بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش،بررسی عوامل محیطی مختلف در ادامه حیات صنایع کوچک در استان زنجان می باشد که با استفاده از مدل PEST به ارزیابی تاثیر این عوامل پرداختیم. این پژوهش از نظر هدف از نوع کاربردي بوده و از نظر روش از نوع تحقیقات توصیفی-پیمایشی میباشد.جامعه آماري ،صنایع فعال در شهرستان زنجان به تعداد 308 واحد میباشد و حجم نمونه براساس فرمول کوکران 171 مورد تعیین شده است.تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون دوجمله اي انجام گردید.نتیجه میانگین رتبهها نشان داد،مولفه مسئولیت پذیري و مشارکت در کارها با ضریب اهمیت 3/92 بیشترین تاثیر را در بقاء صنایع کوچک در استان دارد. مولفه عوامل سیاسی با ضریب اهمیت 3/87 در رتبه دوم قرار دارد.مولفه روابط خانوادگی با ضریب اهمیت 3/83 در رتبه سوم،مولفههاي اعتمادسازي و عوامل فناوري به طور مشترك با ضریب اهمیت 3/82 در رتبه چهارم و پنجم قرار دارند.مولفه عوامل اقتصادي با ضریب اهمیت 3/56 در رتبه ششم و عوامل اجتماعی-فرهنگی با ضریب اهمیت 3/48 کمترین تاثیر را در استمرار حیات صنایع کوچک داشتهاند.
واژههاي کلیدي:بقاء،صنایع کوچک ،عوامل محیطی، ،مدلPEST
مقدمه
واحدهاي نوآور و کوچک تاثیر بسزایی در فرآیند تحول و دگرگونی اقتصاد و همچنین ابداع شیوههاي نوین تولیـد محصـولات و خدمات دارند. کسب و کارهاي خرد از عوامل موثر اشتغالزایی و راهی به سوي ایجاد کارآفرینی بـه شـمار مـیرونـد.از ایـن رو توجه به این نوع از فعالیت افزایش یافته است.در کشورهاي در حال توسعه،شرکت هاي خـرد در جهـت اشـتغالزایـی و توزیـع درآمد نقش قابل توجهی ایفا میکنند (اونگوري و میگیرو،2010؛. (49 همچنـین آنهـا نقـش بسـیار مهمـی در بـه وجـودآوردن فرصت شغلی براي افراد جامعه داشته و سهم بالایی از اشتغال را در دست دارند.امروزه دولتها در صدد تشویق کسبوکارهـاي کوچک و تامین سرمایه و تکنولوژي و تسهیلات لازم براي تولید کالاو نیروي کار مناسب در جهـت بهـرهمنـدي هرچـه بیشـتر مردم و کشورها هستند.از آنجا که نمیتوان اثر بنگاههاي کوچک را در پایداري اقتصـادي کشـورها نادیـده گرفـت،براي پیشـرو بودن در این امر،کشورها اقدام به سیاستگذاري و برنامهریزيهاي بلندمدت کرده و مشوقها و شرایطی را به وجود می آورند تا از پتانسیل سازنده کسب و کارهاي کوچک و متوسط براي رسیدن بـه رشـدي پایـدار اسـتفاده کننـد (محمـد پـور ترکـایش و میرزازاده باریجوق،1389؛. (62 در استان زنجان 476 کارگاه صنعتی در زمره صنایع کوچک فعالیت میکنند که تعداد 10724 نفر در این کارگاه ها فعالیت دارند (سالنامه آماري استانداري زنجان،. (1391 با توجه به اینکه کسـب و کارهـاي کوچـک داراي ریسک بالایی هستند و تاثیرات عوامل محیطی و تعامل بین اعضاء در فرآیند تولید محصول باعث ناپایداري اینگونـه فعالیـتهـا گردیده است، این پژوهش به شناسایی اینکه چه عواملی بیشترین تاثیر را در بقاء و استمرا حیـات آنهـا دارد پرداختـه اسـت.بـه همین دلیل در سوال اصلی این تحقیق سعی شده عواملی که میتوانند بقاء و استمرار فعالیت صنایع کوچـک را افـزایش دهنـد مورد شناسایی قرار گرفته اند.
پیشینه پژوهش
مفهوم بقاء (استمرار حیات) براي اولین بار در سال 1972 میلادي در پاسخ به تخریب محیط توسط انسان استفاده و عمومیت یافت.اما این مفهوم به صورت نوین و تازه آن،اولین بار از سوي مرکز مشاوره جهانی کلیساها در سال 1974 به کار گرفته شد."پایداري یک تلاش مداوم براي حفظ توانایی بقاء و جلوگیري از شکست و انقراض اطلاق میگردد."همچنین پایداري"یعنی قابلیت یک حالت یا فرآیند معین براي بقاي نامحدود".و "یک ایده و فکر است مانند هدف یا فرآیندي براي دستیابی به چیزي و پایداري ریشه در یک اصل اکولوژیکی ، که براساس آن از محیطی به اندازه توان طبیعی فرآوري محیط بهره برداري یا بهره وري صورت بگیرد". از دهه 1970 به بعد نگرش ساختاري به مفهوم توسعه،پویایی،تداوم و پایداري آن با توجه به ابعاد فضایی-مکانی مد نظر قرار گرفت و توسعه به مثابه ابزاري براي تعادل و آشتی میان اکولوژیک با نظام اقتصادي-اجتماعی مطرح شد.
