بخشی از مقاله
تعریف پزشکی ورزشی یا طب ورزش
پزشکی ورزشی تخصصی است که به پیشگیری، تشخیص و درمان آسیب هایی که درتمرینات و مسابقات ورزشی رخ داده اند،مخصوصا صدمات مربوط یه چرخش و پیچش مفصلی که منجر به آسیب عضلات،تاندون ها(زردپی)،لیگامان ها(رباط)،منیسک(مینیسک)،استخوان و خود مفاصل میشود،میپردازد.
شاخه ای از پزشکی، در ارتباط با تناسب فیزیکی و همچنین تشخیص و درمان آسیب های ناشی از فعالیتهای ورزشی است.
پزشکی ورزش شاخه ی متنوع و گسترده ای از پزشکی است که نه تنها به درمان و توان بخشی بلکه بر پیشگیری نیز تاُکید دارد.
در ایران نیز در رشته های تربیت بدنی و علوم ورزشی به آن پرداخته شده است و هم اکنون نیز در سالهای اخیر رشته ی تخصصی آن در دو دانشگاه علوم پزشکی ایران و تهران تدریس می شود.
علاوه بر این در طب ورزش به: تناسب و سلامت،تغذیه و رژیم های غذایی ،دوپینگ و... در ورزش و ورزشکاران می پردازد
تاريخچه رشته پزشكي - ورزشي
اولين تلاش‌ها در زمينه پزشكي ورزشي در سال 1928 توسط پزشكان تيم‌هاي يونان و فرانسه در جريان بازيهاي المپيك زمستاني سوئيس شكل گرفت. با افزايش تعداد شركت كنندگان در ورزشهاي تفريحي و رقابتي، اين رشته در دهه هفتاد ميلادي سريعاً گسترش يافت و باعث حل مشكلات طبي ورزشكاران و ارتقا وضعيت جسماني آنان شد.
هرچند رشته پزشکی ورزشی به عنوان يک رشته تخصصی پزشکی در چند دهه اخير مطرح شده است ولی سابقه آن با تاريخ ورزش درجهان پيوند خورده است واز هنگاميکه ورزش وجود داشته همراه مباحث پزشکی مرتبط با ورزش نيز در کنار آن مطرح بوده است. دريک کتابچه پزشکی يافت شده در هند با عنوان Arthava-Veda که مربوط به 800 تا 100 سال قبل از ميلاد مسيح می باشد از اثرات درمانی ورزش نام برده شده است. با گسترش ورزش وهمگانی تر شدن آن دانش بشری درخصوص پزشکی ورزشی خصوصاً دربعد آسيب های ورزشی و بازتوانی ورزشی افزايش يافت.
ابن سينا در کتاب قانون خود فصول و مباحثی را به موضوعات مرتبط با پزشکی ورزشی اختصاص داده است. موضوعاتی مانند اثر ورزش برسلامت جسمی, اثرات انواع ماساژها, ورزش در کودکان وسالمندان و نحوه برخورد با خستگی های ناشی از ورزش ودرمان آن, منافع و مضار ورزش در بيماريها و آسيب های ناشی از ورزش از جمله مباحثی که بخشی از کتاب قانون را به خود اختصاص داده است.
گالن پزشک يونانی سده دوم وسوم پيش از ميلاد نگرش جديدی را درمورد سلامت و بهداشت ارائه داد که می توان آن را فيزيولوژی کاربردی ورزش ناميد. همين پزشک است که استفاده از فرآورده های گيآهی محرک را برای افزايش کارائی ورزشکاران در يونان باستان گزارش نموده است. سابقه استفاده ورزشکاران از ماساژ و رژيم غذائی خاص به مدت 10 ماه قبل از آغاز مسابقات المپيک يونان باستان يافت شده است. انواع رژيم های غذائی توسط Promous قهرمان دو دوره دوهای استقامت در 43 قبل از ميلاد و اشکال تغيير يافته اين رژيم توسط Gardine در ورزشهای مختلف در تاريحچه المپيک ثبت شده است. اين موارد حاکی از آن است که هرچند عنوان پزشکی ورزشی مربوط به سده اخير می باشد ولی سابقه آن به ميزان سابقه علم پزشکی و ورزش می باشد.
