بخشی از مقاله
چکیده
هدف اصلی تحقیق حاضر، تحلیل و رتبهبندي شاخصهاي اجتماعی و اقتصادي بررسی کیفیت زندگی شهري در محلات مسکونی و سپس رتبه بندي آنها بر اساس امتیازات به دست آمده و با استفاده از مدل تحلیل شبکهاي - - ANP در جهت پایداري بخشی به برنامهریزيهاي آینده در این حوزه میباشد. در این راستا ابتدا به بررسی این معیارها و شاخصهاي ارائه شده توسط صاحب نظران و سازمانهاي مختلف پرداخته و در پی آن معیارها و شاخصهاي حوزههاي اجتماعی و اقتصادي تعیین گشته و وزندهی و رتبهبندي شده و در نهایت در جهت تحلیل و بررسی کیفیت زندگی شهري در محلات مسکونی کلانشهرها و رتبهبندي آنها، الویتبندي نهایی میشوند. محلات مورد مطالعه در این تحقیق در راستاي جمعآوري اطلاعات و دادههاي مورد نیاز، از میان محلههاي مسکونی کلانشهر تبریز و به تفکیک مناطق دهگانه شهرداري و با کمک نظرات کارشناسانه و سیستم تحلیل شبکهاي و از هر منطقه یک محله انتخاب شدهاند.
-1-1 طرح مسأله
یکی از انتقادات اساسی به برنامه ریزي سنتی در قالب طرح هاي جامع و تفصیلی، تأکید بیش از حد آنها بر اهداف کالبدي-کارکردي و عدم توجه کافی به اهداف و ارزشهاي اجتماعی-اقتصادي بوده است. به مرور زمان و با افزایش روز افزون اهمیت مفاهیم چند بعدي مرتبط با زندگی بشر در آینده و وارد شدن آنها در برنامهریزي، دیدگاه صرفا اقتصادي نسبت به توسعه جاي خود را به دیدگاه توسعه پایدار و همه جانبه داد و در میان این تحولات مفاهیم جدیدي همچون کیفیت زندگی به وجود آمد.
منظور از کیفیت زندگی شهري در نظر گرفتن شاخص هاي اجتماعی، اقتصادي در عین توجه به شاخص هاي کالبدي و کارکردي است و در پس این تحولات هدف اصلی از برنامه ریزي و طراحی شهري دستیابی به تأمین کیفیت مسکن شهروندان، کیفیت اقتصادي، کیفیت فضاهاي اجتماعی، مدنی و... جهت تامین کیفیت زندگی شهري میباشد.کلانشهر تبریز با جمعیتی بالغ بر 1,494,998 نفر و مساحتی در حدود 237,45 کیلومتر مربع، پنجمین شهر بزرگ کشور پس از تهران، مشهد، اصفهان و کرج و بزرگترین شهر منطقه شمالغرب ایران و مرکز استان آذربایجانشرقی میباشد. - مهندسین مشاور نقش محیط،. - 2 :1390 تحولات جدید برنامهریزي شهري در کشورمان و بروز مسائل و مشکلات ناشی از آن، در محلات مسکونی کلانشهري همچون تبریز، جنبههاي مادي زندگی را بیش از جنبههاي معنوي آن مطرح ساخته است.
تراکم بیش از حد جمعیت و تودههاي ساختمانی، افزایش قیمت زمین، ساختمانهاي فاقد فضاي باز و نور کافی و فقدان مناظر زیباي طبیعت و... از جمله مسائل و ویژگی هاي ناشی از اتخاذ رویکرد سنتی در برنامه ریزي شهري است که در محلات شهري روي داده است و کاهش کیفیت محیط زندگی شهري را در آن موجب شده است. - رهنما،میثم - 3 :1389 با توجه به این مسائل و مشکلات می بایست با برنامه ریزي در محلات مسکونی شهر، آنها را به سوي ارتقاء کیفیت زندگی شهري سوق داد. این برنامه ریزي باید صحیح و منطبق بر واقعیت هاي جامعه امروزي بوده و از قضاوتهاي فردي به دور باشد و با تحلیلی دقیق از وضعیت معیارها و شاخصهاي بررسی کیفیت زندگی صورت پذیرد.
