زمزم دو نقل وجود دارد، عده‌اي مي گويند عبدالمطلب مكام زمزم را درخواب ديده و به او الهام شده كه زمزم را مجدداً حفر كند، برخي ديگر مي گويند كه عبدالمطلب و فرزندش با حفاري‌ها و جستجوهاي متعددي توانسته بود مكان زمزم را بيابد. سقايت و حفار زمزم از جمله القاب وي است.
9ـ كعبه از چه زماني داراي اعمالي شد و ماصب آن كدامند؟ كعبه از زمان ابراهيم داراي اعمالي شدو دستور حج و طواف در روز هشتم ذي الحجه به وسيله جبرائيل ابلاغ شد و آداب حج و مناسك آن نيز به ابراهيم (ع) آموزش داده شد.
مناصب كعبه عبارتند از : سقايت (آب دهنده حاجيان) - عقاب (پرچم داري) - رفادت (مهمان داري حجاج) - حجابت (درباني و كليدداري) - سدانت (خادمي) - قبه (اسلحه خانه) - سفارت - جمع آوري اموال كعبه و بت ها - قيادت (سرداري و سرپرستي كاروان‌هاي بازرگاني) - موسسه پرداخت ديه و غرامت - عمارت (نگهداري)
حوادث حول كعبه :
1ـ عام الفيل چگونه رخدادي است ، علل پيدايش اين حادثه و نتيجه آن چه بود؟
عام الفيل يا حمله ابراهه ، كه به هدف ويران ساختن كعبه در سال 570 ميلادي به وقوع پيوست و ولادت پيامبر (ص) نيز در اين سال اتفاق افتاد . علل پيدايش اين حادثه از آنجا بود كه ابرهه (پادشاه يمن) ، كليسا و معبدي بسيار مهم ساخت به اين اميد كه توجه مردم را از كعبه منصرف و به كليساي مجلل خود نمايد. اما هر چه تلاش كرد كمتر نتيجه گرفت. از اين رو تصمين به نابودي كعبه گرفت و با پيلان جنگنده وسپاه مجهز ، به طرف مكه حركت نمود. البته ابرهه قبل از رسيدن به مكله پيامي به پيشواي قريش (عبدالمطلب) رساند و در اين پيام هدف خود را تخريب خانه كعبه اعلان نمود، نه حمله به قريش.
نتيجه اين حمله شكست معجزه آساي سپاه ابرهه بود و به هر حال اين شكست نتايج و دستاوردهاي ديگر داشت كه از آن جمله : الف ـ مكيان، قريش و كعبه در انظار عمومي جهان عرب و غير عرب عظمت بيشتري يافتند، ب ـ قريشيان گرفتار غرور و تكبر خاصي مي‌شدند، ج ـ اين غرور باعث شد تا سخت گيري‌هايي را نسبت به اهل حِل ايجاد كرده و حتي بعضي از آداب حج را تغيير دهند.
2ـ بازسازي كعبه و نصب حجر الاسود توسط پيامبر
چه خصوصيات و صفاتي را براي پيامبر اسلام در نصب حجر الاسود مي‌توان ذكر نمود؟
الف- امين بودن ، ب- عادل بودن ، ج- عالِم بودن و حسن تدبير منازعات ، د- برگزيده بودن پيامبر از طرف خدا ( به اين دليل ه حجر بعد از نصب از جايش نيفتاد) ، ه- مقبوليت پيامبر در مكه و شهرت عمومي وي
3ـ مولود كعبه
فاطمه بنت اسد به هنگام احساس درد با باز شدن ركن يماني وارد كعبه شد و پس از گذشت سه روز و متولد شدن حضرت علي (ع) از همان جا بيرون آمد.
مكه
1ـ عوامل پيداش شهريت مكه چه بود ؟ الف- هجرت هاجر و اسماعيل ، ب- دعاي حضرت ابراهيم در مورد آنجا، ج- پيدايش زمزم، د- آمدن قبيله جرهم ، ه- ساخت بناي كعبه ، و-آمدن قبيله خزاعه ، ز- آمدن قبيله قريش ( كه به علت ايجاد يكجا نشيني مهمترين عامل شمرده مي شود.)
