بخشی از مقاله
چکيده
جاذبه هاي ژئوتوريسمي و تاريخي هر کشوري ميتواند موجب افزايش حجم جهان گردان و درآمدهاي ناشي از آن شود؛ بنابراين توجه به پتانسيل هاي هر استان در زمينه جذب گردشگر بسيار مهم است . امروزه شاخه جديدي از اکوتوريسم منشعب شده که ژئوتوريسم نام دارد. اين نوع گردشگري را در آخرين مطالعات ، گردشگري جغرافيايي نيز نام نهاده اند. ژئوتوريسم با تکيه بر پديده هاي زمين شناسي به موضوع گردشگري ميپردازد و علم بهره برداري از زمين بدون لطمه زدن به آن معني ميشود. مناطق ژئوتوريسمي علاوه بر اهميت زمين شناختي، داراي ويژگيهاي تاريخي و باستاني همراه با جاذبه هاي طبيعي هستند. استان کردستان همواره در طول تاريخ ، عنوان يک منطقه حساس را داشته و در بر گيرنده آثار کهن و قديم بوده است .
آثار تاريخي و معماري استان کردستان به علت وقوع جنگ تحميلي آسيب زيادي ديده است ولي اين منطقه هنوز آثار و نشانه هايي از دوره هاي مختلف تاريخي همراه خود دارد. بيشترين آثار تاريخي اين استان را قلعه ها، برج ها، پل ها، عمارت ها و غارهاي باستاني تشکيل ميدهند.
واژه هاي کليدي: ژئوتوريسم ، جاذبه هاي تاريخي، درآمدزايي و استان کردستان
Investigation Geotourism Potential Kurdistan Province According New Section Ecotorism
Abstract
Geotourism and historical attractions of each country may increase the amount of tourists and revenues. Therefore due to the potential of every province in attracting tourism is very important. Today, a new branch of ecotourism, which is split is geotourism. In Recent Studies This type of tourism is named tourist geospatial.Geotourism relying on geological phenomena to Devoted to tourism And science of land revenue without hurting it is Historical and archaeological ؛meaningless. In addition to the geological geotourism areas features associated with natural attractions. Kurdistan Province historically has always had a sensitive area. The receiver is old and ancient monuments. Historical and architectural
monuments of Kurdistan has been caused much harm in the war But it still works, and symbols from different eras of history, with its. The province's has most historic castles, towers, bridges, buildings and ancient caves form.
Kurdistan province ؛Income ؛Historical attractions ؛Key words: Geoturism
مقدمه
استان کردستان در مجاورت بخش خاوري کشور عراق قرار دارد. اين استان که در دامنه ها و دشت هاي پراکنده سلسله جبال زاگرس مياني قرار دارد از شمال به استان هاي آذربايجان غربي و زنجان ، از خاور به همدان و زنجان ، از جنوب به استان کرمانشاه و از باختر به کشور عراق محدود ميشود. استان کردستان از نظر جغرافيايي بين ٣٤ درجه و ٤٤ دقيقه تا ٣٦ درجه و ٣٠ دقيقه عرض شمالي و ٤٥ درجه و ٣١ دقيقه تا ٤٨ درجه و ١٦ دقيقه طول خاوري قرار دارد. اين استان از لحاظ جغرافياي طبيعي تحت تأثير هواي گرم و سرد بوده و اقليم هاي گوناگوني را به وجود آورده است .
جاذبه هاي طبيعي و اقليم هاي متفاوت جغرافيايي ايران به همراه ميراث هاي تمدن بشري و تنوع متولي و نژادي دست ، مايه هاي گران قيمتي را در حوضه اقتصاد براي انسان ها به ارمغان آورده است که بهره برداري از آن مستلزم فراهم نمودن شرايط مختلف ميباشد که در کل بستگي به ثبات در بخش گردشگري دارد (ديويد، ١٣٨٥).
روستا و شهرهاي موجود در هر استان در صورت داشتن محيط هاي طبيعي بکر و مناظر چشم نواز، با توجه به موقعيت مکاني و قرار گرفتن در شرايط جغرافيايي خاص ، از جمله مکان هاي مناسب براي جذب گردشگر به شمار مي روند که توجه به آنها خود عاملي موثر در پيشرفت و توسعه گردشگري است (رضواني،١٣٨٦)؛ بنابراين هدف از اين تحقيق شناخت پتانسيل هاي ژئوتوريسمي و تاريخي استان کردستان است تا با معرفي جاذبه هاي گردشگري آن ، گامي در جهت توسعه گردشگري برداشته باشيم .