در سده گذشته که با گسترش دامنه علوم از جمله علم پزشکی از يک سو و گسترش کمی و کيفی ورزش از سوی ديگر توجه به اين رشته در زمره دانش آکادميک بيشتر شد. در سال 1928 فدراسيون بين المللی پزشکی ورزشی در جريان بازيهای المپيک زمستانی جهت کمک به ورزشکاران پايه گذاری شد. درسال 1950 انجمن ملی مربيان ورزشی جهت آموزش علمی مربيان ورزشی تآسيس شد وبدنبال آن در سال 1951 انجمن پزشکی آمريکا کميته ای را برای مطالعه برروی آسيبهای ورزشی پايه گذاری نمود که فعاليت ادامه دارد.
شايد بتوان اين کميته را اولين اقدام در جهت آکادميک نمودن رشته پزشکی ورزشی قلمداد نمود. بزرگترين سازمان پزشکی ورزشی کالج آمريکائی پزشکی ورزشی the American College of Sports Medicine می باشد که در سال 1954 تأسيس شده است. حوزه فعاليت رشته پزشکی ورزشی در سالهای اخير پيشرفت چشم گيری نموده و درحال حاضر در چندين کشور دنيا انجمن های پزشکی ورزشی, فدراسيون پزشکی ورزشی و رشته آموزشی پزشکی ورزشی در دانشگاهها و درسطوح مختلف فعاليت دارد.
تاريخچه رشته پزشکی ورزشی در ايران نيز به دهه گذشته مربوط می شود. تاسيس رشته فيزيولوژی ورزشی در سال 1374 در دانشکده تربيت بدنی دانشگاه تهران و رشته تحصصی پزشکی ورزشی در دانشگاه تهران در سال 1380 و تاسيس مرکز تحقیقات پزشکی ورزشی در دانشگاه علوم پزشکی تهران در همان سال مجموع سوابق اين رشته در ايران می باشد.
بطور کلی پزشکی ورزشی شاخه ای از علم پزشکی است که در زمينه سلامتی ورزشکاران وهمچنين استفاده از ورزش در جهت حفظ سلامت عمومی انسانها مطالعه می نمايد. هرچند از ديدگاه دست اندرکاران ورزش مبحث پزشکی ورزشی بيشتر محدود به درمان آسيبها و بازتوانی آسيب ديدگان و کنترل سلامت عمومی ورزشکاران می شود ولی رفته رفته دامنه اين علم توسعه يافته و موضوعات زير را شامل می شود:
• فيزيولوژی ورزشی و شرايط سازگاری بدن در محيط های مختلف
• فيزيوتراپی وبازتوانی آسيب های ورزشی
• بيومکانيک حرکات بدن وپی بردن به حرکات خطا جهت کسب بيشترين راندمان و کمترين آسيب
• آسيب های ورزشی (تشخيص و درمان آسيب ها)
• اختلالات و بيماريهای ناشی از ورزش و نحوه برخورد با آنها
• تغذيه ورزشی ومکمل های غذائی مجاز
• روانشناسی ورزشی
• ورزش دربيماران و در افراد دارای معلوليـهای جسمی و ذهنی
• ورزش در کودکان و نوجوانان
• نحوه شناسائی استفاده از داروها و مواد نيروزا غير مجاز در ورزش (دوپینگ | Doping)
• ورزش در افراد دارای معلوليـهای جسمی و ذهنی
• ورزش در درمان بيماران و پيشگيری از بيماريها
معنا و مباني پزشكي ورزشي
اگرچه پزشكي ورزشي تلفيقي از ورزش و علم پزشكي است، اما گستره آن به هيچ عنوان محدود به پزشكان نيست. در كنار زمين ورزش، حتي مربيان هم در اين امر دخيل مي‌شوند. از سوي ديگر اين رشته محدود به ورزشكاران نمي‌شود و عموم مردم مي‌توانند از نتايج آن بهره‌مند گردند.
نياز به مراقبت‌هاي پزشكي و بهداشتي تخصصي در زمينه ورزش روز به روز بيشترمي‌شود و همزمان تكنيك‌هاي پيشگيري، درمان و برگشت به حالت اوليه در اين رشته پيشرفت مي‌كند.
