بخشی از مقاله
چکیده:
افزایش تقاضای آب، بالارفتن سطح زندگی، گسترش آلودگی منابع آب در اثر توسعه فعالیت های کشاورزی، شهری و صنعتی موجب ایجاد وضع نامساعدی در بسیاری از مناطق جهان شده است. رشد و توسـعه در عـین حـال کـه رفـاه و بهداشـت عمـومی را بهبـود بخشـیده، تخریب محیط زیست را نیز در پی داشته است. افزایش قابل توجه بار آلودگی و تنوع آلاینده های مختلـف شـهری، کشـاورزی و صـنعتی، نیاز به مدیریت تلفیقی کمی و کیفی سیستم های منابع آب را بیش از پیش ضروری ساخته است. امروزه جامع نگری و برخورد سیسـتمی در مدیریت کمی و کیفی منابع اب به علت افزایش مؤلفه های این سیستم ها و پیچیدگی ارتباطات و اثرات متقابل آن ها را از اهمیـت ویـژه ای برخورداری است. در این تحقیق، تعاریف پایه، انواع و مشخصات سیستم ها و اصول کلی یک برخورد سیسـتمی در تحلیـل کمـی و کیفـی سیستم های منابع آب ارائه شده است.
واﮊه های کلیدی: آلودگی آب، مدیریت کمی و کیفی، سیستم های منابع آب.
۱ ‐ گام های برنامه ریزی کمی و کیفی سیستم های منابع آب
حفاظت کمی و کیفی منابع آب و توسعه آن نیازمند یک مدیریت جامع منطقه ای و بین المللی است. در (شکل ۱) آسیب پذیری مناطق مختلف جهان نسبت به کمبود آب مشخص شده است. این شکل نشان دهنده این مطلب است که مشکلات کمی و به تبعآن وضعیتکیفی مناطق مختلف یکسان نیست. بنابراین برخوردهای سیستمی متفاوتی در سطح مناطق و یک نگرش مدیریتی یکپارچه ضروری به نظرمیرسد.
شکل ۱‐ آسیب پذیری کشورهای مختلف نسبت به کمبود آب لازمه برخورد سیستمی و مدیریت یکپارچه منابع آب، آشنایی به اصول برنامه ریزی می باشد. شکل ۲ گام هـای مختلـف فرآینـد برنامـه
ریزی کمی و کیفی منابع آب را نشان می دهد. در این شکل در بخش اول، اهداف و محدودیت های کمـی و کیفـی شناسـایی مـی شـوند.
جمع آوری و پردازش اطلاعات بخش مهمی از این فرآیند، را تشکیل می دهند و شامل مراحل زیر می باشند:
شکل ۲ – گام های مختلف برنامه ریزی کمی و کیفی منابع آب ۱) تعیین خصوصیات هواشناسی، هیدرولوﮊیکی، هیدرولیکی و زیست محیطی منطقـه ای کـه عرضـه و تقاضـای آب در آن مـورد
مطالعه قرار می گیرد.
۲) بررسی شرایط اقتصادی، فرهنگی و سیاسی منطقه ۳) بررسی مشخصات فیزیکی رودخانه ها، مخازن و امکانات موجود در سیستم
۴) بررسی قوانین، حق آبه ها و ارتباطات اداری‐ سازمانی موجود ۵) پردازش اطلاعات، تجزیه و تحلیل عدم قطعیت ها و پیش بینی شرایط آتی
در بخش دوم شکل ۲، مدل های شبیه سازی و بهینه سازی برای یافتن گزینه های مناسب، مورد استفاده قرار می گیرد. تعیین پارامترهای دارای عدم قطعیت و محاسبه احتمال شکست (ریسک) برای هر گزینه. در این بخش انجام می گیرد. در بخش بعد، روش های حل اختلاف و تصمیم گیری چند معیاره برای مقایسه گزینه های موجود و انتخاب گزینه های برتر مورد استفاده قـرار مـی گیرنـد. همـانطور کـه در ایـن شکل نشان داده شده است انتخاب گزینه نهایی در بسیاری از موارد به شرایط و محدودیت های سیاسی، ارتباطـات سـازمانی و نحـوه توزیـع اعتبارات مالی بستگی دارد و ممکن است گزینه های انتخاب شده در این مرحله غیر قابل قبول تشخیص داده شده و مراحل قبلی برای تعیین گزینه های جدید تکرار شوند.
پس از انتخاب و تصویب گزینه نهایی، اجرا و بهره برداری از طرح انجام می گیرد. در مرحله پایانی در برنامه ریزی و مـدیریت کمـی و کیفی منابع اب، نظارت و ارزشیابی سیستم می باشد. نظارت و ارزشیابی در مرحله ساخت و بهره برداری به منظور بررسی دستیابی به اهداف مورد نظر و اثر بخشی طرح ها انجام می گیرد و از اطلاعات حاصل از این مرحله در بازنگری طرح، تدوین و یا بهنگام سازی سیاسـت هـای بهره برداری استفاده می گردد.
