بخشی از مقاله
بررسی شاخص های توسعه پایدار شهری (نمونه مطالعاتی: شهر جدید هشتگرد)
چکیده
این گزارش به بررسی میزان مطابقت عملکرد شهر جدید هشتگرد و اهداف اولیه ی پیش بینی شده برای آن با شاخص های توسعه شهری پایدار می پردازد. توسعه شهری پایدار که از جمله نظریه ها و سیاست های اخیر و جاری تلقی می شود، بخش عمده ای از ادبیات شهرسازی سال های اخیر را به خود اختصاص داده است. یکی از ارکان اساسی توسعه پایدار، اسکان پایدار است و توسعه شهری پایدار را در همین چارچوب می توان مطرح نمود. در این راستا شاخص هایی در زمینه های مختلفی چون استفاده بهینه از منابع، حمل و نقل، کاربری اراضی، مصرف انرژی، اقتصاد، جلب مشارکت مردمی و ....در شهر جدید هشتگرد مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که هر چند شهر جدید هشتگرد از نظر زمانی از برنامه های خود عقب است اما نقش و عملکرد پیش بینی شده برای آن در مطابقت با شاخص های توسعه پایدار از موفقیت نسبی برخوردار است.
واژه های کلیدی: توسعه ی پایدار، شاخص های توسعه ی پایدار شهری، شهر جدید هشتگرد
1
-1 مقدمه
در نیمه دوم قرن بیستم مسایل زیست محیطی جایگاه ویژه ای در مباحث مهم بین المللی یافته است. مطالعات اخیر در زمینه الگوهای توسعه پایدار و نحوه دستیابی به این نوع توسعه، سعی در معرفی ویژگی های آن و چگونگی اجرایی کردن این مفهوم داشته اند اما مباحث مربوط به توسعه پایدار شهری کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این در حالی است که شهرهای مختلف در جهان به صورت مصرف کنندگان شتابزده منابع طبیعی درآمده و تولید کننده های پر توان زباله و ضایعات هستند.
از سوی دیگر اجرای سیاست شهرهای جدید به لحاظ گستردگی اقدامات، حجم عملیات و تعداد سکونتگاه آن هم در شرایطی که کشور از مشکلاتی مانند جنگ تحمیلی، تحریم های اقتصادی رنج می برد، تجربه ی منحصر به فردی در عرصه ی تجربیات جهانی به شمار رفته و بدون تردید یک اتفاق تاریخی محسوب می گردد . همانطور که شولتز می گوید گزیدن در سرزمینهای بکر برای انسان امروزین بسیار به ندرت دست داده و چنین رویدادی را می باید از وقایعصرفا0 تاریخی به شمار آورد.(شولتز ،(1381 پس از گذشت دو دهه از مصوبه شماره 108328 مورخ 1364 هیأت وزیران در خصوص شهرهای جدید 14 شهر جدید در حال حاضر در حال احداث بوده و به مرحله ی جذب جمعیت رسیده ا ند و 11 شهر جدید دیگر در مراحل مطالعات یا اجرای مقدماتی طرح قرار دارند .