مواد و روش ها
در اين پژوهش ، داده ها بر اساس هدف کاربردي و بر اساس ماهيت توصيفي –تحليلي لحاظ شده که اطلاعات مورد نياز از طريق پرسشنامه جمع آوري شده است . هم چنين ، جهت جمع آوري اطلاعات از روش کتابخانه اي، اسنادي، مطالعه کتب و مقالات و پايان نامه ها و به علاوه از روش ميداني و ابزار مصاحبه هاي فردي و گروهي استفاده شده است .
ژئوتوريسم استان کردستان :
درازاي زون سنندج – سيرجان حدود ١٥٠٠ و پهناي آن ١٥٠ تا ٢٥٠ کيلومتر است که از باختر درياچه اروميه شروع ميشود و در يک راستاي شمال باختري – جنوب خاوري تا گسل ميناب ، در شمال بندرعباس ادامه ميابد. در پهنه ي مکران باريکه اي از پوسته ي قاره اي به نام کمپلکس دور کان وجود دارد که زمين شناسان آن را ادامه خاوري زون سنندج - سيرجان ميدانند.
در جهت شمال باختر، گودي درون قاره اي سنندج – سيرجان تا جنوب خاوري ترکيه وجود دارد که پس از تغييري در آن تا ماسيف بيتلس ادامه ميابد. بر خلاف مرز جنوب خاوري که با راندگي اصلي زاگرس مشخص ميشود ارتباط شمال خاوري سنندج – سيرجان با مناطق ديگر ايران مياني به علت پوشش گسترده ي سنگ هاي تر شيري و کواترنر تغييرات جانبي رخساره ها و نيز دگرشکلي هاي پيچيده به خوبي مشخص نيست . راستاي مستقيم سنندج - سيرجان در فاصله ميان درياچه اروميه و اسفندقه به طور محلي نماينگر سامانه اي راستالغز است . در راستاي جنوبي اين ناحيه گسل هاي مستقيمي مانند آباده ، ده شير، شهر بابک و بافت مشخص اند که بعضي از آنها نشانگر جابه جايي امتداد لغز راست گرد در رسوبات کواترنري ميباشند. همخواني روند ساختاري، يکساني الگوي ساختاري، چيرگي راندگيها به ويژه پذيرش الگوي استاندارد مناطق کوهزادي در زون هاي برخوردي سبب شده است تا برخي از زمين شناسان مانند فالکن و ريکو، سنندج - سيرجان را زير زوني از کوهزاد زاگرس بدانند. ولي ترتيب رسوبات ، چهارچوب زمين ساختي و فعاليت هاي ماگمايي – دگرگوني سبب شده تا گروهي از زمين شناسان ، سنندج – سيرجان را با مناطق پر تحرک مرکز و شمال ايران قياس کرده و انرا زير زوني از ايران مياني بدانند. با توجه به ديرينه جغرافيايي گفته شده ميتوان پذيرفت که زون سنندج – سيرجان داراي يک زمينه ساختاري اصلي است که از پرکامبرين پسين با کافتن آغاز شده و در کوهزايي سيمرين پيشين با وارونگي زمين ساختي پايان يافته و سپس حوضه هاي توربيديتي مزوزوييک پسين در ترياس شکل گرفته و در فاز سيمرين مياني بسته شده است . همه ي سنگ هاي سنندج - سيرجان را ميتوان در سه واحد زمين ساختي، چينه نگاشتي پرکامبرين پسين ، ترياس مياني، پسين ، کرتاسه و مجموعه تر شيري جاي داد.
غارهايي در استان کردستان وجود دارد که بيشتر آنها از ارزش هاي خاص جهان گردي برخوردار هستند. غار شووي و غار کرفتو از مهم ترين غارهاي گردشگري و ژئوتوريسمي استان کردستان هستند که در شهرستان هاي ديواندره و سقز قرار دارند.
