بخشی از مقاله
چکیده:
از آنجا که دنیاي کسب و کار و صنعت با تحولات و دگرگونیهاي متعددي همچون جهانی شدن، برون سپاري و ایجاد ائتلافهاي استراتژیک مواجه است، مدیریت ریسک در فعالیتهاي سازمانها اعم از تجاري و غیرانتفاعی اهمیت روزافزونی یافته است. براي دستیابی به این مفهوم شناسایی و تفکیک انواع ریسک از یکدیگر از اهمیت ویژه اي برخوردار میشود. هدف از این مطالعه، شناسایی و ارزیابی ریسک هاي موثر برسهم بازار بانک است. براي رسیدنبه این هدف از جامعه آماري کارکنان و مدیران بانک ملت در شهر تهران ، نمونهاي به حجم 178 نفر به روش تصادفی خوشه اي انتخاب شدند. جمع آوري اطلاعات به وسیله ابزار پرسشنامه که روایی آن با توجه به نظر صاحبنظران و پایایی آن توسط آلفاي کورنباخ مورد تصدیق قرار گرفت، صورت گرفته است و براي تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها از نرم افزارهاي آماري اسپیاساس، لیزرل و پیالاس استفاده گردید. این پژوهش توصیفی- پیمایشی و به لحاظ بررسی روابط بین متغیرها از نوع همبستگی است.یافته هاي این مطالعه نشان می دهد که ریسکهاي مرتبط با بانک که شامل ریسک مالی و غیر مالی میشوند از طریق متغیرهاي میانجی با عنوان منابع و مصارف بانک بر روي سهم بازار بانک موثر میباشند.
کلید واژهها: ریسک بانک، ریسک مالی، ریسک غیرمالی، سهم بازار بانک، بانک ملت
.1 بیان مسئله
از آنجا که دنیاي کسب و کار و صنعت با تحولات و دگرگونیهاي متعددي همچون جهانی شدن، برون سپاري و ایجاد ائتلافهاي استراتژیک مواجه است، مدیریت ریسک در فعالیتهاي سازمانها اعم از تجاري و غیرانتفاعی اهمیت روزافزونی یافته است. براي دستیابی به این مفهوم شناسایی و تفکیک انواع ریسک از یکدیگر از اهمیت ویژه اي برخوردار میشود.
1 -کارشناس ارشد مدیریت بازرگانی
2 - کارشناس ارشد mba دانشگاه آزاد اسلامی امارات
3 - کارشناس مدیریت
در این پژوهش با توجه به اهمیت موضوع ریسک هاي تاثیرگذار بر روي بانکها و نیاز به شناسایی و سنجش شدت آنها براي بانکها ، برآن شدیم تا ریسکهاي موثر بر روي سهم بازار بانک را با توجه به مجموعه شرایط اقتصادي حاکم بر کشور در قالب الگویی شناسایی و مورد بررسی قرار دهیم؛ نکته قابل ذکر این است که بانک مورد بررسی بانک ملت خواهد بود.
بر اساس اهمیت این موضوع، واحد مدیریت ریسک بانک ملت طبق ساختار سازمانی مصوب در سال 1389 تشکیل گردیده است. وظیفه اصلی این واحد طبق نظامنامه مربوطه عبارت از شناسایی، ارزیابی و کنترل به موقع ریسکهاي بالقوه به منظور پیشگیري و یا به حداقل رساندن زیانها و بررسی و ارتقاي مستمر شیوه هاي مورد عمل می باشد.واحد مدیریت ریسک در بانک ملت شامل چهار واحد فرعی متشکل از واحد مدیریت ریسک اعتباري، واحد مدیریت ریسک مالی، واحد مدیریت ریسک عملیاتی، و واحد مدیریت ریسک تطبیق می باشد. در این پژوهش نیز با توجه به هدف اصلی مدیریت و کاهش ریسک، بدنبال شناسایی ریسکهاي موثر بر منابع و مصارف بانک و سهم بازار بانک میباشیم.