به طور كلي موارد زير را مي‌توان به عنوان مباني پزشكي ورزشي برشمرد:
1) مراقبت پزشكي از ورزشكار
2) تربيت بدني خاص و سازگار شدن با هر فرد و در مورد هر رشته خاص
3) تمرينات درماني ورزشي
4) انجام ورزش در كنترل و پيشگيري از برخي بيماري ها
گروه هاي تحت پوشش خدمات
دامنه پوشش و فعاليت متخصصين پزشكي ورزشي تنها معطوف به مسابقات ورزشي و ورزشكاران حرفه اي نيست. فعاليت هاي پزشكي ورزشي در زمينه نهادينه كردن ورزش و ارتقاء سطح سلامت عمومي با سياست هاي كشورهاي مختلف در زمينه پيش گيري از تعداد زيادي از بيماري ها و بالطبع كاهش هزينه هاي سرسام آور درماني همسويي دارد.
از جمله گروه هاي خاصي كه مباحث گسترده و جالب توجهي از رشته پزشكي ورزشي را به خود اختصاص داده اند مي توان به دختران و زنان، افراد سالمند، بانوان باردار، كودكان و نوجوانان، افراد چاق، جانبازان و معلولين اشاره كرد.
بايد خاطرنشان كرد مبحث بيماري ها در پزشكي ورزشي به 2 شاخه تفكيك مي شود. در يك شاخه به اثرات پيشگيرانه ورزش از ابتلا به بيماري ها و همچنين اثرات درماني ورزشي در كمك به رفع برخي بيماريها پرداخته مي‌شود و در شاخه ديگر به بررسي بيماري هاي مبتلا به ورزشكاران مي پردازد و در واقع زمينه ادامه فعاليت هاي ورزشي را براي ورزشكاراني كه مبتلا به بيماريهاي مختلف از جمله ديابت، آسم و غيره مي باشند فراهم مي كند.
خدمات رشته پزشكي ورزشي
ارائه رهنمودهاي پزشكي در مورد شيوه زندگي پر تحرك و نيز تغذية ورزشي، برنامه هاي پيشگيري كننده در مورد بيماريها و اختلالات گوناگون، كنترل علمي نحوة تمرين ورزشكاران، انجام معاينات پزشكي پيش از شروع مسابقات، روانشناسي ورزشي و مبارزه با تنشها و استرس هاي پيش از مسابقه در ورزشكار، ارزيابي ظرفيت عملكرد ورزشكار، وضعيت قلب و عروق، سيستم تنفسي، متابوليسم، سيستم اسكلتي – عضلاني، خدمات تشخيصي مناسب،
درمان بيماريها و آسيب هاي ناشي از ورزش، بازتواني افراد آسيب ديده با هدف بازگشت سريع تر به رقابت ها، تربيت افراد متخصص و آموزش ديده مثل پزشك تيم و غيره، اجراي برنامه هاي آموزشي با طيف مخاطب تخصصي و عمومي و ارائه سرويس هاي مشاوره اي لازم، از جمله خدمات رشته پزشكي ورزشي محسوب مي‌شوند.
پزشکی و ورزش : ورزش و پوکی استخوان
متأسفانه باید گفت به‌طور معمول پوکی استخوان قبل از بروز عوارض آن علامتی ندارد. علایم هنگامی ایجاد میشود که شکستگی اتفاق افتاده باشد. درد ناگهانی و شدید در ستون فقرات می‌تواند از علایم شکستگی‌های ستون فقرات باشد
● پوکی استخوان چیست؟
بیماری‌ای است که به‌موجب آن تراکم نسج استخوانی کاهش یافته و باعث آسیب‌پذیری بیشتر سکلت و استخوان‌های بدن در مقابل شکستگی میشود. این فرآیند به آرامی (استخوان‌ها را تضعیف و تدریجاً ضعیف می‌کند) تا جائی که دیگر نمی‌توانند وزن بدن را تحمل کنند.
