بخشی از مقاله
ديباچه
نبود منابع مكتوب به زبان فارسي در زمينه بخش‌هاي عمده‌اي از فعاليت‌هاي گرافيك همواره يكي از چالش‌هاي پيش روي اين هنر و از جمله موانع رشد اصولي و علمي آن در ميان علاقه‌مندان بوده است. اگر چه گرافيك در چنددهه اخير جايگاهي شايسته در ساختار دانشگاهي كشور يافته و
شناخت عامه جامعه نسبت به محدوده عملكرد اين فن افزايش پيدا كرده است، ولي تدوين كتب درسي و آموزشي در اين رشته و غني سازي آرشيو دانش مكتوب گرافيك، حركتي همسان با فراگير شده آن نداشته و به استثناء چند موضوع محدود (همچون نشانه، صفحه آرايي و بسته بندي) در ديگر شاخه‌هاي پرشمار اين رشته، حركت‌ها كند و كم جلوه بوده‌اند.
از يك سو، اندك منابع در دسترس، هر كدام تنها پاسخگوي بخشي از نيازهاي رو به فزوني دانشجويان، هنرجويان و علاقه‌مندان اين رشته پرمخاطب بوده است و از ديگر سو با وجود گذشت بيش از سه دهه از ارائه رشته گرافيك در مقاطع كارداني، كارشناسي و كارشناسي ارشد در مراكز آموزش عالي كشور و افزايش گستره حضور آكادميك آن، همچنان در حسرت تدوين منابع لازم و ضروري در زمينه واحدهاي تخصصي آن همچون «كارگاه گرافيك»، «گرافيك محيطي»، «نقد و تحليل آثار گرافيك» و… هستيم.
1. نشانه:
عنصري بصري است كه به منظور معرفي يك موضوع (كالا، فعاليت و…) طراحي و ارائه مي‌شود. به عبارت ديگر، نشانه، هويت بصري يك موضوع است.
نشانه جايگزين واژه‌هايي همچون آرم (با كاربرد بيشتر) و مارك است.
نشانه مي‌تواند در قالب هر عنصر بصري جلوه‌گر شود ولي بطور مشخص به دو حالت كلي ارائه شود:
الف) نشانه‌هاي تصويري
ب) نشانه‌هاي نوشتاري
نشانه‌هاي تصويري، نشانه هايي هستند كه عنصر بصري به كار رفته در آنها، تصوير است. اين تصوير مي‌تواند يك گل، يك حيوان، يك نماد ملي، سنتي و… يا حتي تصوير نامشخص باشد (چگونگي اين تصوير را مواردي مانند موضوع و عوامل جانبي تعيين مي‌كنند). تصوير مورد استفاده در نشانه‌هاي تصويري در ارتباط با محدوده فعاليت موضوع، چهار وضعيت ممكن دارد:
1) تصوير با موضوع ارتباط مستقيم دارد. براي مثال در صورتي كه براي يك شركت توليد خودرو نشانه‌اي طراحي مي كنيم، از تصوير يك خودرو سود ببريم.
2) تصوير با موضوع ارتباط غيرمستقيم دارد. براي مثال در يك شركت هواپيمايي از تصوير يك پرنده استفاده كنيم.
3) تصوير مطلقاً با موضوع ارتباط ندارد. براي نشانه يك شركت هواپيمايي از تصوير يك گل استفاده كنيم.
4) تصوير با موضوع از جنبه‌هاي فرعي ارتباط پيدا مي‌كند. براي نمونه، چنانچه در مثال شمارة «3» بجاي تصوير گل از تصوير از تصوير سرستون‌هاي تخت جمشيد سود ببريم، اگر چه هر دو عنصر بصري ارتباطي با محدوده فعاليت موضوع (فعاليت‌هاي هوايي) ندارند ولي تصاوير تخت جمشيد در فرهنگ جامعه ايراني ريشه دارد و نوعي از ارتباط فرهنگي را با مخاطب برقرار مي كند.