2ـ قبائل حاكم بر مكه را نام ببريد؟ جرهم ، خزاعه و قريش
3ـ نام قبلي مكه چه بود و معناي آن چيست؟ مكه به بكه مشهور شده بود. يك معناي آن كوفتن گردن ستمگران و جباران است و معناي ديگر آن نيز از بكاه (گريه) ناشي مي‌شود زيرا محلي بود هر كس براي راز و نياز با خداي خود به آنجا مي‌آمد.
4ـ اقتصاد مكه و اوضاع سياسي آن چگونه بود؟ اقتصاد مكه بر تجارت متكي بود و اوضاعت سياسي آن هم قبيله‌اي بود.
قريش
1ـ از چه زماني و به چه شكلي لفظ قريش بر جمعيتي اطلاق شده است؟ گفته مي‌شود كه قريش به وسيله نصربن كنانه جد دوازدهم پيامبر (ص) بنيان گذاري شد، از اين رو تمام كساني كه نسبشان به وي مي رسد را قريشي خوانده‌اند.
2ـ كدام گزينه مي تواند بيانگر معناي قريش باشد ؟ معناي قريش عبارت است از : الف- پاكدامني ، ب- بلند همتي ، ج- تاجري ، د- مصغر قرش ،ه- تجمع اقوام از يك تيره و نژاد
3ـ قصي بن كلاب كه بود و چه كرد؟ او جد چارم پيامبر (ص) بود. وي شخصي بسيار محترم و ارزشمند بود كه به مقام حكومت مكه و كليدداري كعبه و سقايت و ... رسيد، از جمله كارهاي مهم قصي بن كلاب عبارتند از : جمع آوري قبيله قريش در مكه ، تاسيس دارالندوه ، رسيدگي به مشكلات حجاج و تشويق مردم براي ساختن خانه در اطراف كعبه
4ـ نحوه حاكميت قريش بر مكه را بيان كنيد؟ سه احتمال وجود دارد: الف- قصي بن كلاب بعد از حبشه خزاعي حاكم بر مكه و كعبه شد ، ب- قصي بن كلاب با كمك برادران و قومش توانست دست خزاعه را از مكه كوتاه كند، ج- با شيوع يك بيماري ، خزاعه شهر مكه را ترك كردند.
تولد تا مبعث : از صفحه 105 تا 128 کتاب
• ميلاد نور [ تاريخ ولادت ، حوادث حين تولد ، نحوه و علت به دايه سپاري ، خدمتگذاران ، خاطرات و حالات در کودکی و نوجوانی]
1ـ تاريخ ولادت پيامبر اسلام(ص) را بيان كنيد؟ پيامبر 17 يا 12 ربيع الاول سال 570 ميلادي متولد شد، بنا بر نظر مورخين شيعه و سني، ماه تولد ربيع الاول است، اما در مورد روز تولد اختلاف وجود دارد، كه شيعه روز 17 ربيع الاول و اهل سنت روز 12 ربيع الاول را معين كرده اند و از آنجا كه ائمه (ع) هفدهم را تاييد كرده‌اند بايد اين قول را ترجيح داد. سال 570 ميلادي ، سال عام الفيل است.
2ـ در سال و هنگام تولد پيامبر چه اتفاقاتي روي داد ؟ نابودي سپاه ابرهه در سال تولد پيامر (ص) كه به عام الفيل شهرت گرفت و مبدأ تاريخ براي عده‌اي شد - سرنگون شدن بت‌هاي كعبه - خاموش شدن آتشكده فارس پس از اين كه هزار سال روشن بود - خشك شدن درياچه ساوه كه مورد پرستش بود - شكسته شدن كنگره‌هاي ايوان كسري (ايوان مدائن واقع در ساحل غربي دجله پايتخت دولت ساساني)
3ـ چه خصوصياتي برا عبدالمطلب مي توان نام برد؟ عدالت - سخاوت - اعتقاد و پاي بند بودن به اهل علم - وفا و نذر - انعطاف پذير بودن در مقابل آراء ديگران
4ـ علت به دايه سپاري نوزادان چه بود؟ آمنه بيمار بود - نقل ديگر اين است كه در مكه يك بيماري فراگير آمده بود كه همه مي خواستند فرزندان خود را به دايه بسپارند - بزرگان قريش رسم داشتند و اعتقاد داشتند كه اگر نوزاد به دايه سپرده شود سرسخت شده و لهجه فصيح عرب پيدا مي كند.
