بخشی از مقاله
دومين همايش ملي پژوهش هاي کاربردي در «علوم مديريت و حسابداري»
2nd National Conference on Applied Researches in
خلاصه
درتحقيق حاضربه مطالعه موانع پياده سازي گزارشگري مالي زيست محيطي درشرکت هاي مستقر درشهرکهاي صنعتي استان کرمانشاه پرداخته شده است .
اطلاعات پژوهش از جامعه آماري که کارشناسان و مديران شاغل درسازمان بهداشت و محيط زيست شهري شرکت هاي کرمانشاه به عنوان نمونه آماري انتخاب گرديد. داده ها در دو سطح توصيفي و استنباطي با استفاده از آزمون هاي t تک نمونه اي، t نمونه هاي مستقل ، تحليل واريانس تجزيه وتحليل شدند.
پايايي پرسشنامه ها با ضريب آلفاي کرونباخ محاسبه و برابر با ٠.٨٨٦ شد. تمامي فرضيات بجز استقرار ضوابط و استانداردهاي زيست محيطي در سطح ٠.٠٥ اطمينان تاييد گرديد و نتايج نشان داد، وجودمجامع و گروه هاي متخصص زيست محيطي با ضريب ٣.٢٩ بيشترين ميزان اهميت را دربين عوامل مؤثر بر پياده - سازي گزارشگري مالي زيست محيطي، آگاهي مديران از اهميت و اثرات استفاده از سيستم هاي کنترل با ضريب ٣.١٣ در رتبه دوم و استقرار ضوابط و استانداردهاي زيست محيطي با ضريب ٣.٠٢ کم ترين ميزان اهميت را دربين عوامل مؤثر بر پياده سازي گزارشگري مالي زيست محيطي سازمان داشته است .
کلمات کليدي: موانع گزارشگري مالي، حسابداري زيست محيطي، گزارشگري مالي زيست محيطي
١. مقدمه
با توجه به رشد روزافزون جمعيت و محدود بودن منابع طبيعي در دسترس ، مقوله توسعه پايدار، حفاظت و بهسازي محيط زيست ، موضوعاتي اصلي هستند که در سراسر جهان بر چگونگي رشد اقتصادي ورفاه اجتماعي به منظور فقرزدائي تاثيرميگذارند و امروزه درتمام جهان ضرورت حفاظت ازمحيط زيست به صورت اصلي مسلم وانکار ناپذير پذيرفته شده است . استدلال بنيادين درباره مسئوليت هاي اجتماعي اين است که هيچ گروهي نميتواند جان سالم بدر ببرد اگر منافع شخصي خود را بدون در نظر گرفتن عواقب اعمال خود بر اجتماع ، هدف قرار داده و پيگيري نمايند.١واحدهاي تجاري مسئوليت هاي غير مالي دارند و بايد به سلامت جامعه توجه ويژه داشته باشند. ٢از سوي ديگر حفظ محيط زيست محدود به مرزهاي سياسي و جغرافيايي نيست و اهتمام جمعي و هماهنگ همه ساکنان کره زمين را مي طلبد. فرهنگ سازي و ايجاد اعتقاد به توسعه پايدار در اذهان عمومي و باور مديران از مهم ترين نکاتي است که بايد به آن توجه نموده و با توجه به اينکه مسئله حفظ محيط زيست نيازمند يک سيستم مديريت زيست محيطي است که بايد به صورت يکپارچه با ساير سيستم هاي مديريتي به اجرا درآيد و سيستم اطلاعات حسابداري به عنوان جزء مهمي از سيستم اطلاعات مديريت مي تواند نقش بسزايي در اطلاع رساني و کمک به حفاظت از محيط زيست از سوي شرکت هاي توليدي آلاينده برعهده بگيرد و با افشاي مخارج مصرف شده براي حفظ محيط زيست از سوي شرکت ها بتواند آن را بدرستي در حساب ها منعکس نموده و با ارائه اطلاعات صحيح و به موقع به مديريت آن ها را در اتخاذ تصميم هاي مناسب ياري نمايد (حسابرس ، ١٣٧٨: ٢٤).
اما لازمه چنين کمکي مستلزم وجود قوانين و مقررات حمايت کننده حسابرسي است تا حسابرسان بتوانند با اتخاذ شيوه هاي موثر گزارشگري شرکت هاي توليدي را در جهت حفاظت محيط زيست ترغيب نموده و با تهيه رهنمودهاي حسابداري لازم موجبات آگاهي و اهميت دادن مديران به سيستم هاي کنترلي محيط زيست را فراهم نمايند. لذا گزارشگري زيست محيطي بايد با نگــاه دقيق تري مورد توجه مديران واحدهاي اقتصادي باشد بويـــژه واحدهاي پذيرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار که در زمينه زيست محيطي متحمــل مخارج زيادي مي گردند.