● چه کسانی آسیب‌پذیرترند؟
خانم‌ها آسیب‌پذیرترند چرا که از همان ابتدای تولد تراکم استخوانی کمتری دارند. پوکی استخوان در میان خانم‌های یائسه رایج‌تر است. (از هر ۴ نفر خانم بالای ۶۰ سال ۱ نفر مبتلا به پوکی استخوان است). اگرچه پوکی استخوان در خانم‌ها و آقایان جوان هم دیده میشود. خانم‌های یائسه دچار پوکی استخوان می‌شوند چرا که بعد از دوران قاعدگی (یعنی در دوران یائسگی) تولید هورمون‌های جنسی بدن آنها به‌ویژه استروژن، کاهش می‌یابد. به‌نظر می‌رسد استروژن روند تخریب استخوان را کند می‌کند.
● از چه هنگامی پوکی استخوان شروع میشود
شکل‌گیری استخوان‌ها، حتی تا سن ۲۵ سالگی ادامه دارد. ساختار استخوانی بدن در دوران جوانی با ثبات می‌ماند. تضعیف واقعی استخوان‌ها بعد از ۳۵ سالگی آغاز میشود. فرسایش استخوانی در خانم‌ها نسبت به آقایان زودتر شروع میشود و بعد از دوران قاعدگی تسریع می‌یابد. کاهش اولیه توده استخوان و آغاز فرسودگی استخوانی در دوران جوانی، نهایتاً منجر به پوکی استخوان خواهند شد. وقتی استخوان‌ها نازک‌تر شوند، نسبت به شکستگی‌ها، آسیب‌پذیرترند و روند بهبودی تدریجی است چرا که بدن نمی‌تواند استخوان جدیدی تشکیل دهد (استخوان‌سازی کند).
● کلسیم، ماده معدنی تقویت‌کننده استخوان
همچنان که همه ما می‌دانیم، ۹۹ درصد از کلسیم بدن در ساختار استخوانن‌ها و دندان‌ها به‌کار رفته است. کلسیم عملکردهای حیای دیگری دارد: حفظ ریتم قلبی طبیعی، تنظیم هدایت عصبی و کمک در انعقاد خون، برای انجام این فرآیندها، لازم است که سطح کلسیم خون، همیشه ثابت باشد.
اگر کلسیم به مقدار کافی از منابع غذائی تأمین نشود، کلسیم موجود در ساختار استخوانی خارج شده و به خون می‌رود تا سطح ثابت طبیعی آن در خون حفظ شود. این خروج کلسیم از استخوان‌ها به پوکی استخوان منجر میشود. از این امر با گنجاندن مقدار کافی کلسیم در برنامه غذائی، می‌توان اجتناب کرد. بنابراین مصرف روزانه ۴۰۰ میلی‌گرم در مردان و زنان در اواخر دهه ۲۰ و اوایل دهه ۳۰، آنها را از ابتلاء به پوکی استخوان حفظ خواهد کرد.
فرآورده‌های لبنی (چرب و بدون چربی) منابع عمده کلسیم هستند. افزون بر این ماست، پنیر، سبزیجات سبز، دانه کنجد، دانه سویا و موز منابع خوبی از کلسیم هستند. برای افرادی که قادر به مصرف غذاهای حاوی کلسیم نیستند. باید مکمل‌های کلسیم بعد از مشورت با پزشک در نظر گرفته شود.
ویتامین D همراه با کلسیم به تقویت استخوان‌ها کمک می‌کند. ویتامین D از ۲ راه به ذخیره کلسیم کمک می‌کند:
۱) افزایش جذب کلسیم در روده
۲) افزایش باز جذب کلسیم از کلیه‌ها و کمک به حفظ سطح طبیعی آن در خون
با قرار گرفتن در معرض نور آفتاب جذب کلسیم را افزایش دهید چرا که ویتامین D توسط اشعه ماوراءبنفش در زیر پوستتان تولید میشود. علاوه بر نور خورشید، مقادیر محدودی از کلسیم در غذاهائی مثل تخم‌مرغ، شیر و ماهی موجود هستند. مصرف مکمل‌ها خالی از اشکال نیست چرا که این ویتامین محلول در چربی می‌تواند در بدنتان ذخیره شود. به‌جای آن و پس از مشورت با پزشکتان، می‌توان روغن طبیعی ماهی را در نظر گرفت.