-2-1 اهمیت و ضرورت تحقیق
مجموعه مدیریت شهري کلانشهر تبریز، مواردي را به عنوان راهبرد در برنامه بیست ساله توسعه کلانشهر تبریز، که زیرمجموعهاي از سند چشمانداز ایران1404 است در نظر گرفتهاند. یکی از این موارد که مورد تاکید بسیار است راهبرد "تحقق آرمان، تبریز شهري زیبا، روان، سالم، هوشمند و برترین شهر براي زندگی" میباشد، که با استناد بر آن در پی افزایش سطح کیفی زندگی شهروندان و افزایش میزان رضایتمندي آنها از محل زندگی و سکونتشان هستند. بنابراین لازم است با درنظر گرفتن اهداف علمی، معیارها و شاخصهاي دخیل در امر کیفیت زندگی در شهر تبریز شناسایی و الویتبندي شوند، تا با بررسی آنها از پراکنده کاري و مطالعه موارد نامربوط و بیتاثیر پرهیز شده و از اتلاف منابع مالی و زمان جلوگیري شود.
-3-1 اهداف تحقیق
با توجه به نیازهاي اصلی و مهم در زمینه بهسازي عملکردي و فعالیتی محلات مسکونی شهري از یک طرف و مشکلات اجتماعی، اقتصادي، کیفی و... آن از سوي دیگر، محتوا و هدف اصلی این تحقیق، بررسی، شناخت، وزندهی و رتبهبندي معیارها و شاخصهاي کیفیت زندگی شهري در حوزههاي اجتماعی و اقتصادي، با روش تحلیل شبکهايANP میباشد. نتایج این تحقیق میتواند به عنوان سنجهاي علمی و در قالب جداول دادههاي رتبهاي،براي تعیین اولویت نهایی شاخصهاي مختلف برنامهریزي ارتقاء کیفیت زندگی در محدودههاي مورد مطالعه، مورد استفاده برنامهریزان و مدیران شهري قرار گیرد. در این تحقیق با توجه به راهبردهاي برنامه بیست ساله توسعه تبریز و محدودیتهاي زمانی و منابع مالی فقط معیارها و شاخص هاي کیفیت زندگی شهري در حوزههاي اجتماعی و اقتصادي مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرند.
-4-1 پیشینه تحقیق
تاریخچه پیدایش مفهوم کیفیت زندگی به دوران ارسطو در 385 سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد. مطالعات اولیه در مورد کیفیت زندگی شهري به صورت قابل ملاحظهاي در شهرها و کشورهاي توسعه یافته،در حال توسعه و در حال صنعتی شدن جدید از دهه 1970 به بعد مورد توجه جدي قرار گرفته است.از همان دوران به بعد و با حاد شدن مشکلات شهرسازي مدرن از یک سو و رشد روز افزون گرایشهاي اجتماعی و فرهنگی در شهرسازي معاصر از سوي دیگر،به محلات شهري و ساماندهیآنها توجه شد.
استفاده از مفهوم کیفیت زندگی با استفاده گسترده آن در بخش خصوصی و با رتبهبنديهاي مبتنی بر مقیاس وزنی حوزههاي مختلف بهزیستی براي تعیین بهترین مکانها براي زندگی، کار و تجارت همراه شد.تعامل برنامه ها با شاخص هاي اجتماعی از طریق مفهوم کیفیت زندگی در اواسط دهه1990،به شکلگیري سازمانی با عنوان جامعه بینالمللی براي مطالعات کیفیت زندگی انجامید. - محمودي - 20 : 1390 در ایران نیز برگزاري همایش’’توسعه محلهاي، چشم انداز توسعه پایدار شهر تهران’’ که در اسفند 1383 برگزار شد، از توجه روزافزون به این موضوع در مباحث برنامه ریزي و مدیریت توسعهاي شهري حکایت دارد. در برنامه هاي سوم و چهارم بعد از انقلاب مفاهیم شهروندي، توانمندسازي و سرمایه اجتماعی وارد متن برنامه شدهاند. کیفیت زندگی در برنامه چهارم نسبت به برنامه هاي پیشین از جامعیت بیشتري برخوردار است. در مبانی نظري این برنامه, کیفیت زندگی در سه قلمرو نیازهاي حمایتی, نیازهاي محیطی و نیازهاي اساسی مورد توجه قرار گرفته است.