جدول (1تعریف کسبوکار از دیدگاه اشخاص مختلف(فاریابی،(95:1391
نویسنده تعریف
واژه نامه آکسفورد کسبوکار به معناي خرید و فروش و تجارت آمده است.
واژه نامه یانگ من به فعالیت پول در آوردن و فعالیتی که از آن پول حاصل شود.
ارویک و هانت کاري که در آن خدمات یا کارهایی که دیگر افراد جامعه به آن نیاز دارند و مایل به خریدآن هستند و توان
پرداخت بهاي آن را دارند،تولید،توزیع و عرضه می شود.
پترسن و پلومن کسبوکار هر نوع تبادل تکراري و تجدیدشونده ي خرید و فروش است.
پرفسور اون یک نوع کاسبی می داند که طی آن کالاها یا خدمات براي فروش در بازار تولید و توزیع می شود.
اسکویی بنگاه هایی که از نظر اندازه و ماهیت همگن نیستند به صورت مستقیم یا غیر مستقیم،در تولید ملی
اشتغالزایی و جذب نیروي کا نقش قابل توجهی دارند.
عوامل محیطی موثر بر فعالیت واحدها
در تحلیل عوامل محیطی،شناخت محیط اعم از محیط دور یا نزدیک سازمان و بررسی نقاط ضعف و قوت آن مدلهـاي فراوانـی از سوي اندیشمندان مدیریت ارائه شده است که از جمله میتوان به مدل هاي زیر اشاره کرد:
-1الگوي مبتنی بر پنج نیروي پورتر
-2تجزیه وتحلیل صنعت(ماتریس ارزیابی عوامل خارجی)
-3 ماتریس بررسی رقابت((CPM
-4 ماتریس تلفیق عوامل خارجی((EFAS
-5 مدل ارزیابی موقعیت((SPACE
-6 ماتریس((SWOT
-7تجزیه و تحلیل((PEST
دراین پژوهش ما قصد داریم از مدلPESTبراي ارزیابی و تحلیل عوامل محیطی استفاده کنیم.
تحلیل PEST چارچوبی است که مشاوران استراتژي، براي بررسی محیط کلان بیرونی مورد استفاده قرار می دهند که شرکت در آن محیط فعالیت می کند. PEST حروف ابتدایی واژهاي » سیاسی، اقتصادي، اجتماعی وتکنولوژیکی « است.1عوامل PEST در ایجاد ارزش فرصتهاي یک استراتژي نقش مهمی ایفا میکنند؛ با این حال آن ها معمولاً از کنترل شرکت خارج بوده و به صورت طبیعی به عنوان تهدید یا فرصت ذکر میشوند. باید توجه داشت که عوامل کلان اقتصادي می-توانند براي قارهها، کشورها و یا حتی مناطق مختلف متفاوت باشند؛ بنابراین تحلیل PEST باید براي هر کشور انجام شود. تجزیه و تحلیل PEST که در این پژوهش به کار می رود،یک ابزار ساده و در عین حال مهم و با قابلیت استفاده گسترده است که به درك شرایط محیطی که در آن فعالیت میکنیم،کمک میکند.
تجزیه و تحلیل PEST به دلایل زیر اهمیت دارد:
اول اینکه از طریق استفاده موثر از تجزیه و تحلیل PEST تغییرات مورد نظر در سازمان،متناسب با پیشبینی تغییرات عوامل محیطی انجام میشود و از طریق،تغییر در سازمان به جاي آن که تهدیدي براي بقاي سازمان محسوب شود،ابقاي سازمان را تضمین خواهد کرد.
دوم اینکه،استفاده صحیح از تجزیه و تحلیل PESTکمک میکند ما از عملی که منجر به شکست سازمان میشود و دلایل این شکست نیز از عدم پایش محیط خارجی سازمان است اجتناب ورزیم.
سوم اینکه،تجزیه و تحلیل PESTدر ابتداي فعالیت یک سازمان و یا یک منطقه جدید مفید واقع شده و باعث میشود که در اداره امور از امور غیر عقلایی استفاده نشود و با واقعیات محیط تطبیق یابیم (ساندرز،2002؛.(12
حال به تشریح هر کدام از عوامل مربوط به مدل مذکور و سایر عوامل موثر بر استمرار حیات صنایع کوچک میپردازیم: الف)محیط اقتصادي
