بخشی از مقاله
چکیده
گسترش شهرنشینی و به دنبال آن مشکلات خاص آن، مانند تخریب محیط زیست، آلودگی آب، هوا، خاک، افزایش بیماریهای روانی و... جامعه شهری را بیش از پیش تهدید میکند. این امر خلاف اصول توسعه ی پایدار شهرها و محیط زیست است و موجب شده تا امروزه مدیریت شهری با چالشهای فراوانی در زمینه ی تراکم جمعیت، کمبود مسکن، آلودگی و تخریب محیط زیست، تعارضهای اجتماعی و تأمین خدمات و تسهیلات زیرساختی روبرو باشد. دراین خصوص اجرای طرح شهر سالم ضمن ایجاد مشارکت مردمی در توسعه ی پایدار شهرها نقش مهمی ایفا میکند. هدف پژوهش حاضر تحلیل و ارزیابی میزان برخورداری شهر لنده از شاخص های شهر سالم می باشد.
جامعه آماری تحقیق 11607نفر بوده، که از این مقدار حجم جامعه، 261 نفر به عنوان نمونه انتخاب شد. روش تحقیق دراین پژوهش ازنوع توصیفی- تحلیلی و میدانی بوده و برای تجزیه وتحلیل آمار و اطلاعات به دست آمده ازنرم افزارSPSS استفاده شده است. برای ارزیابی و تحلیل وضعیت شهر لنده از نظر شاخص های شهر سالم ،4 معیار با 18گویه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش به ما نشان می می دهد شهر لنده از نظر شاخص های 4گانه شهر سالم اجتماعی - با میانه نظری - 2,00، اقتصادی - با میانه نظری - 1,70، بهداشتی - بامیانه نظری - 1,62 و محیطی - با میانه نظری - 2,51 با وضعیت مطلوب و استاندارهای شهر سالم فاصله زیادی دارد و در برخی زمینه ها نیز نیاز به برنامه ریزی و مشارکت هرچه بیشتر مسئولین و ساکنان شهر احساس میشود.
-1 مقدمه
-1-1 بیان مسأله
ویژگی عصر ما شهرنشینی گسترده، افزایش جمعیت شهرها و به تبع آن توسعه شهرهای کوچک است. شهرنشینی بیش از 5000 سال قدمت دارد. در حالی که در سال 1900 میلادی از هر 8 نفر فقط یک نفردر مناطق شهری زندگی می کرده است، طی دوره 1990تا2030 جمعیت نواحی شهری تا حدود 3,3 درصد میلیارد نفررشد خواهد کرد که از این میزان 90 درصد در نقاط شهری کشورهای در حال توسعه خواهند بود.
همچنان که مهاجران در جستجوی کار، فرصت های بهتر یا فقط غذا و سرپناه به مهاجرت به شهرها ادامه می دهند، فضاهای باز مورد تجاوز قرار می گیرند، خیابان ها متراکم می شوند، کیفیت هوا تنزل پیدا می کند، از ظرفیت تصفیه طبیعی زباله ها توسط رودها وکانال ها کاسته می گردد. منابع آب سطحی و زیرزمینی کاهش پیدا میکند و آب ها آلوده میشوند
متأسفانه برخی ازتکنولوژی های امروزی، با هدف تأمین رفاه و آسایش انسانی، از جامع نگری و آینده نگری لازم برخوردار نبوده و در جهت رفع یک مشکل، مسائل و مشکلات فرعی دیگری را به بار می آورند. این فرایند باعث شده تا بسیاری از کارشناسان و نهادهای بین المللی، مفهوم توسعه پایدار را مورد توجه خود قرار داده و تأکید نمایند که هرگونه طرح و برنامه باید در راستای اصول تعریف شده توسعه پایدار به اجرا درآید
مشکلات روزافزون زیست محیطی، تهدید شاخصهای سلامت مردم، محدودیت دسترسی به امکانات تفریحی و در نهایت ضعف هرچه بیشتر دسترسی به توسعه ی پایدار انجامیده است. در این میان با توجه به سیر نگران کننده و روزافزون عوامل تهدیدزای سلامت زیستی شهروندان، برنامه ریزان حوزهی شهر و سلامت، اصطلاحینسبتاً جدید با عنوان برنامه ریزی سلامت را مطرح میکنند که در آن به دنبال پیوند محیط شهری با سلامت فیزیکی و روحی شهرنشینان هستند و تصمیمات خویش را در خصوص برخی مسائل اساسی همچون سلامت زیست شهری، رفاه اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی انسانی تقویت کنند
این مهم در حال حاضر بر عهده ی مدیران و برنامه ریزان شهری است که میتوانند شهروندان را در رسیدن به خواسته هایشان برای داشتن شهری سالم، زندگی سالم و هوای مناسب یاری کنند. فکر شهر سالم و شهروندان سلامت، متناسب با موقعیت و ویژگیهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و اقلیمی مناطق گوناگون تحقق مییابد. گرچه تبادل تجربه ها و اندیشه ها در سطح جهانی نیز نقش مهمی ایفا میکند، نمیتوان در شیوه و الگوی واحد؛ از روشهای یکسان استفاده کرد. هر یک از شهرهای جهان ویژگیهای خاص خود را دارند، و شهر و شهروندان آن نیز از نظر ترکیب بندی اجتماعی، اقتصادی، ساختار اجتماعی، فرهنگی و نیز میزان فعالیتها، تواناییها و ظرفیتها از یکدیگر متفاوت هستند
همچنین با توجه به فقدان شاخصها و استانداردهای لازم برای شناخت توسعه اجتماعی در کشور ما اهمیت پرداختن به رابطه ی میان شهر و سلامت اجتماعی را پررنگتر میکند. در این زمینه یکی از محورهای اجرایی توسعه پایدار شهری، شناخت تواناییها و ظرفیتهای گوناگون مردمی و امکانات و نهادهای دولتی و غیردولتی هر منطقه و هماهنگ کردن این ظرفیتها و امکانات برای تحقق اهداف شهر سالم است. هم اکنون شبکه های بی شماری از شهرهای سالم در سطح بین المللی و به ویژه در منطقه اروپا وجود دارد، اماهدف و موضوع کلیدی درهمه این شبکه ها، کسب اطمینان از این است که استانداردها و ارزیابی های بهداشت و سلامت در تمامی مدیریت های شهری و طراحی شهری وشهرسازی به طور دقیق مورد توجه و بررسی قرارگرفته باشد.