5ـ پيامبر از چند سالگي به دايه سپرده شد؟ نوزاد عزيز آمنه پس از تولد سه روز از مادر شير خورد و علت بيماري آمنه و عدم توانايي او در شير دادن به مدت چهار ماه از ثوبيه تغذيه شد و سپس بنابر نقلي تا سه سالگي و بنا بر نقلي ديگر تا پنج سالگي نزد حليمه بود و سپس تحويل مادرش آمنه در مكه شد.
6ـ وجود پيامبر اسلام چه بركاتي براي خانواده حلميه داشت ؟ در ابتدا وقتي در راه برگشتن بودند متوجه شدند كه چهارپايانشان قوت جديدي گرفتند و شترشان از شير فراوان بهره مند گشته و نيز حليمه داراي پستانهاي پر شيري گشت به صورتي كه به راحتي تغذيه دو كودك را انجام مي داد. اتفاق مهم تر وقتي بود كه به قبيله رسيدند و در كمال تعجب گوسفندان خود را با پستانهاي پر شير ديدند، حادث متوجه منشأ اين خير و بركات شد و گفت «اين كودك بر ما مبارك آمد» و همچنين گوسفندان حلميه هر جا به چرا مشغول مي شدند و دهان باز مي كردند آن زمين از علف ها سبز مي شد تا آن حيوانات سير شوند.
7ـ نحوه به دايه سپاري پيامبر چگونه بود؟ دو احتمال وجود دارد؟ 1- هيچ دايه‌اي به سراغ پيامبر نيامد و از آنجا كه حليمه دير به مكه رسيده بود به ناچار پيامبر را برگزيد، 2- كه احتمال قوي تر است و بيشتر مورد تاييد است اين است كه پيامبر هيچ دايه‌اي را جز حليمه نگرفت زيرا قبل از حلميه دايه‌هاي ديگري سراغ نوزاد آمنه رفتند اما مورد قبول واقع نشدند تا اين كه حلميه به سراغ او آمد و او را به آرامي در آغوش گرفت و او براي اولين بار از سينه راست حلميه (كه معمولا شير نمي‌داد) شير خورد.
8ـ از کسانی که سعادت خدمت به پيامبر (ص) را در کودکی ايشان پيدا کردند می توان به :
• عبدالمطلب
• ابوطالب
• آمنه بنت وهب
• حليمه
• ثويبه
• فاطمه بنت اسد
• ام ايمن
9ـ اولين سفر پيامبر كدام بود و چه سختي‌هايي داشت؟ اولين سفر پيامبر يك سفر سخت و طاقت فرسا به يثرب بود. از سختي‌هاي اين سفر آن بود كه مسافت چهارصد كيلومتري مكه تا يثرب براي كودكي در آن سن زياد و طاقت فرسا بود و نيز در اين سفر پيامبر براي اولين بار مزار پدر را مشاده كرد و سپس شاهد بيماري و مرگ مادر (كه در واقع تنها فقط اميدش در زندگي بود) بود. اين سفر در سن پنج سالگي و به هدف زيارت مزار پدر براي او شكل گرفت كه در هنگام برگشت در منزل ابواء آمنه بيمار و سپس در گذشت. اما در مكه نيز پس از دو سال از اين جريان، پيامبر سرپرست خود يعني عبدالمطلب را از دست داد.
دوران جوانی :
• مشاغل پيامبر [شعباني - تجارت]
• ازدواج
• سيمای اخلاقی ، رفتاری و اعتقادی پيامبر قبل از بعثت
1ـ پيامبر در چه سني و به خواست چه كسي به شام سفر كرد؟ پيامبر اسلام (ص) در سن 12 سالگي به همراه عموي خود با ميل شخصي با كاروان تجاري قريش عازم شام شد.