غار کرفتو از مهم ترين غارهاي باستاني ايران به شمار ميرود. در روي کتيبه هاي اين غار متوني نقش بسته که از اين غار به عنوان معبد «هرکول » نام برده شده است . غار کرفتو در زمان مزوزوييک در زير آب بوده و در اواخر اين دوره از آب خارج شده است اين غار از غارهاي آهکي و طبيعي است که ٧٥٠ متر طول دارد و راه هاي فرعي متعدد زيادي از آن منشعب ميشود.
نمونه سفال ها و اشياي به دست آمده ، سکونت انسان در دوران تاريخي اشکاني و ساساني و همچنين دوران اسلامي يعني قرن ششم تا هشتم را مسجل ميسازد.
از نظر زمين شناسي و عوامل موثر زمين ساختي ميتوان کردستان را به سه ناحيه مشخص تقسيم کرد:
ناحيه خاوري و جنوب خاوري: از نظر زمين شناسي اين ناحيه هم کاملا متأثر از روندهاي حاکم و زمين شناسي ايران مرکزي است . رخنمون هاي دوران دوم و رسوبات اين چرخه به مقدار زياد، منطقه جنوبي را فرا گرفته است . از رسوبات دوران دوم وجود سنگ هاي ژوراسيک و کرتاسه مشخص شده است . همچنين وجود رسوبات ترياس شبهه برانگيز است . از نظر ژئومورفلوژي به علت همگني و سستي طبقات ، اشکال نسبتا يکساني به وجود آمده که از خصوصيات مهم آنها کوه هاي گنبدي با دامنه هاي ملايم و دره هاي باز است .
ناحيه مرکزي و شمالي: اين ناحيه از نظر زمين شناسي دنباله جريانات و پديده هاي حاکم بر خاور ترکيه ، آذربايجان باختري و شمال کردستان عراق است . قديميترين سنگ هاي تشکيل دهنده اين ناحيه را سري دگرگونه اي تشکيل ميدهند که به پرکامبرين نسبت داده شده است .
ناحيه جنوب و جنوب باختري: به طور کلي واحدهاي زمين شناسي جنوب مريوان به موازات روند اصلي زاگرس شکل گرفته و به موازات محور کامياران – مريوان ادامه يافته و به کوه هاي بيستون در کرمانشاه متصل ميشود. اين ناحيه را ميتوان زاگرس شمالي نام گذاري کرد و از نظر تکامل زمين شناسي، کاملا متأثر از روند و الگو هاي حاکم بر زاگرس است .
جاذبه هاي تاريخي و معماري استان کردستان
استان کردستان همواره در طول تاريخ عنوان يک منطقه حساس را داشته و در بر گيرنده آثار کهن و قديم بوده است . آثار تاريخي و معماري استان کردستان به علت وقوع جنگ تحميلي آسيب زيادي ديده است ولي اين منطقه هنوز آثار و نشانه هايي از دوره هاي مختلف تاريخي همراه خود دارد. بيشترين آثار تاريخي و جاذبه هاي معماري اين استان را قلعه ها و پل هاي تاريخي، عمارت ها اعيان و اشراف و غارهاي باستاني تشکيل ميدهند. سد باستاني شو در بانه که در نزديکي روستاي شو واقع شده است از آثار دوره ي ساساني است ؛ و تپه قلعه زيويه در سقز نماينگر عظمت معماري در سه هزار سال پيش در اين منطقه است . سنگ نبشته معروف اورامانات که در سينه کوه زينه و در طاق نمايي به ارتفاع ٧٠ و عرض ١٥٠ سانتيمتر قرار گرفته ، به صورت هلالي، حجاري و کنده کاري شده است و از ديگر آثار قابل توجه اين منطقه به شمار ميرود. پل هاي قديمي چون : پل چم گردلان ، پل قجور، پل صلوات آباد از ديگر بناهاي تاريخي اين منطقه به حساب ميروند.
بازار بيجار که در بافت قديمي شهر بيجار واقع شده از اثار دوره ي قاجاريه است و بازار سنندج و بازار اصف نيز دو بازار معروف است که به سبک معماري دوره ي صفويه ساخته شده است و از ديگر ديدني هاي معماري استان کردستان به شمار ميروند.
