بخشی از مقاله
چکیده
مقاله حاضر با هدف بیان اصول و مبانی تشکیل، توسعه و بقاء جامعه و اجتماع در فضای سایبر و ارائه تعاریف جامع و کلی از این دو مفهوم دراین فضا تهیه شده است. با توجه به اینکه مسائلی از قبیل فضای سایبر، شبکه های اجتماعی، هویت مجازی و... و تاثیرات آنها در دنیای امروز در سطح گسترده ای و در حوزه های متفاوت سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، امنیتی و اطلاعاتی و... در بین جوامع بشری امروزی، حکومتها، دولتها، سیاست گزاران، سازمان های امنیتی و اطلاعاتی و... دارای اهمیت و حساسیت بالایی می باشد بر این اساس در این مقاله سعی شده است تا به بررسی، تجزیه و تحلیل و بیان نکات و مفاهیم کاربردی از جنبه های مختلف و با بهره گیری از مبانی علوم مختلف از جمله جامعه شناسی، روان شناسی، انسان شناسی و... در جهت تشکیل، توسعه و بقاء جوامع و اجتماعات بشری در فضای سایبر پرداخته شود.
این مبحث از آنجایی حائز اهمیت است که طیف گسترده ای از افراد و اعضاء در سرتاسر دنیا با خصوصیات مختلف و متفاوت روحی و روانی، جسمی و جنسی، فرهنگ، زبان، ملیت، طرز فکر و اندیشه، تخصص، دیدگاه ها و نظرات، گرایشات دینی و مذهبی و... در عضویت این جوامع و اجتماعات - شبکه های اجتماعی - می باشند، و به بیانی دیگر یک کشور را در فضای سایبر تشکیل داده اند. با توجه به مسائلی که به آن اشاره شد و به دلایل مختلف از جمله نوع ارتباطات و تعاملات، انتقال پیام ها و مفاهیم، کنش ها و واکنش ها و...که در بین افراد و اعضاء در این شبکه ها صورت می گیرد، این مسائل می تواند در جریان ها، مسائل و شرایط جوامع و اجتماعات، کشورها، ملتها و حکومتها در دنیای واقعی و در حوزه های مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و...تاثیر بسزایی داشته باشد. با تجزیه و تحلیل و بررسی تعاملات، روابط، پیام ها و مفاهیم منتقل شده در بین اعضاء، افراد و این جوامع و اجتماعات در فضای سایبر و از نتایج بدست آمده می توان باعث توسعه، پیشرفت و بقاء آنها شده و از زوال و هدررفت پتانسیل موجود جلوگیری کرد، والبته به یک دید کلی و جامع برای تعیین اهداف و به کار بردن سیاستها، و برنامه هایی در جهت کنترل، هدایت و تغییرآنها در فضای سایبر والبته دنیای واقعی دست پیدا کرد.
واژگان کلیدی: جامعه مجازی، اجتماع مجازی، شبکه های اجتماعی مجازی، فضای سایبر، هویت مجازی
مقدمه
یک سیستم مجموعه ای از اشیاء و اجزاء مرتبط یا غیر مرتبط است که هدف یا اهداف خاصی را دنبال می کنند، به گونه ای که واحدی پیچیده را تشکیل می دهند، با هم کار می کنند و هدف معینی را دنبال می کنند. سیستم تنها به نوع فیزیکی آن محدود نمی شود، مفهوم سیستم در مورد پدیده های مجرد پویا نظیر اقتصاد نیز به کار گرفته می شود. در نتیجه برای شناخت هر سیستم باید اجزاء، خصوصیات و ویژگیهای اجزاء تشکیل دهنده ی آن سیستم و نوع ارتباطات، تعاملات، پیام ها و مفاهیم منتقل شده در بین اجزاء را به طور کامل و دقیق شناخت، تا بتوان اهداف مورد نظر را به طور صحیح تعیین کرده و در جهت رسیدن به این اهداف برنامه ریزی داشت. درک و فهم درست این مسئله کمک بسیاری در تشکیل، توسعه و بقاء یک سیستم دارد.
اگر یک جامعه1 و اجتماع2 را در حالت کلی یک سیستم نظام مند و هدفمند در نظر بگیریم، در نتیجه باید اجزاء تشکیل دهنده ی آن، خصوصیات و ویژگیهای عمومی و خاص این اجزاء، نوع ارتباطات و تعاملات اجزاء، نوع پیام ها و مفاهیم منتقل شده بین اجزاء و. . . را نیز به طور دقیق و بر اساس یک سری از اصول، مبانی و قوانین مورد تجزیه و تحلیل و بررسی قرارداد تا بتوان به یک شناخت منطقی و عقلانی بر اساس شرایط زمانی و مکانی مورد نظر دست پیدا کرد، و در صورت نیاز بر اساس نتایج به دست آمده از این شناخت، تجزیه تحلیل و بررسی اعضاء و افراد، اجتماعات، دسته ها و گروه ها، مجموعه ها و. . . و به طور کلی یک جامعه و اجتماع را در جهت شکل گیری، توسعه، بقاء و اهداف تعیین شده بتوان برنامه ریزی، کنترل و مدیریت کرده و یا در صورت لزوم تغییر داد.