در حال حاضر در مورد موفقیت یا عدم موفقیت این برنامه اظهارات متفاوتی وجود دارد .از یکسو مسؤلان و متولیان این امر یعنی وزارت مسکن و شهرسازی خصوصا0 شرکت عمران شهرهای جدید بر موفقیت این برنامه پافشاری کرده و قصد ادامه و توسعه این سیاست را دارند و از سوی دیگر منتقدان و متخصصان در گرایش های مختلفخصوصا0 شهرسازی در مورد عدم کارایی و عدم موفقیت این سیاست، نظریات متعددی را ارایه داده اند .در چنین شرایطی بررسی عملکرد این شهرها و بازبینی نتایج حاصل از این سیاست ضروری به نظر می رسد .این پژوهش تلاش می کند به روشن شدن این مسأله مهم کمک کند که نتایج حاصله از شهر جدید در راستای اهداف این شهرها و توسعه پایدار شهری بوده و عملکردشان تا حد زیادی با برنامه ی آنها مطابقت داشته باشد، میتوان با دیدی مثبت این برنامه را ارزیابی نمود .ولی اگر این شهرها نه تنها از نظر زمانی از دستیابی به ارقام اولیه ی برنامه عقب بوده، بلکه نتایج حاصل عملکرد آن نیز مطابق اهداف برنامه نباشد، در آن صورت نمیتوان به دستیابی این برنامه به اهدافش در آینده خوشبین بود و در چنین حالتی ادامه ی برنامه یا توسعه و گسترش آن توجیه نداشته و باید مبحث بازبینی، تغییر یا توقف توسعه ی سیاست احداث شهرهای جدید را مطرح کرد .لذا در این نوشتار سعی بر این است که پس از شناخت مقدماتی و مفهوم توسعه پایدار، به شناخت اصول و شاخص های اصلی آن پرداخته شود. در اینجا ضمن توجه به اصول مصوب دستور کار 21، بیانیه "ریو" ، نظرات موجود و همچنین واقعیتها و معظلات زیست محیطی حاصل از شهر نشینی بررسی می گردد. در این راستا بزرگترین شهر جدید، یعنی شهر جدید هشتگرد، برای بزرگترین کلانشهر کشور، به عنوان مطالعه ی موردی این پژوهش، برای بررسی میزان انطباق عملکرد آن با شاخص های توسعه پایدار شهری برای آن شهر انتخاب گردیده است.
-2 مروری بر متون و ادبیات مرتبط
-1-2 شهرهای جدید
نظریه رسمی ایجاد شهرهای جدید اقماری3 را اولین بار لئوناردو داوینچی برای جلوگیری از ازدیاد جمعیت و رفع مشکلات شهری میلان پیشنهاد کرده بود. (مزینی، (1373 ایجاد چنین شهرهایی در دوران معاصر با نظریه ی باغ شهر هاوارد
.3 یکی از دلایل ایجاد شهرهای جدید در دنیا، مهار رشد شهرهای بزرگ است. شهرهای جدیدی که به این منظور ایجاد می گردند در تیپولوژی خود، شهرهای اقماری نامیده می شوند. (شهیدی، (1377:86
2
در سال 1898 مطرح شد. ریموند اونوین و باری پارکر با توسعه نظریه هاوارد، ایده او را که تا اوایل قرن بیستم در قالب ایدئولوژی باغ شهر لچ ورث دور میزد، به شکل نظریه شهرکهای اقماری به عنوان شهرهای اجتماعی که برای تمرکززدایی از شهر بزرگ احداث میشوند، ارایه دادند . (زیاری،(1378 این شهرها در نیمه ی اول قرن بیستم به عنوان ابزار ساماندهی مناطق کلانشهری متراکم و به منظور رفع مشکلات آنها، به ویژه پایتختها و توزیع جمعیت در محدوده ی پیرامون آن ها استفاده شد (همان ،(35 در ادامه این روند در نیمه ی دوم قرن بیستم مفهوم نوشهر گسترش زیادی یافته و دارای اهداف متنوعی بوده که یکی از آنها اهداف اجتماعی یا ساماندهی توزیع جمعیت در مناطق کلانشهری است .(صالحی، (1377
پیرمرلین معتقد است که از نظر عملکردی شهرهای جدید4 سکونتی، یکی از سه گروه عمده شهرهای جدیددر دنیا میباشند . اینگونه از شهرهای جدید، در چهارچوب سیاست های توسعه ی شهری طراحی شده واکثرا0 برای پخشایش تراکم جمعیت و فعالیت ها از شهرهای بزرگ و با هدف اسکان جمعیت ایجاد می شوند. ) Merline,2000:9(
پیتر کتز در پارادیم شهرسازی جدید5 برای تکمیل برنامه توسعه درون شهری و حیات بخشی مجدد به منطقه کلان شهر، تأسیس شهرهای جدید اقماری را یکی از این برنامه ها و جزء پیترهال و کولین وارد در راهبردهای توسعه شهری در تفکیک ناپذیر آن میداند. (Katz, 1996) هزاره جدید، شهرهای جدید را به عنوان یک راه حل مناسب در سطح زیرمنطقه مطرح کرده اند.