.2 اهمیت موضوع
تحولات عمده در محیط کسب و کار امروزي از قبیل جهانی شدن کسب و کار و سرعت بالاي تغییرات در فناوري، باعث افزایش رقابت و دشواري مدیریت در سازمانها گردیده است. بطوریکه در محیط کسب و کار امروزي، مدیریت و کارکنان می بایست توانایی برخورد با روابط درونی و وابستگی هاي مبهم و بغرنج میان فناوري، داده ها، وظایف، فعالیتها، فرایندها و افراد را دارا باشند. در چنین محیطهاي پیچیده اي سازمانها نیازمند مدیرانی هستند که این پیچیدگی هاي ذاتی4 را در زمان تصمیم گیریهاي مهمشان لحاظ و تفکیک کنند(.(Gustovao Suarez,2012 مدیریت ریسک موثر که بر مبناي یک اصول مفهومی معتبر قرار دارد، بخش مهمی از این فرایند تصمیم گیري را تشکیل می دهد.
از نظر مالی، ریسک انحراف بازده واقعی از بازده مورد انتظار است(تهرانی،.(1383 ریسک در هر حیطه اي قابلیت مطرح شدن دارد که یکی از این حیطه ها بانک و فعالیتهاي بانکداري میباشد و بانکها به علت اهمیت به سزایی که در نظام اقتصادي دارند در این زمینه مورد توجه خاص قرار می گیرند. دلایل وجود ریسک در بانک را با نوع کارکرد آن میتوان توجیه کرد چرا که بانک ها از یک سو سرمایه هاي مردم را که در قبال آن مسوولیت دارند جمع آوري کرده و از سوي دیگر با استفاده از این سرمایه ها اقدام به انجام عملیات بانکی و فعالیتهاي اقتصادي می کنند(هدایتی،.(1387
چون بانکها در معرض ریسکهاي نقدینگی، عدم پرداخت تسهیلات)5اعتباري)، تغییرات نرخ ارز، سرمایه ، عملیاتی و حقوقی قرار دارند، مدیریت ریسک دارایی ها و بدهی ها رکن اصلی و اساسی فعالیت در صنعت بانکداري است و تجزیه
4 - Complexities inherent 5 - Facilities
و تحلیل موثر فعالیت بانکها مستلزم شناخت کافی و ارزیابی ریسکهاي موجود است. نظر به تفاوتی اساسی که بین عملیات بانکها با سایر موسسات وجود دارد، این شناخت می تواند به مدیریت و کاهش اثرات و تبعات ریسکهاي بالقوه در این صنعت نقشی اساسی داشته باشد.
با توجه به ساختار مالی6 بانکها که بسیاري از عملیات آنها با ریسک ارتباطی نزدیک دارد بر اهمیت شناخت ریسکهاي موجود می افزاید. با توجه به تغییرات سیاسی و اقتصادي در سالهاي اخیر در کشور و وجود تحریم ها ریسک هاي مختلفی بر منابع و مصارف بانکها و همینطور بر روي سهم بازار هر یک از بانکها تاثیر بسزایی گذاشته است. لذا بررسی و ارائه مدل از ریسکها و عوامل موثر بر منابع و مصارف بانک و همچنین ارزیابی سهم بازار بانک از اهمیت ویژه اي برخوردار است.
دیگر دلیل اهمیت این موضوع با توجه به اعلام نیاز بانک ملت بعنوان اولویتهاي تحقیق در رابطه با شناسایی ریسکها و عوامل موثر بر سهم بازار بانک ، مورد تایید قرار میگیرد.
با توجه به مطالب بیان شده و چالش هاي موجود در زمینه فعالیت بانکها، در این پژوهش با توجه به اهمیت موضوع ریسک هاي تاثیرگذار بر روي بانکها و نیاز به شناسایی و سنجش شدت آنها براي بانکها ، برآن شدیم تا ریسکهاي موثر بر روي سهم بازار بانک7 را با توجه به مجموعه شرایط اقتصادي حاکم بر کشور در قالب الگوییموردشناسایی و بررسی قرار دهیم.