از جمله ی این اجزاء، مبانی و مفاهیم مرتبط در تعریف و شناخت یک جامعه و اجتماع در فضای سایبر3 می توان به فرد و فردیت، شخصیت، ابعاد روحی و روانی و جسمی اعضاء و افراد، نیازها و خواسته ها، نوع ارتباطات و تعاملات، نوع پیام ها و مفاهیم منتقل شده بین اعضاء و افراد، خصوصیات اخلاقی و رفتاری، فرهنگ و آداب و رسوم، زبان و ملیت، مفهوم سیستم، هویت مجازی4،فضای سایبر ، عضو، عضویت و. . . اشاره کرد.یک جامعه انسانی متشکل از مجموعه ای از انسان ها می باشد، که هر یک از این انسان ها نیز به نوبه خود مثال روشن و مشخصی از یک سیستم جامع می باشند و دارای خصوصیاتی از جنبه ها و ابعاد مختلف روحی و روانی و جسمی، اخلاقی و رفتاری، شخصیتی، اعتقادات و طرز تفکر، دیدگاه ها و نظرات و. . . هستند.
در نتیجه برای تشکیل، توسعه و بقاء یک جامعه و اجتماع انسانی در فضای سایبر باید تمام جنبه ها و خصوصیات مختلف این سیستم - انسان - را به طور کامل و دقیق شناخت. چون در این مبحث، موجودیت انسانی5 مدنظر می باشد پس در نتیجه باید با استفاده از قواعد، اصول و مبانی تعریف شده در علوم مختلف و مرتبط با سیستم انسانی از جمله روان شناسی، جامعه شناسی، انسان شناسی، زیست شناسی و. . . به شناخت، تعریف، تجزیه و تحلیل، هدف گذاری و برنامه ریزی اصول، مبانی و قوانین در جهت تشکیل، توسعه و بقاء و هدایت، کنترل، مدیریت و تغییر یک جامعه و اجتماع در فضای سایبر پرداخت.
دراین مقاله سعی شده است با توجه به موضوعات، مبانی و اصول مطرح شده در این علوم از قبیل بررسی جوامع6 و اجتماعات7 بشری، برهم کنش ها و فرآیندهای جاری در جوامع و اجتماعات، حوزه گسترده فرهنگ تا تاریخ تکامل انسان، ماهیت انسان شناسی، مقایسه بین فرهنگی، مطالعه رفتار و فرآیندهای ذهن موجود زنده، یافتن ارتباط ذهن و روان آدمی، چگونگی پیدایش گونه ها و افراد، بررسی برهم کنش جانداران با یکدیگر و محیط پیرامونشان و. . . و همچنین مفاهیمی مانند جرم و انحراف، جنبش اجتماعی، ادراک و شناخت، احساسات، انگیزه، شخصیت، روابط بین فردی و. . .دربخش های مختلف مانند انجمن ها، نهادها، گروه های هم جنس، گروه های هم نژاد و. . . و در زمینه های متفاوت فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و. . . موضوع تشکیل، توسعه و بقاِء اجتماعات و جوامع درفضای سایبر مورد بررسی قرارگیرد.اجتماع و جامعه مفاهیمی هستند که فردیناند تونیس8، جامعهشناس آلمانی همراه با آن شناخته میشود و تفاوتهائی میان آنها قائل است.
اجتماع و جامعه Gemeinschaft و Gesellschaft یا گمین شافت - اجتماع - و گیزل شافت - جامعه - از ابداعات فردیناند تونیس است. در فارسی متداولترین ترجمهای که برای این دو واژه بهکار رفته است جماعت یا اجتماع و جامعه است. در انگلیسی گمین شافت به Community - اجتماع - و گیزل شافت به Society - جامعه - ترجمه شده است. آنچه در مفهوم اجتماع بیشتر اهمیت دارد، عواطف و اعتقادات مشترک، کثرت کنشهای متقابل و دارا بودن حس تعلق مشترک است، تا بر این اساس بتوانیم اصطلاح اجتماع را بر گروهی اطلاق کنیم. برهمین اساس است که میگویند: اجتماع افراد همفکر، اجتماع فرهنگیان، اجتماع جهانی محققان، اجتماع پزشکان آلمان و... ، بنابراین ذات اجتماع، احساس همبستگی مشترک و احساس عضویت و تعلق در گروه است.تونیس، اجتماع را همزیستی صمیمانه، خصوصی و انحصاری تعریف میکند. اجتماع هنگامی وجود دارد که این سه ویژگی را داشته باشد :
. 1 مجموعه خانوار که در یک فضای جغرافیائی محدود متمرکز شده باشند.
. 2 میان ساکنان این اجتماع به مقدار زیاد کنش متقابل وجود داشته باشد و رویاروی باشند، و احساس کنند که متعلق به یک واحد هستند.
. 3 افراد آن، خود را عضو این اجتماع احساس کنند و عقیده داشته باشند که متعلق به یکدیگر هستند و این عقیده تنها مبتنی بر خویشاوندی نسبی نباشد.
تونیس در تفاوت جامعه و اجتماع دو ضابطه عمده را بهکار میبرد :
نخست اینکه: در اجتماعات، افراد بهعنوان اشخاص کاملی شرکت میکنند و میتوانند تمامی یا بیشتر مقاصد بیشمار خود را در داخل گروه برآورده سازند. حال آنکه در جوامع، افراد کاملاً در کارها شرکت ندارند؛ بلکه درصدد برآوردن هدفهای خاص و معین میباشند.
دوم اینکه: یک اجتماع در اثر نوعی توافق احساس یا عاطفه افراد وحدت مییابد. در صورتیکه یک جامعه با توافق فکری در مورد منافع به یگانگی میرسند.
