بخشی از مقاله
چکیده
تغییر اقلیم به معناي ایجاد پدیدههاي آب و هوایی گذرا و کوتاه مدت نیست و شامل تغییر در شاخصههـاي اقلیمـی برخلاف شرایط متوسط است. فاین تغییرات ممکن است از فرآیندهاي درونی زمـین حاصـل شـوند یـا بـه وسـیله نیروهـاي خارجی مانند تغییرات شدت تابش آفتاب پدید آیند و یافهمانند آنچه در سالهاي اخیر رخ داده از طریق فعالیتهاي انسانی پدید آیند. امروزه مسئله تاثیر شهرها بر ویژگیهاي اقلیم در ابعاد مختلف به عنوان یکی از مهمترین چالشهاي شهرنشـینی در قرن بیست و یکم تبدیل شده است. این موضوع با توجه به روند گسترده شهرنشینی و خطـرات ناشـی از تغییـرات آب و هوایی از اهمیت خاصی برخوردار است و توجه مسئولان را به گرم شدن زمین و در نظر گرفتن تمهیدات لازم در این زمینـه میطلبد.
با درنظر گرفتن اهمیت موضوع، هدف این پژوهش بررسی اثرات متقابل شهرنشینی و تغییر اقلیم روي یکدیگر است.
روش پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی میباشد.
نتایج پژوهش حاکی از آن است که شهرنشینی روي ابعاد مختلف پارامترهاي محیطی و اقلیمی از جمله پرتو افکنـی خورشیدي، دما، تبخیر، رطوبت، بارندگی تاثیر دارد. بیشترین تاثیر روي دما و کمتـرین تـاثیر در میـزان بارنـدگی اسـت. در مقایل مهمترین تاثیر تغییر اقلیم روي شهرنشینی شامل تاثیر روي معیشت، سلامت، اکوسیستم، اقتصاد، جوامـع، فرهنـگ، خدمات، و مسائل زیرساختی میشود که با آب و هوا در تعامل هستند بروز انواع ناهنجاريهاي اجتمـاعی، کـاهش قابلیـت دید، مخاطرات ایمنی از جمله بروز سیلاب شهري شدید و غیر قابل پیشبینی از دیگر تاثیرات تغییر اقلیم روي شهرنشـینی است.
واژگان کلیدي: اثرسنجی،شهرنشینی، اقلیم، محیطزیست
1و * مسئول مقاله ، bayramvand@rocketmail.com، 09126330171
-2 پژوهشکده حفاظت خاك و آبخیزداري کشور
1
دومین همایش ملی بیابان با رویکرد مدیریت مناطق خشک و بیابانی اثرات تغییر اقلیم و سازگاري با آن
.1مقدمه
در سالهاي اخیر تغییرات آب و هوایی، تمام مناطق جهان را درگیر مسائل و بحرانهاي خود کـرده اسـت.
سازمان ملل نیز در مورد بلایاي طبیعی سال 2007 معتقد است که 90 درصد بدترین بلایا در نتیجه تغییرات آب و هوایی (اقلیم) رخ دادهاند(چکشی، .(1391 تغییر اقلیم عبارت است از تفاوت بین مقادیر میانگین دراز مدت یـک متغیر اقلیمی از قبیل دما، رطوبت، باد، فشار هوا، ساعات آفتابی، تشعشع خورشید وغیـره . تغییـر اقلـیم در واقـع تغییرات برگشت ناپذیر در متوسط شرایط آب و هوایی است که در یک ناحیه اتفاق میافتد. این تغییر میتواند در متوسط دما، بارندگی، الگوهاي آب و هوایی، باد، تابش و ... باشد اقلیم میتواند گرمتر و یا سردتر شود و مقادیر سالانه بارندگی یا برف میتواند افزایش و یا کاهش یابد(خلیلی، .(1379 دلیل اصلی پدیدهي تغییر اقلـیم، انتشـار بیش از حد گازهاي گلخانهاي در جو می باشد. علت افزایش گازهاي گلخانهايخصوصاً دي اکسیدکربن (به عنـوان مؤثرترین گاز گلخانهاي موجد تغییر اقلیم) در سالهاي اخیرعمدتاً افزایش سوختهاي فسـیلی، احتـراق وجنگـل زدایی است(طبري و همکاران، .(1385 بنابراین افزایشهاي اخیرگازهاي گلخانهاي و یا تغییر اقلیم به طور مستقیم و یا غیرمستقیم نتیجه فعالیتهاي انسانی بوده که باعث تغییر در ترکیب اتمسـفر جهـانی شـده است(کریسـتفر و همکاران، .(2014 تاثیر فعالیتهاي بشري سبب تشدید اثرات پدیدهي تغییر اقلیم، شدت روند تغییـرات و تغییـر بازهي زمانی توالی تغییرات اقلیمی میشود. واقعیت تغییر اقلیم از موضوعات جالب توجه محافل علمی وحتی عوام طی چند دهه اخیر بوده و تحقیقات گستردهاي در مقیاس جهانی، ناحیهاي و محلی را به خود اختصاص داده است.
