بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه حاضر با هدف مقایسه اثر ضدعفونی کنندگی عصاره رزماری در دوزهای مختلف با فرمالین بر انگل ژیروداکتیلوس در آبشش جوونایلهای کپور معمولی انجام گرفت. بدین منظور عصاره رزماری به روش الکلی تهیه و بچه ماهیان به وزن 25 گرم با دوزهایg/l 0/5 و1 g/l عصاره رزماری، تیمار شاهد - بدون عصاره - و فرمالین - 1 ppm - بمدت 30 دقیقه برای دوبار -1 - بعد از آداپتاسیون و -2 یک هفته بعد از حمام اول - حمام دهی شدند. پس از اولین و دومین حمام دهی، میان گروههای مختلف و شاهد از لحاظ تعداد انگل اختلاف معنیداری وجود داشت . - P<0.05 - پس از حمام دهی دوم میانگین تعداد انگل در آبشش ماهیان گروه شاهد 2 عدد و در آبشش ماهیان تیمار شده با عصاره رزماری1 g/l و فرمالین هیچ گونه انگلی مشاهده نشد. در گروههای شاهد، رزماری - 1g/l - و فرمالین، دومین حمامدهی اثر مثبت و معنیداری بر کاهش تعداد انگل داشت، ولیکن اثر حمامدهی دوم با رزماری - 0/5 g/l - بر تعداد این انگل معنیدار نبود . - P>0.05 -
کلمات کلیدی: رزماری، فرمالین، ژیروداکتیلوس، آبشش کپور معمولی
مقدمه
آلودگی پوست و آبشش ماهی به انگلهای خارجی احتمالاً متداولترین مشکل بهداشتی ماهیان در شرایط پرورش متراکم میباشد. انگلهایی که به طور طبیعی به تعداد بسیار کم بر روی ماهیان وحشی وجود دارند، در استخرهای پرورشی ماهی ممکن است به تعداد بیشتر یافت شوند. انگلها با چسبیدن به اپیدرم یا اپیتلیوم، به پوست یا آبشش ماهیان آسیب رسانده و بسیاری از گونههای انگلی قادرند فعالانه از نسوج و خون ماهی تغذیه نمایند . - Shepherd. and Bromage, 1990 - سالهاست که از فرمالین به منظور درمان انگلهای خارجی ماهیان از قبیل مژه داران، تاژکداران و بویژه برعلیه کرمهای برگی شکل منوژن، کنترل قارچ تخم ماهی استفاده میشود. اخیراً در آمریکا مصرف فرمالین جهت درمان ماهیان خوراکی غیر قانونی اعلام شده است - Sinndermann, . - 1990 رزماری - Rosmarinus officinalis - ادویهای بسیار مشهور و گیاهی خانگی است که در اکثر نقاط جهان کشت میشود و عصاره آن در صنعت غذا به عنوان یک ترکیب فعال با خاصیت آنتیاکسیدانی بالا و در داروسازی به عنوان دارو بکار میرود . - Jamshidi et al., 2009 - در تحقیق حاضر سعی شد تا با مقایسه اثر رزماری نسبت به فرمالین، نقش ضد عفونی کنندگی آن بر انگل خارجی آبشش Gyrodactylus sp. مورد بررسی قرار گیرد.
مواد و روشها
بچه ماهیان کپور آلوده در استخرهای پرورشی، به آزمایشگاه منتقل شدند و به طور جداگانه در 12 آکواریوم به صورت 4 تیمار و 3تکرار نگهداری شدند. گیاه رزماری به صورت طبیعی از شهر بابلسر تهیه و در دمای اتاق خشک و آسیاب شد. هر ده گرم با 50 میلی لیتر اتانول%70 در آزمایشگاه توسط شیکر مخلوط و سوسپانسیون تهیه شد. سوسپانسیون در لولههای پلاستیکی به حجم 50 میلی لیتر منتقل، سپس با سرعت1800 rpg بمدت 20 دقیقه سانترفیوژ شد. مایع جدا شده با سمپلر برداشته شد و با کاغد واتمن1 فیلتر شد. سپس در لوله های پلاستیکی در دمای-20 نگهداری شد. تیمارها شامل تیمار شاهد 10 - لیتر آب بدون هیچ درمانی - ، تیمار اول - عصاره رزماری با غلظت 0/5 - ، تیمار دوم - عصاره رزماری با غلظت - 1 و تیمار سوم 1ppm - فرمالین - بودند. قرار گرفت. پس از هر حمام دهی برای بررسی نتایج و مقایسه اثرگذاری این داروها از آبشش تمام ماهیها لام مرطوب تهیه شده و انگلها شمارش شدند. آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام و از آزمونهای غیرپارامتری کروسکال والیس جهت مقایسه تیمارهای مختلف در هر یک از دفعات حمام دهی و آزمون فریدمن جهت مقایسه میان دفعات حمام دهی برای هر یک از تیمارهای آزمایشی در نرم افزار Spss Ver. 22 استفاده شد.