این خوشه های شهری (TOD) در امتداد دالان های حمل و نقل میتوانند ادامه ی توسعه ی شهرهای موجود باشند. مطالعات شین نشان می دهد که شهرهای جدید اطراف سئول با جذب سرریز جمعیت مادرشهر توانسته اند در ایجاد تعادل جمعیتی در منطقه کلانشهری سئول مؤثر باشند. (Shin, 1992:24) همچنین تحقیقات هیو و لم درباره شهرهای جدید هنگ کنگ نشان داده که این شهرها در تمرکززدایی از مراکز شهری و جذب سرریز جمعیت کلانشهر موفق بوده اند. ) Hui and )Lam, 2005 مطالعات و تحقیقات مختلفی که درباره شهرهای جدید در ایران انجام شده اند، نشان می دهد که این شهرها نتوانسته اند در جذب مازاد جمعیت مادرشهر خود تأثیرعمده ای داشته باشند و جمعیت بسیارکمی در آنها ساکن شده اند .
-1-1-2 دلایل مهاجرت به شهرهای جدید
اهدافی که شهرهای جدید برای تحقق به آنها ساخته میشوند، معین کننده ی جمعیت، هدف و دلایل مهاجرت آنها به این شهرها می باشد .در شهرهای جدید سرریزپذیر کهعمدتا0 برای رفع مشکل مسکن و کاهش تراکم کلانشهرها احداث میگردند،عمدتا0 ارایه مسکن در استطاعت6 یا کیفیت بالاتر مسکن نسبت به مادر شهر، نزدیکی فواصل محل کار و سکونت، کاهش زمان و هزینه رفت و آمدها، کیفیت و شرایط بهتر زندگی برای جمعیت هدف میتواند از جمله دلایل مهاجرت ساکنین مادر شهر به آنها باشد. در هر صورت از شاخصهای موفقیت شهرهای جدید آن است که دلایل مهاجرت به آنها در راستای اهداف و برنامه ی آنها باشد .شکویی بر این اعتقاد است که عامل اقتصادی عامل بسیار مهمی در تصمیم گیری به هنگام انتخاب منطقه ی مسکونی است که نه تنها در زمینه ی قیمت زمین، خانه و اجاره بها نقش اساسی دارد، بلکه در موقع انتخاب محل مسکونی نسبت به محل کار نیز اثر می بخشد .مدت و هزینه رفت و برگشت نیز عاملی است که در انتخاب مسکن همواره مورد نظر است و وابستگی نزدیکی میان سهولت دسترسی و هزینه ها با محل مسکونی دیده می شود. (شکوئی، (1365
.4 مرلن معتقد است در سرتاسر دنیا می توانیم سه گروه از شهرهای جدید را تشخیص دهیم :شهرهای پایتختی، شهرهای جدید صنعتی و شهرهای جدید سکونتی((Merline, 2000:9
5 .New Urbanism
.6 رای گروههای درآمدی و طبقات پایین جمعیت کلانشهری می تواند عرضه مسکن در استطاعت از جمله دلایل مهاجرت آنها به شهرهای جدید باشد، زیرا در جامعه شهری هر طبقه ای به پاره ای امکانات دلخوش میکند که باسلسله مراتب طبقاتی آنهاکاملا1 در رابطه است وطبقه پایین،صاحب خانه شدن و خرید یک خانه کوچک ونسبتا0 سالم را بزرگترین آرزوی خود میداند (شکوئی، (1365
3
بر اساس نظریات جانستون هنگام جا به جایی خانواده به فاصله نسبت به محل کار روزانه و مجاورت با اقوام و آشنایان از عوامل اساسی در انتخاب منطقه مسکونی می باشد. (Johnston, 1971)
آلنسو در مورد مکانیابی خانوارها معتقد است که هر فرد در تعیین محل مسکونی و مقدار زمین لازم برای واحد مسکونی، به گونه ای عمل میکند که تابع مطلوبیت آن را با توجه به محدودیت بودجه ای به حداکثر برساند .اگر قیمت تمام کالاها را به غیر از واحد مسکونی، ثابت فرض کنیم تابع مطلوبیت باتوجه به این که هزینه ی رفت و آمد همراه با افزایش فاصله ی محل مسکونی از مرکز کار (مرکز تجاری شهر) زیاد می شود، این نشان دهنده ی مبادله ای بین مقدار زمین و فاصله آن از مرکز کار خواهد بود. از آن جایی که قیمت هر واحد زمین همراه با افزایش فاصله از مرکز کار (افزایش هزینه رفت و آمد) کاهش می یابد، افرادی که مایل باشند برای ایجاد واحد مسکونی خود مقدار زمین بزرگتری خریداری کنند در مقایسه با افرادی که حاضرند زمین کمتری بخرند به مراتب به مکانهای به مراتب دورتر از مرکز کار خواهند رفت. (عابدین درکوش،(1372