در حالی که چنین موضوع مهمی در کشور ایران مورد غفلت واقع گرفته و کمترین برنامه ریزی و سرمایه گذاری بر روی آن انجام گرفته است و اگر پژوهش و تحقیقی هم در این زمینه صورت گرفته بیشتر در ارتباط با کلان شهر ها و شهرهای بزرگ کشور بوده. بنابراین پژوهش حاضر تلاش میکند با کاربست »توسعه پایدار شهری« به ارزیابی و تحلیل وضعیت شاخص های شهر سالم در شهر لنده، به عنوان یکی از شهر های کوچک اندام ایران بپردازد و در پایان پیشنهاداتی در این راستا ارائه داده شود.
-2-1 فرضیات تحقیق
-1-3-1 به نظر می رسد شهر لنده ازنظربرخورداری از شاخص های شهر سالم در جایگاه مطلوبی به سر نمی برد.
-3-1 مواد و روش تحقیق
با توجه به ماهیت، موضوع مورد بررسی کاربردی بوده و به لحاظ روش، رویکرد حاکم بر این پژوهش توصیفی- تحلیلی میباشد . اخذ دادههای مورد نیاز به صورت پیمایشی و با استفاده از تنظیم و تکمیل پرسشنامه در بین شهروندان و کارشناسان انجام گرفته است . علاوه بر این، به منظورتقویت پایه های نظری و دقت درگردآوری اطلاعات از مطالعات اسنادی نیز بهره گرفته شد. برای تجزیه و تحلیل آمار و اطلاعات به دست آمده از نرم افزارهای رایانه ای - Excel، - SPSS استفاده شده است. تحلیل داده های حاصله نیز به صورت کمی و با بهره گیری از روش طیف لیکرت بوده است، که با استفاده از آزمون T-test مورد تحلیل قرارگرفته اند.
جامعه ی آماری و حجم نمونه: جامعه ی آماری تحقیق کل شهروندان شهر لنده 11607 - نفر - می باشد و حجم نمونه از طریق فرمول کوکران و با ضریب خطای 0,06، 261 نفر به دست آمد.
در این فرمول با توجه به اینکه توزیع صفت - مقدار p و - q در جامعه مشخص نیست، نسبت توزیع صفت و عدم توزیع آن برابر هم در نظر گرفته میشود.
n حجم نمونه آماری، N جامعه آماری که برابر 114,506 نفر است
P نسبت وجود صفت در جامعه آماری که 50 درصد درنظر گرفته شده است.
Q نسبت عدم وجود صفت در جامعه آماری که برابر p - 1که برابر 50 درصد می شود. T ضریب قابلیت اطمینان، برای در سطح %95 که برابر1/96 است
پایایی و روایی پرسشنامه : جهت روایی و پایایی پرسشنامه، طی چند مرحله ابزار جمع آوری داده ها - پرسشنامه - با مشورت متخصصان به صورت نهایی طراحی شد و همچنین برای پایایی ابزار سنجش نیز از شیوه پیش آزمون و محاسبه آلفای کرونباخ استفاده شده است. عدد بدست آمده از محاسبه آلفا برای پرسشنامه مقدماتی در جدول شماره 1 ارائه شده است که در هر 4 معیار بالاتر از حداقل تعریف شده برای آلفا - 0,7 - است، که مقدار آلفای بدست آمده، نشان دهنده ی انسجام درونی پرسشنامه می باشد.
جدول:1 آلفای محاسبه شده برای هریک ازمؤلفه هادر 50 پرسشنامه مقدماتی
جدول :2 جمعیت سال1391 و برآورد تعداد پرسشنامه مورد نیاز
-4-1 شاخص های تحقیق
در سال های اخیر شناخت، سنجش و استفاده از شاخص های سالم از جمله مسائل عمده برنامه ریزان مرتبط بابحث شهر سالم بوده است. در واقع هدف این شاخص ها فراهم کردن سنجش های کمی جهت پژوهش است.
جدول: 3 شاخص های ارزیابی شهر سالم