٢. پيشينه تحقيق
١-٣ پيشينه خارجي تحقيق :
*-عنوان : هدف استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداري اجتماعي
طبق بررسيهاي تحقيق اراو١(١٩٦٣)، هفت گروه استفاده کننده شامل سرمايه گذاران ، بستانکاران ، کارکنان ، تحليلگران طرف هاي تجاري، دولت و عموم تشخيص داده شده است و اشاره دارد به اهداف متفاوت و مجزاي گروه ها و به جهت عدم توجه به مدل هاي تصميم گيري گروه ها، انتشار اطلاعات با ماهيت حسابداري اجتماعي را عملي نميداند. و اشاره دارد به اينکه هدف هايي که هر گروه ممکن است در استفاده از اطلاعات داشته باشد متفاوت از هم بوده و ارائه اطلاعات براي گروه هاي ديگر نامطلوب هم باشد حتي در هر گروه نيز مي تواند منافع متضاد وجود داشته باشد نتيجه اينکه نه فقط در شناسايي اهداف براي اطلاعات حسابداري اجتماعي مورد نياز، مشکل وجود دارد بلکه در در ايجاد الگوي هاي ثابت و با دوام قضاوت هاي ارزشي در مورد فعاليت هاي گزارش شده و ثبات در نظريات افراد رسمي گروه ها هم مشکل وجود خواهد داشت .
*-عنوان : اهداف حسابداري اجتماعي
طبق بررسيهاي تحقيق راماندا٢(١٩٧٦)، ٣ هدف براي اطلاعات حسابداري اجتماعي بيان نموده است :
تعيين و اندازه گيري ادواري خالص منافع اجتماعي يک شرکت بايد در برگيرنده هزينه هاي اجتماعي و درآمدهاي دروني براي شرکت و افزايش صرفه جوييهاي خارجي بخش هاي اجتماعي باشدکمک نمايد به تعيين اينکه آيا عملکرد و استراتژي شرکت به گونه اي است که در ارتباط با منبع محيطي وبخشهاي اجتماعي اثرگذار باشد؟در دسترس قرار دادن راه بهينه سازي همه اجزاء اجتماعي که اطلاعات را روي اهداف ، سياست ها، برنامه ها، علکرد شرکت و منافع اهداف اجتماعي مرتبط سازد.
٢-٣پيشينه داخلي تحقيق :
*-عنوان : امکان پياده سازي گزارشگري زيست محيطي (محقق : محمد حسن جناني و محمد حيدري ١٣٨٨) دراين تحقيق تلاش گرديده تا امکان پياده سازي گزارشگري زيست محيطي در ايران مورد مطالعه قرار گيرد و با ايجاد توجه از حسابداري به محيط زيست ، تلاش در جهت حفاظت از محيط زيست صورت پذيرد. با بررسي روي اينکه در ايران بستر مناسب براي ارائه گزارشات وجود دارد يا خير که براي بررسي روي قوانين و مقررات الزام آور زيست محيطي و دانش مديران مالي و اعتقاد مديران مالي به مزاياي گزارشگري زيست محيطي، مورد بررسي قرار گرفته است .
*-عنوان : بررسي بار اطلاعاتي حسابداري محيط زيست در گزارشگري مالي واحدهاي انتفاعي (محقق : آزاده علامه ، دانشکده مديريت دانشگاه تهران ،١٣٨٣).
هدف تحقيق : توجه به افشاء فعاليت هاي زيست محيطي و دادن اطلاعات مورد نياز در جهت همکاري با سازمان ها و مجامع مسئول حفاظت از محيط زيست و استقرار مديريت موثر محيط زيست مي باشد. و در صدد بررسي اثر بار اطلاعاتي گزارشگري مالي زيست محيطي است .
٣. فرضيات تحقيق
با توجه به مباني نظري و تحقيقات مطرح شده فرضيات تحقيق بشرح ذيل عنوان ميگردد.
فرضيه اول : استقرار ضوابط و استانداردهاي زيست محيطي بر پياده سازي گزارشگري مالي زيست محيطي تاثير معني داري دارد.
فرضيه دوم : وجود مجامع و گرو هاي متخصص زيست محيطي بر پياده سازي گزارشگري مالي زيست محيطي تاثير معني داري دارد.
فرضيه سوم : آگاهي مديران از اهميت و اثرات استفاده از سيستم هاي کنترل محيط زيست بر پياده سازي گزارشگري مالي زيست محيطي تاثير معني داري دارد.