بديهي است مناسب‌ترين شيوة گزينش تصوير در نشانه در غالب موارد، گزينه شماره «1» و «2» هستند. اگر چه بكارگيري موارد «3» و «4» نيز قابل پيش‌بيني خواهند بود. نشانه هاي نوشتاري نيز نشانه هايي هستند كه عنصر بصري آنها حروف، نوشتار و اعداد هستند كه توام با يكديگر و يا بصورت منفرد ارائه مي‌شوند.
نشانه‌هاي نوشتاري خود به دو گونة كلي تقسيم مي‌شوند:
1) لگو تايپ: نشانه هايي هستند كه نوشتار آنها براساس نام كامل موضوع است و با طراحي ويژه (و غالباً متفاوت از شكل حروف متداول) ارائه مي‌شوند.
2) منو تايپ (منوگرام): نشانه‌هايي هستند كه نوشتار آنها حرف ابتداي نام موضوع است و با طراحي ويژه (متفاوت از شكل حروف متداول) ارائه مي‌شوند. لازم به توضيح است بعضي از صاحب نظران معتقدند در صورتي كه نام موضوع داراي بيش از يك واژه باشد، طراحي بر اساس حروف آغازين واژگان موضوع نيز، منوگرام خواهد بود.
2 . اوراق اداري:
به مجموعه سربرگ، كارت ويزيت و پاكت‌نامه گفته مي‌شود. دركنار آنها، مواردي همچون كاغذ يادادشت، فلش كارت، كارت‌هاي اعتباري و پرسنلي، ليبل وسايل و… مي‌توانند جايگاه داشته باشند.
الف) سربرگ: برگه‌اي است كه بطور معمول در قطع A4 (7/29*21 سانتيمتر) ارائه مي‌شود و براي انجام امور نامه‌نگاري ادارات و مؤسسات حقيقي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. مواردي كه امكان حضور در سربرگ را دارند، عبارتند از: نشانه و عنوان، نشاني، عناويني مانند «تاريخ، شماره، پيوست» كه با توجه به فايل‌هاي آماده براي نامه‌نگاري هاي اداري، بر روي سربرگ چاپ نمي‌شوند و تنها فضاي لازم براي چاپ آنها توسط چاپگرهاي روميزي در سربرگ پيش‌بيني مي‌شود. همچنين عناصر بصري تزئيني ديگر.
ب) كارت ويزيت: كارتي در ابعاد استاندارد 5*9 سانتيمتر است كه بر روي مقوا باگراماژ گوناگون ارائه مي‌شود.
كارت ويزيت در حقيقت نخستين مانور تبليغاتي براي يك موضوع است. (بويژه براي اشخاص حقيقي)
عناصر بصري كه بطور معمول در كارت ويزيت قابليت حضور دارند عبارتند از: نشانه و عنوان، مختصري از محدوده فعاليت و نشاني. افقي با عمودي بودن كارت ويزيت بستگي به چگونگي تصاوير و نوشتار آن دارد. در طراحي گرافيك كارت بايد محدوده‌اي خالي از عناصر نوشتاري و تصويري پيش‌بيني شود تا گرفتن كارت از آن قسمت انجام گيرد.
پ) پاكت نامه: ابعاد پاكت نامه معمولاً متناسب با ابعاد سربرگ (A4) تعيين مي‌شود. بهتر است ابعاد پاكت موردنظر در حالت بسته شده، يك سوم ابعاد سربرگ به اضافه شش ميلمتر (پهنا و بلند) باشد.
نكته پراهميت در طراحي ست اوراق، ضرورت هماهنگي بصري در تمامي محصولات آن است. به عبارت ديگر يك هويت مشخص بايد در ميان سربرگ، كارت ويزيت، پاكت‌نامه، كارت پرسنلي و… موجود باشد.