.3پیشنه پژوهش
در این قسمت به چند عنوان از تحقیقات صورت پذیرفته شده در زمینه ریسک بانکداري اشاره میشود:
(بشرویه،(1391، در پژوهش انجام شده با عنوان ریسک اعتباري و رتبه بندي ، به بررسی و توصیف ریسک هاي مواجه با بانکها درمورد مشتریان و شرکتها پرداخته است که مهمترین موضوع هاي مورد بررسی به ترتیب زیر میباشد:
ورشکستگی8 چیست و چگونه اتفاق میافتد، علت اهمیت ریسک اعتباري و همچنین اینکه رتبه بندي به چه صورت انجام میشود.
(الهی،(1389، پژوهشی با عنوان شناسایی و اولویت بندي ریسک هاي راهبردي9 در بانکداري بدون ربا انجام داده است. در این پژوهش با توجه به هدف شناسایی و اولویت بندي ریسک هاي راهبردي، پژوهشگر پس از بیان تعاریف ار
6 - Financial structure 7 - Bank market share 8 - Bankruptcy 9 - Strategic risk
ریسک راهبردي با انتخاب بانک ملت بعنوان بانک مورد بررسی، از طریق سنجش عوامی بوسیله پرسشنامه و آزمونهاي آماري به ارائه الگو استراتژیک از عوامل موثر به ترتیب اولویت اقدام میورزد.در این پژوهش از روشبه دلفی، با توجه استراتژي ها ، شامل چهار گام طوفان فکري، تحدید،اولویت بندي و وفاق استفاده شده است.
(محرابی،(1389، نیز در پژوهش خود با عنوان مدیریت ریسک در نظام بانکداري بدون ربا؛ با تأکید بر ریسک اعتباري،
پس از معرفی ریسکهاي موثر بر بانکداري به تفکیک و تمایز بانکداري بدون ربا از بانکداري ربوي پرداخته است و بر مدیریت ریسک در نظام بانکداري بدون ربا تاکیید داشته است. بطوریکه اشاره میشود در بانکداري ربوي وامهاي اعطایی بر اساس قرارداد قرض با بهره معین است و بانک در ازاي پرداخت وام وثیقه میگیرد. در بانکداري بدون ربا، قراردادهاي مبادله اي همین ویژگی را دارند؛ یعنی قرارداد با نرخهاي سود معین منعقد و در مقابل آن به منظور جلوگیري از هرگونه قصور در زمینه بازپرداخت تسهیلات اعطایی، بانکهامعمولاً به دریافت وثیقه اقدام میکنند؛ ولی در قراردادهاي مشارکتی،اولاً نرخ سود نامعین است ثانیاًو به جهت رابطه شراکتی بانک با گیرنده تسهیلات، وثیقه معنا ندارد و بانک همانند گیرنده تسهیلات، صاحب پروژه و سرمایه گذار در پروژه به شمار میرود. که این امر باعث میشود ریسک بانکداري بدون ربا از دو جهت افزایش یابد: -1 این احتمال وجود دارد که طرح مورد سرمایه گذاري به موقع به سوددهی نرسد اصلاًیا به سو ددهی نرسد یا آن گونه که انتظار می رفت، سوددهی نداشته باشد. هر یک از این حال تها، بانک را با مشکلات عدیده اي مواجه خواهد کرد.-2 این احتمال هست که استفاده کننده از تسهیلات مشارکتی
(عامل یا شریک) سود واقعی را گزارش نداده، حتی ادعاي خسارت کرده و براي ثبات آن پرونده سازي کند که از آن به ریسک اخلاقی تعبیر میشود. در پایان عنوان میگردد،با توجه به شرایط و ویژگی هاي خاص نظام بانکداري اسلامی و باوجود مشکلاتی از جمله عدم تقارن اطلاعات، مخاطره اخلاقی و غیره لازم است مطالعات بیشتري جهت طراحی روش ها و سیستم هایی به منظور مدیریت هر چه بهتر ریسک و کاهش و پیشگیري از عواقب نامطلوب آن صورت پذیرد.