● نقش ورزش
ورزش به تقویت استخوان‌ها کمک می‌کند. تمریناتی که کشیدگی متعادل در تاندون‌ها ایجاد می‌کنند، ساخت استخوان را تحریک می‌نمایند. بی‌تحرکی می‌تواند باعث از دست دادن ساختمان استخوان‌های بدن شود.
خوابیدن یا نشستن طولانی‌مدت می‌تواند موادمعدنی استخوان‌ها را کاهش دهد. شما با ورزش کردن تراکم استخوانی را افزایش خواهید داد. پیاده‌روی، آهسته دویدن، دوچرخه‌سواری، طناب‌بازی ورزش‌ها هوازی مناسبی هستند چرا که به استخوان‌ها کمک می‌کنند تا وزن بدن را تحمل کنند، البته در صورتی‌که با قدرت انجام گیرند. در صورتی‌که روزانه ۳۰ دقیقه از هرکدام از این تمرینات بالا را انجام دهید، به تقویت ساختار استخوانی بدنتان کمک بسیاری خواهید کرد.
● محافظت در مقابل کاهش تراکم استخوان
تغذیه و ورزش تأثیر بسیار اندکی در موارد زیر دارند:
۱) اگزالات: اینها ترکیباتی هستند که در سبزیجاتی همچون اسفناج، برگ‌های پخته، برگ‌های درخت، تمبر هندی، ساقه نیلوفر آبی و ... یافت می‌شوند. اگزالات ترکیبات غیرمحلول با کلسیم در روده تشکیل می‌دهد که مانع از جذب کلسیم میشود. اگرچه اینها غذاهای خوبی هستند، اما اگر از پوکی استخوان رنج می‌برید سعی کنید در مصرف این سبزیجات حد اعتدلال را رعایت کنید
.
۲) فیبر: در حالی که فیبر بخش مهمی از تذغیه است ولی باید در مصرف آن احتیاط کرد. به‌جای افزودن فیبر به وعده‌های غذائی، می‌توان آن را از طریق سبزیجات تازه. میوه‌ها و کلیه غلات تأمین کرد.
۳) قهوه: به‌نظر می‌رسد قهوه از طریق تأثیر بر خروج کلسیم از استخوان در کاهش سطح کلسیم استخوانی نقش به‌سزائی داشته باشد پس خوردن قهوه را محدود کنید.
۴) آنتی‌اسیدها: آلومینیوم حاوی آنتی‌اسیدهای بلوک‌کننده جذب کلسیم است در مورد استفاده از آن حتماً با پزشکتان مشورت کنید.
۵) استرس: از آنجائی که استرس بر کلیه سیستم‌های بدن تأثیرگذار است لذا بر استخوان‌ها نیز مؤثر است.
۶) سیگار مسلماً از دست دادن کلسیم موجود در استخوان‌ها را تشدید می‌کند و خطر ابتلاء به پوکی استخوان را افزایش می‌دهد.
● راه‌های افزودن کلسیم به برنامه غذائی
همیشه مواظب افزایش مصرف کلسیم غذایتان باشید. شما می‌توانید این روش‌ها را برای گنجاندن کلسیم بیشتر در رژیم‌تان به‌کار برید:
۱) تهیه سوپ مخلفات (سبزیجات، حبوبات و غلات)، سالادها یا سبزیجات یا پنیر رنده شده (سویا غنی از کلسیم است).
۲) گنجاندن سبزیجات برگدار در رژیم‌تان. از کاهو، اسفناج، برگ تربچه، برگ پیاز و کرفس استفاده کنید.
۳) اگر شما از میوه‌ها و سبزیجات ترشی درست می‌کنید، (در آب نمک می‌خوابانید)، به‌جای استفاده از کلراید سدیم (نمک خوراکی) از کلراید کلسیم استفاده کنید.
۴) در تغذیه روزانه‌تان از شیر خشک بدون چربی استفاده کنید. می‌توانید از آن جهت غلیظ کردن سوپ، در سس گوشت و سایر سس‌ها استفاده کنید. تنها یک قاشق چایخوری حاوی ۵۰-۶۰ میلی‌گرم آن حاوی کلسیم بدون چربی است. پودر شیر بدون چربی می‌تواند، همچنین به آرد در حین تهیه نان بیسکویت و کیک نیز اضافه شود.