بررسی و مطالعه تغییرات اقلیم از این نظر در مطالعات جغرافیایی حائز اهمیت است. که جنبه هایی عمـده از ایـن تغییرات بخصوص طی سده اخیر به نقش و عملکرد انسانی شهرسازي، جنگـل زدایـی، توسـعه و رشـد صـنعتی و افزایش گازهاي گلخانه اي و.... نسبت داده میشود
شهرنشینی، افزایش جمعیت، توسعه شهرها، فعالیتهاي صنعتی، وجود ساختمانهاي بلند، پوششهاي غیر قابل نفوذ و نیز مصرف زیاد انرژي انسانی، موجب انتشار مقدار بسیار زیاد منابع آلاینده، گرد و غبار و ذرات ریـز در هوا، مانند ازن، دود، مه و هواویزها شده است. در نتیجه افزایش این آلاینده هـا، برخـی از پارامترهـاي محیطـی از جمله محیطزیست، پرتو افکنی خورشیدي، دما، تبخیر، رطوبت، بارندگی و باد نیز دست خوش تغییرات به سـزایی گشته، بطوري که اینمساًله،اخیراً مبحث آلودگی را به عنوان یک موضوع مهم مطرح ساخته است.
از طرف دیگر یکی از بیشترین تأثیرات تغییر اقلیم روي شهرهاست. تغییرات اقلیمی ایجاد شده در شهرها سطوح زیادي را در برمیگیرد. تغییر هر یک از عناصر اقلیم در هر زمان، به متغییر هاي زیادي مانند توپـوگرافی، ماهیت صنایع، فاصله نسبت به منابع، زمان روز، فصل سال و وضعیت جوي موجود شـهر اسـت. مهـمتـرین تـاثیر تغییر اقلیم بر شهر، بالارفتن دماي درون شهرها و به وجود آمدن جزایر گرمایی است. امروزه در اقصی نقاط جهـان مطالعات گسترده اي در جهت شناخت ابعاد صدمات و آثار منفی پدیده تغییر اقلیم در زمینه هاي مختلف شـهري در حال انجام است. تا جایی که مطالعه در زمینه پدیده تغییر اقلیم جزو اولویت هاي مطالعات علمی در جهان بـه شمار میرود. اهمیت این شناخت آن است که میتوان تا با اطلاع کامل به برنامهریـزي آینـده شـهر اقـدام نمـود.
2
دومین همایش ملی بیابان با رویکرد مدیریت مناطق خشک و بیابانی اثرات تغییر اقلیم و سازگاري با آن
بنابراین با توجه به نشانههاي بروز یافته، زمان چاره اندیشی اساسی براي این پدیده در شهرها فرا رسیده است. لـذا با در نظر گرفتن اهمیت موضوع و ضرورت توجه به این امر این پژوهش به بررسی اثرات شهرنشینی و تغییر اقلـیم روي یکدیگر میپردازد.