3 . بروشور:
به معناي جزوه و دفترچه است و به محصولي گفته مي شود كه توضيحات جامع و كاملي در مورد يك موضوع يا فرايند ارائه كند، اين توضيحات معمولاً با مجموعه‌اي از تصاوير همراهي مي‌شود.
ويژگي منحصر به فرد بروشور كه در كمتر محصول گرافيكي ديگري به چشم مي‌آيد) قابليت تغيير ابعاد در هنگام ارائه و استفاده است. بدين معني كه در هنگام ارائه يك بروشور، اين امكان وجود دارد كه ابعاد آن 20*10 سانتيمتر باشد ولي در هنگام استفاده از آن، ممكن است ابعاد اين محصول به 20*60 سانتيمتر افزايش يابد.
بروشور عمدتاً به يكي از اشكال زير طراحي و ارائه مي‌شود:
الف- بروشورهاي لتي (به هر برگ بروشور كه به برگ ديگر اتصال دارد، يك لت گفته مي‌شود)
ب- بروشورهاي فرمي
پ- بروشورهاي اسليپ كيس
الف) بروشورهاي لتي، بروشورهايي هستند كه صفحات آن بر روي هم تا مي‌خورند و در نهايت بروشور به صورت مجموعه‌اي از صفحات تا شده (روي جلد، پشت جلد و صفحات داخل) در اختيار مخاطب قرار مي‌گيرد. ويژگي اصلي اين بروشور اين است كه نياز به دوخت صفحات به يكديگر ندارند و صحافي آنها با خطوط تاخور انجام مي‌پذيرد.
ب) در بروشورهاي فرمي، حالت چيدمان صفحات مانند نشريه يا كتاب است. به عبارت ديگر تفاوت عمده بروشورهاي فرمي و بروشورهاي لتي در اين است كه در بروشورهاي فرمي صفحات در قسمت عطف به يكديگر متصل‌اند و ديدن تمام صفحات در كنار يكديگر امكان پذير نيست، در حالي كه در بروشورهاي لتي شما غالباً امكان ديدن نيمي از صفحات بروشور را در يك ديد خواهيد داشت. بروشورهاي فرمي در بيشتر موارد ته دوخت مي‌شوندو اين دوخت معمولاً با مفتول‌هاي فلزي (در منگنه) انجام مي‌گيرد.
پ) بروشورهاي اسليپ كيس بروشورهايي هستند كه جلد آنها بصورت يك فولدر يا پوشه ساخته مي‌شوند و صفحات داخل آن بطور مجزا و جدا از يكديگر تهيه مي‌شوند، سپس اين صفحات در داخل جلد يا همان فولدر قرار مي‌گيرند. غالباً جنس جلد در بروشورهاي اسيلپ‌كيس نسبت به صفحات داخل ضخامت بيشتري دارد.
پامفلت و ليف‌لت از گونه‌هاي ديگر بروشور هستند. پامفلت، بروشوري است كه داراي صفحات اندك است و جنس كاغذ جلد و صفحات داخل آن از كاغذ‌هاي گرماژكم انتخاب مي‌شود.
ليف‌لت نيز به برگه‌هاي كوچكي اطلاق مي‌شود كه درون بسته‌بندي‌ها قرار مي‌گيرند و توضيحات لازم را در اختيار مخاطبات قرار مي‌دهند (مانند بسته‌هاي داور).
در صفحه آرايي بروشور، رسم يك پايه كار يا گريد الزامي است.
ايجاد روحيه هماهنگ در تمامي صفحات بروشور از جمله مواردي است كه بايد مورد توجه طراح قرار گيرد. اين هماهنگي مي‌تواند از طريق اجراي لي‌اوت مناسب، به كارگيري عنصر بصري مشترك در صفحات و يا سود بردن از زنگ‌هاي هارمونيك انجام پذيرد.
اندازة تصاوير بروشور بسته به سه عامل تعيين مي‌شود:
اهميت تصوير
كيفيت تصوير
وسعت سطحي كه لازم است پوشيده شو