2ـ انگيزه پيامبر در سفر به شام چه بود؟ شش ماده دور بودن از سرپرست و عمو، براي پيامبر مطلوب نبود و پيامبر ترجيح مي داد به همراه ابوطالب باشد - نوجوان به بعضي چيزها مانند مشاهده شهرها و سفر به مناطق ديگر علاقه مند بود.
3ـ آيا پيامبر اسلام در سفر به شام و در ملاقات با بحيرا مي توانست آموزه‌هايي را فراگيرد كه بعداً از آنها در امر رسالت خود بهره گيرد؟ خير امكان نداشت زيرا اول اينكه پيامبر در آن زمان 12 سال بيشتر نداشت و بعد از گذشت 28 سال به رسالت رسيد و امكان اسفتاده از اين آميزه ها براي ايشان وجود نداشت. دوم اينكه مدت زماني كه پيامبر در نزد بحيرا بوده بسيار اندك بود و در اين زمان اندك ايشان نمي توانست مطالب زيادي را فراگيرد. سوم اينكه ماهيت جلسه طوري نبود كه بتوان مطالبي در حد وحي آموزش داده شود.
4ـ آيا پيامبر اسلام از بصري به مكه بازگشت يا به سفر خود ادامه داد؟ بنا به قول قومي پيامبر بعد از صحبتهاي بحيرا به همراه عموي خود به سفر شام ادامه داد زيرا امنيت پيامبر در نزد ابوطالب بيشتر حفظ مي شد تا اينكه به همراه چند نفر به مكه برگردد - نزديكي بصري به شام - وجود حاكميت مسيحي در شام
5ـ مقطع سني كه پيامبر شعباني كرده و دلايل اثبات شباني پيامبر را ذكر كنيد؟ پيامبر از نوجواني تا حدود 20 سالگي شباني كرده است. براي اين ادعا دو گواهي وجود دارد: حديث (پيامبر در حديثي محل و فعل شباني خود را براي مردم بازگو نموده است) - تاريخ
6ـ از ماجراي شباني پيامبر چه نكاتي برداشت مي شود؟ در آداب و رسوم مردمان آن زمان يك سري مراسم نامناسب بود كه پيامبر از آنها دور بودند - با خواندن اين داستان به وجود دست غيبي در ترتيب پيامبر پي مي بريم.
7ـ علت شباني پيامبر اسلام و پيامبران ديگر چه بوده است؟ قطعاً خداوند پيامبري را مبعوث نكرد مگر آنكه شباني نمود تا بياموزد چگونه بر مردم رهبري نمايد. بدليل اينكه بتواند انسانهاي جاهل و كافر و مشرك را تحمل كنند - براي اينكه بتوانند انسانها را تربيت كنند - به جهت مطالعه در طبيعت و عجايب آن و ديدن آيات و نشانه‌هاي الهه
8ـ پيامبر در چه سني سراغ تجارت رفت ؟در سن 20 سالگي و به دعوت خديجه
9ـ علل دعوت خديجه از پيامبر براي همكاري تجاري چه بود؟ راستگويي ، امات داري و اخلاق پسنديده آن حضرت مورد توجه خديجه قرار گرفت - به لحاظ جسماني ، پيامبر فردي توانمند و عهده‌دار مسئوليت بزرگ بودند - در امر تجارت مهارت داشتند.
10ـ چه خصوصيات و صفاتي را براي پيامبر در سفر تجاري براي خديجه مي توان ذكر كرد ؟ روحيه مشورت داشتن - روحيه قناعت و مناعت طبعي در آن حضرت - عزت نفس ايشان - موحد بودن - قدر شناس بودن - نبوغ در تجارت - روحيه وقت شناسي و تدبير در امور
ازدواج :
ـ ازدواج با خديجه
ـ علل تعدد زوجات
فعاليتهاي سياسي ، اجتماعي و امنيتي :
ـ شركت در فجار چهار
ـ شركت در پيمان جوانمردان (حلف الفضول)
ـ شركت در حل منازعات اجتماعي
ـ امانت داري
1ـ اين ازدواج غير مترقبه چطور اتفاق افتاد و انگيزه خديجه از ازدواج با پيامبر چه بود؟
حضرت محمد(ص) پيشنهاد ازدواج نداده و خديجه نيز به طمع مادي پيشنهاد ازدواج نكرده، بلكه خديجه به جستجوي امري معنوي و بسيار مهم در وجود امين مكه بود، آنچه بر اين ادعا دلالت مي‌كند عبارت است از : اخباري كه مسيره از سفر تجاري پيامبر در شام نقل كرده بود، جريان محفل دانشمندان يهودي در منزل خديجه ، خبر دادن از ظهور پيامبري در ميان قريش ، و ازدواجش با يك زن ثروتمند ، خواب ديدن خورشيد و تعبير آن.