مطالعات بری و کاساردا نشان می دهد که در تصمیم گیری برای انتخاب واحد مسکونی یکی از عوامل مؤثر قیمت واحدهای مسکونی و اجاره بها است که به میزان درآمد فرد یا خانوار بستگی دارد. (Berry and Kasarda, 1977( برخی تحقیقات نیز نشان می دهد که یکی از دلایل اصلی توسعه سکونتگاه های اقماری در حومه ی کلانشهر تهران، مهاجرانی است که در جستجوی شرایط زیستی بهتر به خارج از شهر نقل مکان میکنند.))Mousavi, 1998
-2-1-2 میزان رضایت از زندگی و ماندگاری ساکنین در شهرهای جدید
هنگامی که صحبت از یک شهر جدید است در برنامه ریزی و طراحی شهری، انتخاب سیستمهای حمل و نقل، تأسیسات، تسهیلات و زیرساختهای شهری انتظار دستیابی به استاندارد بالاتری نسبت به شهرهای موجود، پیش می آید .شهروندان شهر جدید که محل سکونت خود را از یک کلانشهر یا شهر کوچکی در منطقه با امید و آرزوهای بسیار به یک شهر جدید انتقال داده اند،طبیعتا0 انتظارات بیشتری را نسبت به وضع قبلی خود هم در زمینه ی مسکن و هم خدمات و به طور کلی امور شهری دارا می باشند .از یکسو میزان جذب جمعیت در نوشهرها با باور مردم، نحوه استقبال متقاضیان و درجه مطلوبیت خدمات شهری و به نحوه ی پیشرفت کار شهرهای جدید ارتباط دارد (نوری کرمانی، (1374 از سوی دیگر پس از شروع اسکان شهروندان شهر جدید متقاضی تمام خدمات، به صورت یکجا و هم زمان و با کیفیت شهر مادر هستند . (کاظمی،(1376
یعنی متقاضیان زمین و مسکن در شهرهای جدید، مسکن به هر شکل را نمی خواهند و وجود حداقلی از تجهیزات و تأسیسات شهری، مسکن متناسب و خدمات عمومی و رفاهی را خواستارند. (طالقانی، (1378 بربی و وایز معتقدند که یکی از عواملی که مردم از انتخاب شهرهای جدید احساس رضایت می کنند، ارضای هدف های عمده ای است که خانواده ها با نقل مکان به شهر جدید در صدد دستیابی به آنها هستند.)(Burby and Weiss 1976 در همین راستا میشل و وارنیه بر این مسأله تأکید دارند که در مطالعات طرح ریزی شهرهای جدید باید این واقعیت گنجانده شود که ساختن شهرهای جدید حداقل 30 سال طول میکشد و البته این همه انتظار برای این که شهر شکل بگیرد غیرممکن بوده و نارضایتی مراحل اولیه نخستین ساکنان را با دلخوشی به وعده های دور و دراز نمی توان جبران کرده و آنان را در بیابان یا مرداب جای داد. (میشل و وارنیه،(1383
برای شهرهای جدید تنها جذب جمعیت کافی نیست بلکه حفظ مهاجرین در این شهرها اهمیت فراوانی دارد .در این میان قصد و تمایل ماندگاری در شهر و میزان احساس رضایت از آمدن به این شهرها از شاخصهای مهم به شمار میرود . مطالعات انجام شده در فولاد شهر نشان می دهد که در بین ساکنین، آینده نگری با ثبات و معطوف به ماندگاری در شهر جدید وجود ندارد.( رئیس دانا،(1371
4
-2-2 توسعه پایدار –1-2-2 تاریخچه طرح مبحث توسعه پایدار
در سال 1972، کنفرانس سازمان ملل متحد در زمینه محیط زیست انسان، منتهی به اعلامیه استکهلم گردید و این کنفرانس نقطه عطفی در تاریخ نگرش رسمی انسان به منابع طبیعی و سیستم های بهره برداری از زمین می باشد.