٤. روش شناسي تحقيق
١-٥ جامعه آماري، نمونه و روش نمونه گيري: جامعه آماري عبارت است از کليه عناصر و افرادي که در يک مقياس جغرافيايي (جهاني يا منطقه اي ) داراي يک يا چند صفت مشترک باشند (حافظ نيا و سرمد،١٣٨١ :ص ١١٣) دراين تحقيق از نوع تحليل ماتريس همبستگي يا کوواريانس است که در آن از مدل معادلات ساختاري به روش SEM١ ،استفاده شده است ، نيز براي انجام فرضيات پژوهش از بستۀ نرم افزاري SPSS نسخه شماره ١٨ و براي مدل يابي معادلات ساختاري از نرم افزار LISREL نسخه شماره ٨.٧ استفاده شده است .. براي موانع پياده سازي گزارشگري مالي زيست محيطي درشرکت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از پرسشنامه محقق ساخته که شامل سه بعد (آگاهي مديران از اهميت و اثرات استفاده از سيستم هاي کنترل ، استقرار ضوابط و استانداردهاي زيست محيطي و وجود مجامع و گروه هاي متخصص زيست ) است استفاده شده است .
٢-٥ تعريف مفهومي و عملياتي متغيرها
حسابداري محيط زيست
حسابداري زيست محيطي شامل مجموعه فعاليت هايي است که موجب افزايش توان سيستم هاي حسابداري در جهت شناسايي، ثبت و گزارشگري آثار ناشي از تخريب و آلودگي زيست محيطي مي شود. حسابداري زيست محيطي مبتني بر تلفيق زيست محيطي به عنوان يک منبع سرمايه و لحاظ کردن هزينه هاي زيست محيطي به عنوان يکي از هزينه هاي قابل قبول در فرآيندهاي اقتصادي و محاسباتي است . هدف حسابداري زيست محيطي فراهم آوردن اطلاعاتي است که براي ارزيابي عملکرد، تصميم گيري، کنترل و گزارشگري به مديران ياري رساند.
گزارشگري مالي زيست محيطي
گزارشگري مالي زيست محيطي به عنوان يک سيستم پشتيباني تصميم در برخورد با هزينه هاي واقعي متحمله توسط بنگاه تجاري به ناچار هزينه هاي زيست محيطي را از ساير هزينه ها تفکيک کرده و با نگاهي متفاوت به ارائه اطلاعات مالي در اين خصوص مي پردازد (علامه ، ١٣٨٣).
استانداردهاي زيست محيطي
استانداردهاي زيست محيطي، معيارهاي کمي براي حفاظت محيط زيست از آلودگي و تخريب بشمار مي رود. اينگونه استانداردها براي تشخيص آلودگي نيز مورد استفاده قرار مي گيرد. از آنجاييکه ميزان آلاينده ها از منابع مختلف صفر نمي باشد، لذا تعيين اينکه مقدار خروجي باعث آلودگي محيط زيست مي شود يا نه ؟ نياز به تعيين استاندارد ها بدليل تنوع منابع آلاينده است (کميته تدوين استانداردهاي حسابداري ايران ، ١٣٩٠)
٥. قلمرو تحقيق
قلمرو اين تحقيق شامل سه بعد مختلف ، به شرح زير ميباشد:
الف ) قلمرو موضوعي: قلمرو موضوعي اين پژوهش مطالعه موانع پياده سازي گزارشگري مالي زيست محيطي درشرکت هاي مستقر در شهرکهاي صنعتي استان کرمانشاه ميباشد.
ب )قلمرو زماني: با درنظرگرفتن اطلاعات نزديک به زمان انجام تحقيق و در دسترس بودن آنها قلمرو زماني تحقيق يک دوره ٣ ساله از ابتداي سال ١٣٩٠ لغايت پايان سال ١٣٩٢ تعيين شده است .
ج ) قلمرو مکاني: قلمرو مکاني تحقيق حاضر رشرکت هاي مستقر در شهرکهاي صنعتي استان کرمانشاه ميباشد.
٦. نتايج يافته ها
فرضيه اول : آگاهي مديران از اهميت و اثرات استفاده از سيستم هاي کنترل سازمان بر پياده سازي گزارشگري مالي زيست محيطي تأثير معنادار دارد.
: آگاهي مديران از اهميت و اثرات استفاده از سيستم هاي کنترل سازمان بر پياده سازي گزارشگري مالي زيست محيطي تأثير معنادار ندارد.
: آگاهي مديران از اهميت و اثرات استفاده از سيستم هاي کنترل سازمان بر پياده سازي گزارشگري مالي زيست محيطي تأثير معنادار دارد.
نتايج اين فرضيه که در جدول شماره ١ آمده است بيانگر اين موضوع است که مقدار Sig بدست آمده آن معادل ٠.٠٤١ ميباشد که از مقدار ٠٥ .٠=α
کوچکتر ميباشد لذا فرض صفر(H٠) رد شده و فرض (H١) در سطح اطمينان ٩٥% تأييد ميشود. از سوي ديگر مثبت بودن حد پائين و بالاي فاصله اطمينان ارائه شده .