پوکی استخوان حالتی است که در آن استخوان شکننده شده و احتمال شکستگی با ضربات کوچک افزایش می‌یابد. پوکی استخوان از گرفتاری‌های بسیار شایع جوامع بشری است که بعد از سن ۳۵ سالگی روند آن در انسان آغاز میشود. حدود نیمی از زنان مسن‌تر از ۴۵ سال و ۹۰ درصد زنان مسن‌تر از ۷۵ سال به بیماری پوکی استخوان مبتلا می‌شوند. مردان مسن نیز به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند که البته میزان ابتلاء آنان کمتر از زنان است. به‌طور تقریبی از هر سه زن یک نفر و از هر دوازده مرد یک نفر به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند و این امر در سال منجر به ده هزار شکستگی ناتوان‌کننده در مبتلایان میشود که متأسفانه تعداد اندکی از مبتلایان به پوکی استخوان مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرند.
پوکی استخوان عارضه‌ای است که با بالا رفتن سن به‌وجود می‌آید. در نتیجه از استحکام بافت و املاح استخوانی کم شده و از مقاومت آن کاسته میشود. استخوان انسان در سن کودکی خاصیت ارتجاعی و تحمل فشار زیادتری را دارد و به‌تدریج سفت و محکم شده و از مقاومت آن کاسته میشود و این مسئله در سن ۲۰ سالگی به اوج خود می‌رسد و بین سن ۲۰ تا ۳۵ سالگی استحکام استخوان به همان قوت باقی می‌ماند. به همین دلیل در افراد جوان ضربات بسیار شدید مثل تصادفات می‌تواند منجر به شکستگی استخوان شود، اما از این سن به بعد به‌تدریج و با سرعتی کم از تراکم استخوان کاسته میشود و استخوان‌ها با بالا رفتن سن پوک می‌شوند. در زنان بعد از یائسگی به‌علت توقف ترشح هورمون‌های زنان و نقش مهم این هورمون‌ها در استحکام استخوان‌ها، شیوع پوکی استخوان زیادتر میشود.
● چه کسانی در معرض پوکی استخوان قرار دارند؟
به‌طور تقریبی و با احتمال بسیار زیاد همه ما در معرض پدیده ناخوشایند پوکی استخوان قرار داریم.
▪ افراد مسن در معرض ابتلاء بیشتری قرار دارند.
▪ عارضه پوکی استخوان در نزد خانم‌ها بعد از سن یائسگی بسیار شایع است به‌ویژه اگر یائسگی زودرس در خانم‌ها ایجاد شده باشد.
▪ تحرک بدنی و ورزش باعث استحکام استخوان‌ها در هر سنی میشود عدم تحرک و استراحت زیاد باعث تحلیل استخوان‌ها و پوکی آن میشود و دردهای استخوانی را بیشتر می‌کند.
▪ گاه پوکی استخوان در برخی از خانواده‌ها بیشتر دیده میشود. همچنین در بعضی نژادها مثل بعضی از نژادهای آسیائی این پوکی بیشتر است.
▪ تغذیه نقش مهمی در پوکی استخوان به‌عهده دارد. افرادی که کلسیم کافی در رژیم غذائی آنها وجود ندارد و یا ویتامین D کافی دریافت نمی‌کنند، در معرض ابتلاء بالاتری هستند.
▪ همچنین اثر مصرف سیگار، الکل و قهوه زیاد هم در پوکی استخوان ثابت شده است.
▪ کسانی که خود سیگار می‌کشند یا همنشین سیگاری‌ها هستند، در معرض پوکی استخوان زودرس قرار دارند و زنانی که سیگار می‌کشند دچار پوکی استخوان شدیدتری می‌باشند.
▪ استفاده طولانی از کورتون‌ها و یا داروهای ادرارآور می‌تواند باعث پوکی استخوان شود. البته باید دانست که مصرف یک یا چند آمپول کورتون در سال چنین اختلالی ایجاد نمی‌کند.