اعلامیه سال 1972 استکهلم و اعلامیه سال 1974 کوکویک )Cocoyoc(، ضمن تصدیق پیچیدگی و جدی بودن بحران های اجتماعی و زیست محیطی که جامعه انسانی با آن رو به روست، سبب بروز پیام های نوید بخشی شده اند زیرا همگی نیاز به تدوین و اجرای استراتژی های سالم زیست محیطی به منظور ترویج توسعه اجتماعی - اقتصادی یا توسعه زیست محیطی عادلانه تر را مطرح می کنند. سمینارهای بعدی، نهایتا به تشکیل کنفرانس محیط زیست و توسعه یا "اجلاس زمین" در سال 1992 منجر شد. (زاکس اینیاسی، بدون تاریخ)
در اجلاس مذکور سه متن عمده به تصویب رسید:
▪ دستور کار .21
▪ بیانیه "ریو" پیرامون محیط زیست و توسعه.
▪ اصول عمده مدیریت پایدار جنگل های کره زمین.
-2-2-2 مفهوم پایداری و توسعه پایدار
کلمه "پایدار" از زمانی مورد استفاده قرار گرفت که بحث به کار گرفتن و مدیریت منابع قابل تجدید مانند جنگل و منابع غذایی دریایی، به شرطی که منابع آینده این زمینه ها صدمه نبیند، مورد توجه قرار گرفت. به صورت خلاصه، "پایداری" ریشه خود را در میان پایداری اکولوژیکی داشته است. این نظریه بر روی این نکته که طبیعت، محدودیتها و فرصتهای معین به زندگی انسان ارائه میدهد، تاکید دارد؛ در نتیجه "پایداری" توسعه ای را می پذیرد که بهترین استفاده از منابع، هیچگونه صدمه ای به آن نزند.( مجتهدزاده، (1378 به طور کلی از میان تعاریف متعددی که منابع گوناگون در خصوص "توسعه پایدار" ارائه کرده اند، میتوان مهمترین آنها را به شرح زیر برشمرد:
- کمیسیون جهانی محیط زیست: توسعه ای که نیازهای امروزی را بدون از دست دادن توانایی پاسخگویی به نیازهای نسل آینده ممکن سازد.
- برنامه زیست محیطی سازمان ملل متحد: بهبود کیفیت زندگی در قالب زیست بوم های حمایت کننده
- بارتون: توسعه ی پایدار تمرکز توسعه بر مردم و برقراری عدالت برای نسل های جاری و آینده
-3-2-2 اصول و ارکان توسعه پایدار
در درجه اول روشن است که اصول مورد نظر باید برخاسته از واقعیت های موجود در الگوهای اقتصادی- اجتماعی، فرهنگی، کالبدی، حقوقی، سیاسی و اجرایی باشد . واقعیت های تلخ و مشکلات و معضلات پیچیده زیست محیطی معاصر منجر به صدور بیانیه ها و دستور کارهای مختلف برای ترسیم چارچوب توسعه پایدار و راههای رسیدن به آن و شرایط تحقق اهداف مربوطه گردیده است. اصول اعلام شده رسمی در دستور کار 21 می تواند مبنای مناسبی برای فهم محتوی توسعه پایدار باشد.
بنابراین مشاهده می شود که نقش مهم تفکر زیست محیطی در توسعه اقتصادی و پیوند اقتصاد و محیط زیست به مفهوم "توسعه پایدار" در حال گسترش است. نقش عامل انسانی در این میان بسیار قابل توجه قلمداد می شود. به طوری که به عنوان اصل اولیه و اساسی بیانیه "ریو"به تصویب رسیده است. اصل اول این بیانیه انسان را کانون اهداف توسعه پایدار قلمداد می کند و استحقاق انسان ها را برای برخورداری از یک زندگی سالم و خلاق در هماهنگی با طبیعت، مورد تاکید قرار می دهد.