2ـ كيفت خواستگاري خديجه از پيامبر چگونه بود ؟ در مورد كيفت خواستگاري دو نقل شده : خديجه مستقيماً خودش خواستگاري نمود ، اما بيشتر مورخين معتقدند نفسيه دختر عِليه پيام خديجه را به پيامبر رسانيد و پيامبر پذيرفت.
3ـ تعداد همسران پيامبر را بيان نموده و علل ازدواج هاي پيامبر را بنويسيد؟ در مورد تعداد همسران پيامبر (ص) اختلاف است، عدد همسران پيامبر از 11 تا 15 نفر ذكر شده، اما مورخين معتقدند كه در زمان حيات خديجه پيامبر با هيچ زني ازدواج نكردند، پيامبر 50 ساله بود كه خديجه فوت نمود ( يعني پيامبر اوج جواني خود را از 50 تا 20 سالگي با خديجه سپري نمود) و ازدواج هاي متعدد پيامبر پس از آن واقع شد. علل ازدواج هاي دائم پيامبر را مي توان در چند مورد بازگو نمود : مشيت خداوند بر اين امر تعلق گرفته بود (زيرا به اين اندازه ازدواج دائم براي هيچ كس جايز نبود) - بعضي از ازدواج ها به خاطر حل مشكلات اجتماعي ، سياسي و نيز جذب قبايل و نشكستن اتحاد آنان بوده - به جهت شكستن سنت‌هاي غلط جاهليت - بعضي از زنان پيشنهاد ازدواج مي دادند - بعضي همسران سهم پيامبر از انفال بودند - بعضي همسران اهدائي بودند - شايد يكي از دلايل اثبات عدالت پيامبر (ص) بود - بعضي ازدواجها به زناشويي منجر نشد.
4ـ فجار به چه نوع درگيري هايي گفته مي شد و آيا پيامبر در آنها شركت كرده بود ؟
اعراب تصميمي جمعي بر ترك مخامصه در چهار ماه (رجب ، ذي القعده ، ذي الحجه و محرم) گرفتند و جنگ و درگيري را در اين چهار ماه ها حرام دانستند . در اين ماه ها اگر كسي نزاع و مخامصه‌اي به وجود مي آورد به آن نزاع فجار مي گفتند. بنابر نقل مورخين حريم ماه‌هاي حرام چهار مرتبه شكسته شد كه در فجار چهار پيامبر اسلام(ص) در سن 19 سالگي بنابر ضرورت شركت نمود.
5ـ پيامبر (ص) به علت و چگونه در فجار چهار شركت كرد؟ علت شركت پيامبر را مي‌توان در خطر بودن قريش نام برد و حضور پيامبر در اين نزاع مشاركت دفاعي بود و پيامبر مي‌فرمود : من تيرها را از عموهايم برطرف كردم . در ضمن فجار چهار به مدت چهار سال به صورت گسسته ادامه داشت كه حضور پيامبر در اين مدت در ماه‌هاي غير حرام بوده است.
6ـ پيمان حلف افضول چگونه پيماني است و تاريخچه آن به چه زماني بر مي گردد و بنيان گذار آن چه كساني بودند؟ در ميان قبيله جرهم پيماني وجود داشت كه اساس آن ، دفاع از حقوق افتادگان و مظلومان بود كه به حلف افضول مشهور بود. در قبيله قريش عبدا... بن حدعان و زبير بن عبدالمطلب بنيان گذار آن بودند و رسول خدا در سن 20 سالگي در اين پيمان شركت نمود.