نتایج و بحث
نتایج حاصل از مقایسه تیمارهای مختلف در هر یک از دفعات حمام دهی بر تراکم انگل در آبشش جوونایلهای کپور معمولی در شکل 1 آورده شده است. پس از اولین حمام دهی، میان گروههای مختلف و شاهد از لحاظ تعداد انگل اختلاف معنیداری وجود داشت - P<0.05 - و متوسط تعداد انگل بر روی آبشش ماهیان گروه شاهد 6 عدد و در ماهیان تیمار شده با فرمالین کمتر از 1 عدد بود. پس از حمام دهی دوم تعداد انگلهای شمارش شده میان گروههای مختلف، اختلاف معنیداری داشتند و میانگین تعداد انگل مشاهده شده در آبشش ماهیان گروه شاهد 2 عدد و در آبشش ماهیان تیمار شده با عصاره رزماری 1 درصد و فرمالین هیچ گونه انگلی مشاهده نشد.
شکل -1 مقایسه تیمارهای مختلف در هریک از دفعات حمام دهی بر تراکم Gyrodactylus sp. در آبشش جوونایلهای کپور نتایج حاصل از مقایسه اثر دفعات حمام دهی در هریک از تیمارهای آزمایشی بر تراکم انگل Gyrodactylus sp. در آبشش جوونایلهای کپور معمولی در جدول 1 نشان داده شده است. در گروههای شاهد، رزماری - - 1g/l و فرمالین، دومین حمام دهی اثر مثبت و معنی داری بر کاهش تعداد انگل داشت ولیکن اثر حمام دهی دوم با رزماری - - 0/5g/l بر تعداد این انگل معنی دار نبود . - P>0.05 -
جدول -1 مقایسه دفعات حمام دهی در هریک از تیمارهای آزمایشی بر تراکم Gyrodactytlus sp. در آبشش جوونایلهای کپور
در آبزیپروری از گیاهان دارویی به منظور جلوگیری از فعالیت میکروبی، تسهیل رشد و بلوغ گونههای پرورشی استفاده میشود. استفاده از عصارههای گیاهی و دیگر فرآوردههای آنها با غلظتهای مختلف بصورت خوراکی و یا تزریق باعث افزایش ایمنی ماهیان مختلف آب شیرین و آب شور و نرمتنان علیه باکتریها، ویروسها و انگلها شده است . - Harikrishnan et al., 2011 - از روغن رزماری به عنوان مادهای با خاصیت آنتیباکتریایی و ضدقارچی، آنتیاکسیدانی، آنتی میکروبی و ضدسرطانی استفاده میشود. ترکیبات بسیاری نظیر فلاونوئیدها، دیترپنها، استروئیدها و تریترپنها از رزماری استخراج شده است - Genena et al ., 2008; . - Jamshidi et al., 2009, تحقیقات اندکی تاکنون بر روی اثر عصاره رزماری بر انگل ژیروداکتیلوس انجام شده است. نتایج تحقیق بررسی اثر عصاره رزماری بر انگل ژیروداکتیلوس در ماهی کپور معمولی به روش حمامدهی و تجویز دهانی در شرایط آزمایشگاهی و محیط طبیعی نشان داد که انگلها در مدت 61.8±5.6 و 7.8±1.4 دقیقه پس از قرار گرفتن در معرض 100 و 200 گرم عصاره آبی رزماری از بین رفتند، این مدت زمان برای عصاره الکلی رزماری به مقدار 1 و 32 گرم به ترتیب 166.7±48.2 و 5.4±1.01دقیقه بود. در تحقیق حاضر فرض بر این بود که عصاره رزماری اثری نسبتاً مشابه فرمالین بر تراکم Gyrodactylus sp. در آبشش جوونایلهای کپور معمولی خواهد داشت، درحالیکه مضرات آن به مراتب کمتر است. پس از حمام اول بیشترین تعداد انگل در تیمار شاهد وجود داشت و در تیمار رزماری 0/5 تغییر قابل توجهی رخ نداد اما در تیمار رزماری 1 و فرمالین پس از دومین حمام دهی انگلها به طور کامل از بین رفته بودند. از این آزمایش میتوان دریافت که اثر عصاره رزماری با غلظت 1 مشابه اثر فرمالین است گرچه به دفعات حمام دهی بیشتری نیاز است.