5
بیانیه مذکور شامل 27 اصل می باشد که به طور کلی پیرامون ابعاد پنجگانه اقتصادی، اجتماعی، بوم شناختی، مکانی و فرهنگی مطرح گردیده است.
استراتژی های توسعه پایدار در چند اصل اساسی می تواند متمرکز باشد که این اصول را می توان ابعاد پنجگانه توسعه پایدار نامید:
-1 پایداری اقتصادی که به مفهوم برآیند تخصیص بهتر و مدیریت کارآتر منابع و جریان مستمر سرمایه گذاری خصوصی و دولتی است.
- 2 پایداری اجتماعی یعنی ایجاد فرآیند توسعه ای که تداوم آن منوط به رشدی دیگر است و در اینجا هدف، خلق تمدنی انسانی با توزیع عادلانه دارایی ها و درآمدها به منظور کاهش فاصله بین اغنیاء و فقرا می باشد.
-3 پایداری بوم شناختی که می توان آن را با استفاده از اهرم های زیر تقویت نمود:
▪ محدود کردن مصرف انواع سوخت و منابع سوختی تمام شدنی
▪ کاهش حجم ضایعات و آلودگی ها و بازیافت منابع
▪ ترویج امساک در مصرف منابع
▪ تلاش برای یافتن تکنولوژی هایی که ضایعات کمتری به بار می آورند
▪ تعیین قوانین و دستگاه و نظام قانونی مناسب
-4 توسعه مکانی پایدار که با هدف نیل به تشکل روستایی- شهری متعادل تر و توزیع بهتر زمین ها از نظر اسکان انسانی به موارد ذیل تاکید دارد:
▪ کاهش تمرکز افراطی در مناطق اقماری
▪ ممانعت از تخریب اکوسیستم های آسیب پذیر ناشی از فرآیندهای مهاجرت و کوچ نشینی بی رویه
▪ ترویج روش های کشاورزی و جنگل داری جدید بین زارعین کوچک
▪ کشف و بهره برداری از توان بالقوه محیطی برای صنعتی شدن متمرکز همراه با تکنولوژی های جدید با تاکید خاص بر صنایع زیست توده )Biomass( و نقش آن ها در ایجاد اشتغال روستایی غیر کشاورزی
▪ ایجاد شبکه ای از قرقهای طبیعی برای حفظ تنوع زیستی
-5 تداوم فرهنگی شامل یافتن ریشه های درونزای الگوهای نوسازی و نظام های زراعی و فرآیندهایی که در روند تداوم فرهنگی تغییراتی به وجود می آورند. (زاکس اینیاسی، بدون تاریخ)
با مطالعه و جمع بندی آنچه که در تعاریف توسعه پایدار آمده و مطالبی که در بیانیه ریو و دستور کار 21 بیان گردیده است، می توان گذشته از پی بردن به اصول اساسی توسعه پایدار، چارچوب توسعه پایدار شهری را نیز مورد توجه قرار داد. به عبارت دیگر چارچوب مقدماتی توسعه پایدار شهری می تواند از اصول و ابعاد توسعه پایدار استخراج گردیده و بنا بر تناسب حوزه عمل این نوع توسعه و با توجه به تجاربی که در کشورهای مختلف وجود دارد، منجر به شناخت ویژگی های شهر پایدار گردد.