7ـ از ماجراي نصب حجر الاسود چه مسائلي از شخصيت پيامبر استنباط مي شود؟ روحيه حل منازعات اجتماعي در پيامبر - شهرت وي به لحاظ امانت داري و راستگويي - مقبوليت وي در ميان مردم مكه - برگزيده بودن وي (به لحاظ نصت هجر) - روحيه عدالت خواهي
سيمای اخلاقی ، رفتاری و اعتقادی :
" در حقيقت تو بر نيکو خلقی عظيم آراسته ای "
مردی از حضرت علی (ع) درخواست کرد که اخلاق پيامبر (ص) را برايش برشمارد . حضرت فرمود : تو نعمتهای دنيا را بشمار تا من اخلاق آن جناب را برايت بشمارم . آن مرد گفت : چگونه بتوانم بشمارم در حالی که خداوند می فرمايد " و ان تعدوا نعمه الله لا تحصوها " اگر چه بخواهيد نمی توانيد نعمتهای خداوند را بشماريد.
امام (ع) فرمود : خداوند تمام نعمتهای دنيا را (با تمام وسعتش) قليل و کم می داند و می فرمايد " قل متاع الدنيا قليل " اما اخلاق پيامبر (ص) را در آيه فوق الذکر عظيم می شمارد ، پس چگونه می توانم چيزی که عظيم است را شمارش کنم !
• آيين و اعتقادات پيامبر(ص) و اجداد بزرگوارش قبل از بعثت :
شيعه مهتقد است تمام اجداد پيامبر (ص) موحد و مومن بوده اند . شيخ مفيد (ره) می فرمايد پردران رسول خدا از آدم (ع) تا جد رسول خدا همگی موحد بوده اند و خود رسول خدا نيز پيش از بعثت موحد بوده است .
علامه مجلسی درباره پيامبر (ص) سه نظريه ارائه می دهد :
1ـ آن حضرت حنيف و پيرو دين توحيدی حضرت ابراهيم (ع) يا شرايع گذشته بود .
2ـ خود ملهم به دين توحيدی و آيين اسلامی خودش بود .
3ـ پيرو دين يکتا پرستی ديگری بوده است .
اما نظر دوم بيشتر مورد تاييد است چنانچه امام علی (ع) در خطبه قاصعه می فرمايد : خداوند از کودکی پيامبر را بوسيله بزرگترين فرشته حفاظت و تعليم می داد و نيز جمله ای از پيامبر (ص) از صحاح اهل سنت نقل شده است که فرمودند : اگر من به چيزی که در جاهليت معمول بود اراده می کردم خداوند مانع می شد .
بعثت تا هجرت : از صفحه 131 تا 171 کتاب
• فلسفه نبوت
• ماهيت بعثت و وحی
• مقدمات دريافت وحي
• آغاز بعثت [زمان ، مكان ، كيفيت اولين وحي ، اولين آيات و سور ، اولين دعوت پذيران]
1ـ بدون شک معتقدين و منکرين انبيا در اساس وجود نقش تاريخی انبيا اتفاق نظر دارند ، اما در اينکه نقشی مثبت يا منفی در حرکت تاريخ داشته اند اختلاف شده است :
الف) عده ای می گويند انبيا نقش منفی در حرکت تاريخ داشته اند ، زيرا جهت گيری و محور تعليمات آنها صرفاً معنوی ، ضددنيايی ، انحراف از دنيا و توجه به آخرت بوده است و هميشه نيروی پيامبران صرف دلسرد کردن بشر از زندگی ، و به مانند ترمزی برای پيشرفت بشر می باشد .
ب) از نظر مارکسيسم نيز دين و انبيا نقش منفی در حرکت تاريخ دارند ، از اين نظر که جهت گيری آنان را به معنويت و آخرت ، فريب و پوشش می داند برای توده مردم به نفع طبقه حاکم ، به عبارت ديگر طبقه حاکم در سه چهره " دين ، دولت و ثروت " نقش ايفا می کند و نقش ارباب اديان ، اغفال و فريب به سوی ستمگران و استثمارگران بوده است و آخرت گرايی آنان ، واقعی نبوده است بلکه برای تسخير وجدان طبقه محروم و انقلابی و پيشرو می باشد .