▪ افرادی که از بعضی اختلالات هورمونی مشخص رنج می‌برند مثل پرکاری تیروئید و پاراتیروئید، کم کاری غدد جنسی و بیماری کوشینگ در مرعض ابتلاء بالاتری برای پوکی استخوان هستند.
● آیا پوکی استخوان علامتی دارد؟
متأسفانه باید گفت به‌طور معمول پوکی استخوان قبل از بروز عوارض آن علامتی ندارد. علایم هنگامی ایجاد میشود که شکستگی اتفاق افتاده باشد. درد ناگهانی و شدید در ستون فقرات می‌تواند از علایم شکستگی‌های ستون فقرات باشد.
ممکن است شکستگی مهره بدون درد اتفاق افتد و به‌صورت خمیدگی ستون فقرات و کاهش قد بیمار دیده شود. اگرچه عکس‌برداری با اشعه ایکس به تشخیص شکستگی کمک می‌کند، ولی برای تشخیص زودرس آن روش مناسبی نیست. پس بهتر است کلیه افرادی که در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند قبل از شروع عوارض، مورد ارزیابی قرار گیرند و در صورت مستعد بودن اقدام پیشگیرانه اعمال شود.
بهترین روش برای تشخیص پوکی استخوان، سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری است. خوشبختانه امروزه برای سنجش تراکم استخوان دستگاه‌های جدیدی ساخته شده‌اند که می‌توانند با دقت نسبتاً زیادی تراکم استخوانی و نسبت آن با استخوان سالم و سن مناسب را اندازه‌گیری کنند. آزمایش سنجش تراکم استخوانی بدون درد است و تنها چند دقیقه طول می‌کشد، همچنین احتیاج به آمادگی قبلی ندارد و در طی آن داروئی مصرف نمی‌شود. این سنجش پزشک را قادر می‌سازد تا شدت پوکی استخوان را ارزیابی کند و در نتیجه استحکام استخوان را بسنجد.
● جلوگیری از پوکی استخوان
می‌توان با روش‌های بسیار ساده‌ای خطر پوکی استخوان را کاهش داد: با اطلاع از وضعیت استخوان به‌ویژه در خانم‌ها در دوران نزدیک به یائسگی، به‌وسیله مشورت با پزشک، به‌کار بردن روش‌های تشخص مناسب و در صورت نیاز تجویز داروهای ویژه می‌توان از پیشرفت بیماری و عوارض حاصل آن پیشگیری کرد.
تغذیه مناسب از روش‌های بسیار مؤثر برای پیشگیری از پوکی استخوان است. غذای انسان باید محتوی پروتئین‌ها و املاح کافی و ویتامین‌های لازم باشد تا روند پوکی استخوان کندتر شود. بهترین منبع کلسیم و پروتئین، شیر، پنیر، ماست و غذاهای دریائی به‌ویژه ماهی است.
کلسیم یکی از اجزاء سازنده استخوان است و غذای روزانه هر فرد بالغ بر حداقل حاوی ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی‌گرم کلسیم باشد البته این مقدار نیاز در زنان باردار، شیرده، یائسه، افراد مسن و بچه‌ها بیشتر بوده و بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ میلی‌گرم است.
همان‌طوری که گفته شد فرآورده‌های لبنی مانند: شیر، ماست، پنیر، کشک و قره‌قوروت از منابع بسیار خوب و مهم کلسیم‌ان. سیار منابع حاوی کلسیم عبارتند از: سبزیجات برگ سبز، کلم پیچ، شلغم، هویج، پرتغال، انگور و توت‌فرنگی، خرمالو، زیتون، جعفری، اسفناج، کرفس، کشمش، بادام، پسته، گردو، حبوبات و غذاهای دریائی مانند ماهی به‌ویژه ماهی تن، کیلکا و ساردین.
پوکی استخوان یکی از مهمترین عوارض کاهش مصرف کلسیم است و رد صورت همراهی با عواملی مانند: کمبود ویتامین ث، کمبود ویتامین د، درمان با استروئیدها (کورتون)، بی‌حرکتی، مصرف الکل و ... بر شدت آن افزوده میشود. پس بیائیم با رعایت نکات زیر حافظ سلامتی استخوان‌ها و جلوگیری از پوکی استخوان خود در سن میانسالی و پیری باشیم.