-3-2 توسعه شهری پایدار
بخش عمده ای از گسترش افقی شهرها به این دلیل رخ می دهد که بافت موجود پاسخگوی نیازها و انتظارات جمعیت ساکن در آن نیست و اجتماع ساکن در جستجوی محیط پاسخگوتر و مناسب تر، محیط انسان ساخت جدیدی را در بستری جدید بنیان نهاده است. بافتهای تاریخی نواحی مرکزی شهرها، پاسخگوی نیاز و انتظارات شهروندان آن نبوده و از جعیت اصلی تهی می شود، بافتی که از لحاظ زیست محیطی و اکولوژیکی پایدار بوده، اما پایداری اجتماعی و اقتصادی را از دست داده است. توسعه افقی و بی رویه شهرها در اراضی طبیعی و کشاورزی به همراه آورنده زنگ خطر و برانگیزاننده مکتب پایداری بود. (عزیزی، (1385 در اینجا است که نه تنها به تجویز نظریه هایی چون شهر فشرده برای حل مساله پرداخته می شود، بلکه باید در جستجوی عللی بود که نواحی درونی و بافتهای موجود را ناکارآمد جلوه داده و انگیزه ای برای رشد و توسعه افقی شهرها می شوند. (حبیبی، (1382
مفهوم توسعه پایدار به تغییرات شهری و به فرم کالبدی شهر نیز توجه دارد و نکاتی مانند برنامه ریزی آموزشی، بهداشتی و رفاه اجتماعی را نیز در بر گرفته است. از این گذشته، این گونه نکات توسعه پایدار را در سطح وسیعی مطرح می سازد. از آن جمله آنکه، در مورد رشد شهرها و تراکمهای افقی و عمودی کنترل رشد ضروری است. توسعه مورد نظر، ضرورت محافظت از شرایط اکولوژیکی را تحت تاثیر قرار می دهد که از آن جمله عمل متقابل بین انسان و طبیعت است. (مجتهدزاده، (1378
-1-3-2 مفهوم توسعه پایدار شهری
دو مفهوم "پایداری شهری" و "توسعه پایدار شهری" غالبا به دلیل نزدیکی معنی آنها به جای یکدیگر به کار می روند. برای تمایز این دو باید توجه داشته باشیم که کلمه توسعه در )Sustainable Urban Development(، در واقع نشانگر "فرآیندی" است که در طی آن "پایداری" می تواند اتفاق بیفتد. اما "پایداری"، مجموعه ای از وضعیت هاست که در طول زمان دوام دارد.
7
سابقه تاکید بر رابطه شهر و محیط زیست در گردهمایی های بین المللی چندان طولانی نیست. اولین گردهمایی زیست محیطی در اروپا در سال 1957 برگزار شد و در قطعنامه آن در سه مورد به شهرها توجه شده است: در مناطق شهری حفاظت و توسعه کیفیت محیط در اولویت قرار گیرد و با گسترش حفاظت از سلامتی انسان به استفاده بهینه و منطقی از منابع پرداخته شود.
جدول شماره :(2) دستور کار 21
در سال 1990 کمیسیون جوامع اروپایی در مقاله ای با نام “Green Paper on the Urban Development” اولین مانیفست اروپایی را برای دستیابی به پیشرفت واقعی در زمینه کیفیت محیط زیست شهری مطرح کرد. در این اعلامیه، مقررات سخت Zoning مورد انتقاد قرار گرفته و نویسندگان معتقدند که منطقه بندی رایج باید جای خود را به توسعه فضاهای مختلف و چند منظوره و متراکم بدهد. علاوه بر تعریف مجدد بافت شهر، با ارائه ایده کاربری های مختلط، تاکید می کند که توسعه های بعدی باید در داخل مرزهای موجود شهر صورت بگیرد. بنابراین راه حل "شهر فشرده، "Compact City وسیله ای برای رسیدن به توسعه پایدار و آنتی تز حومه های گسترده و بی در و پیکر فعلی است.
تحت تاثیر مقاله مذکور، نظرات مختلفی ارائه گردیده است. برخی این ایده ها را عملی دانسته و بعضی نیز آن را غیر ممکن می دانند و می گویند که نحوه دستیابی به اهداف بلند پروازانه این کمیسیون نامشخص است.
در سال 1994، دوستان زمین در کتاب "برنامه ریزی برای سیاره"چنین نوشتند که استفاده مختلط از فضاهای موجود در شهر می تواند حیات دوباره به بخش های مختلف آن بدهد و ایمنی و امنیت را به مکان های عمومی ببخشد.
در کتاب شهرهای پایدار (1994)، توسعه با تراکم بالا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و نقاط قوت و ضعف آن بررسی شده است.
نویسنده دیگری، توسعه پایدار شهری را در بهره وری در استفاده از زمین و تشویق به استفاده مجدد از ساختمان ها می داند و نیز معتقد است که اندازه، تراکم و مکان زیستگاه های انسانی که برای پایداری مناسب باشد، به تناسب توسعه تکنولوژی در انرژی، تولید، ساختمان و حمل و نقل متغیر خواهد بود..
