بخشی از مقاله
چکیده:
آب یکی از بزرگترین چالشهای قرن حاضر بشریت است، امروزه عواملی همچون افزایش چشمگیر جمعیت کره زمین و بهرهبرداری بیرویه از منابع محیطزیست برای تأمین نیازهای اقتصادی، تأثیر خاص خود را در رابطه با منابع آب برجای گذارده و موضوعاتی اعم از شهر بیآب، شهر کم آب و شهر حساس به آب را به وجود آورده است. بر این اساس شهر حساس به آب بهعنوان یک رویکرد نوین درزمینه مدیریت چرخه آب شهری مطرحشده است در این راستا به بررسی شهر ملبورن بهعنوان شهر حساس به آب پرداختهشده است. درنتیجه با موضوعات بهبودی اجتماعی و زیستمحیطی، جوامع متصل، رفاه مشترک و سیستم آبی ما، میتواند بهعنوان یکپایه و اساس قوی برای چشمانداز پایدار آینده شهر ملبورن به کار رود. روش تحقیق در این مقاله روش توصیفی – مطالعه موردی است و جمعآوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانهای، دسترسی به منابع لاتین و فارسی بهروز، درزمینه مورد مقاله میباشد.
کلیدواژه: توسعه پایدار، پایداری زیستمحیطی، طراحی شهری حساس به آب، شهر حساس به آب، کلانشهر ملبورن
-1مقدمه:
پایدار بودن در سالهای اخیر به گذار و پشت سر گذاشتن صرف حفاظت از تلاشهای پیشین زیستمحیطی تبدیلشده است (مؤمنی و مؤمنی .(7 :1393 در تبیین توسعه پایدار، آب یک مؤلفه بزرگ و حیاتی محسوب میشود، یعنی علاوه بر رفع نیاز زندگی دارای توان بالقوه زیادی است که با شناخت و مهار، میتوان آن را در راستای توسعه پایدار به خدمت گرفت (صداقتی و طیب قاسمی .(1393:2 به همین منظور با صرف هزینه و زمان و بهکارگیری شیوههای مدیریتی نوین و پویا سعی در غلبه کردن بر این مسئله حیاتی جهانی شده است. امروزه عواملی همچون افزایش چشمگیر جمعیت کره زمین و بهرهبرداری بیرویه از منابع محیطزیست برای تأمین نیازهای اقتصادی، تأثیر خاص خود را در رابطه با منابع آب برجای گذارده و موضوعاتی اعم از شهر بیآب، شهر کم آب و شهر حساس به آب را به وجود آورده است. شهر حساس به آب به شهرهایی اشاره دارد که در آنها نهفقط استفاده و تصفیه آب از اهمیت برخوردار است بلکه توجه به حفظ و نگهداری از اکوسیستمهای آبی نیز در اولویت قرار دارند (مؤمنی و مؤمنی .(7 :1393 در همین چارچوب شهر ملبورن یکی از بزرگترین شهرهای استرالیا واقع در جنوب شرقی این کشور بهعنوان شهر حساس به آب موردبررسی قرار میگیرد.
1
. (Godschalk 2004: 3) .( & others 2010:16)
-2مبانی نظری:
-1-2توسعه پایدار
توسعه پایدار یک چشمانداز جهانی است، اگرچه این از برنامه ریزان در آمریکا و سایر کشورهای توسعهیافته گرفتهشده است.
توسعه پایدار یک مفهوم پیچیده است که استراتژیهای توسعه بر اساس آن شکل میگیرد Edward
توسعه پایدار را میتوان مدیریت روابط سیستمهای انسانی و اکوسیستمهای طبیعی باهدف استفاده پایدار از منابع در جهت تأمین رفاه نسلهای حال و آینده تعریف کرد (زاهدی .(18:1386 توسعه باید ساختار، کارکرد و تنوع سیستمهای طبیعی جهان را که گونه انسان به آن وابسته است، حفظ کند (زاهدی و نجفی .(26:1384 توسعه پایدار شهری نیازمند شناسایی محدودیتهای محیطی برای فعالیتهای انسانی در ارتباط با شهرها و تطبیق روشهای طراحی در این محدودیتهاست (زیاری .(5 :1380
-2-2پایداری زیستمحیطی با تأکید بر منابع آبی
یکی از ابعاد توسعه پایدار منابع طبیعی میباشد که در بخش منابع طبیعی استفاده و بهرهبرداری معقول از منابع طبیعی شامل منابع آب، خاک، هوا، بیابان، جنگل، مرتع، محیطهای دریایی، اکوسیستمهای ویژه و گونههای زیستی موردتوجه میباشد (مکنون .(8:1375 توجه به مسائل زیستمحیطی در دو دهه اخیر شتاب بیشتری به خود گرفته است، نحوه اثر آلودگیها بر طبیعت و گسترده بودن اثرات مکانی و زمانی آلودگیهای زیستمحیطی توجه مراجع بینالمللی را به خود جلب نموده است (مکنون .(1:1374 منابع طبیعی چون آب، هوا، انرژی، خاک و گونههای زیستیواقعاً محدودند و تولید دوباره و احیاء این منابع، بسیار پرهزینهتر و طولانیتر از حفاظت آنهاست (بریم نژاد و یزدی .(3 :1383 برای تداوم زندگی به منابع تجدید پذیر و سالم مانند آب نیاز جدی است (صداقتی و طیب قاسمی .(1393:1 امروزه کمبود آب یکی از چالشهای مهم جامعه بشری محسوب میشود که میتوان آن را ناشی از انفجار جمعیت، بالا رفتن استاندارد زندگی، تغییرات آب و هوایی و مدیریت نادرست منابع آب دانست . راهکاری که میتوان بهواسطه آن مشکل، کمبود آب را کاهش داد، مدیریت صحیح آب است (سلیمانی و بوزرجمهری .(1 :1391 لذا بهرهبرداری بهینه از منابع آب و جلوگیری از آلودگی منابع آب و منابع تجدیدشونده یکی از ارکان اصلی برای توسعه میباشد
(طرح مدیران سبز اندیش .(4: 1387
-3-2طراحی شهری حساس به آب
WSUD (طراحی شهری حساس نسبت به آب)، بهویژه در استرالیا مورداستفاده قرار میگیرد و معرف رویکردی است که درصد یکی کردن مدیریت پایدار روانابها بهویژه مدیریت غیرمتمرکز روانابها و طراحی شهری میباشد (نوروزی وپاگلی .(6 :1393طراحی شهری حساس به آب فرایند و شهرهای حساس به آب پیامد آن هستند. توسعه پایدار ازنظر زیستبوم و مدیریت یکپارچه چرخه آب از درون باهم پیوند دارند. عبارت حساس به آب پارادایمی جدید را در مدیریت یکپارچهی چرخه آب شهری عرضه میکند که انواع گوناگونی از رشته مهندسی و علوم زیستمحیطی را با خدمات آب ازجمله حفاظت از محیطهای آبی در مناطق شهری سازگار میسازد (مؤمنی و مؤمنی .(13 :1393 ارزشهای اجتماعی و تنفس در مکانهای شهری ضرورتاً تصمیمات طراحی شهری را اداره
2
میکند، بنابراین مدیریت آبی به وجود میآید درنتیجه طراحی شهری حساس به آب مرتبط با تمامی علوم اجتماعی و مفاهیم علوم فیزیک مرتبط با متن و مکان میباشد(.( Wong and Brown 2008: 2
