بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و با هدف بررسی شاخصهای کمی و کیفی مسکن شهری در شهرهای استان مازندران سعی در پاسخگویی به این پرسش اساسی دارد که وضعیت شاخصهای مسکن شهری در شهرهای کوچک، متوسط و بزرگ استان چگونه است؟ جامعه آماری پژوهش شهرهای استان مازندران است. برای انجام پژوهش از دادههای مرکز آمار ایران و دادههای مستخرج از بررسی میدانی و طرحهای توسعه شهری موجود استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که وضعیت شاخصهای کمی و کیفی مسکن استان در بین سه گروه مذکور یکسان نیست؛ به گونهای که در شاخص نفر در اتاق وضعیت شهرهای کوچک مناسبتر از دو گروه دیگر است، اما در شاخص اتاق در واحد مسکونی سهم شهرهای متوسط استان بهتر است. در رابطه با شاخصهای کیفی هر سه گروه از شهرهای استان اکثرا با مصالح با دوام احداث شدهاند و اکثر واحدهای مسکونی به صورت ملکی است، البته واحدهای مسکونی استیجاری در شهرهای بزرگ بیشتر است. از نظر امکانات و تسهیلات نیز سطح برخورداری واحدهای مسکونی در شهرهای استان تفاوت فاحشی ندارد. عمر واحدهای مسکونی در اکثر شهرها بالای 15 سال است که میبایستی در برنامه ریزی مسکن استان در نظر گرفته شود.
کلید واژه: شاخص کمی؛ شاخص کیفی؛ مسکن شهری؛ مازندران
.1 مقدمه
همواره مسکن یکی از نیازهای اساسی بشر و عنصر کلیدی در تحقق توسعه پایدار همه جوامع به شمار می رود . - Wallbaum et al,353 2012 - در دنیای امروز، مسکن و سرپناه بسیاری از جنبههای زندگی انسانی را تحتالشعاع قرار داده است. علاوه بر جنبههای اقتصادی مسکن که مقداری از درآمد ماهیانه خانوار را به خود اختصاص میدهد بسیاری از نتایج روانی و اجتماعی نیز به آن مرتبط میشود، بهطوریکه احساس امنیت و آرامش روان را فراهم کرده و موجب دگرگونیهای اساسی در زمینه روابط اجتماعی و غیره میگردد - یاراحمدی، عاشوری، . - 2 :1391 همچنین مسکن نقشهایی را بهعنوان یک کالای سرمایهای بادوام. -2 تسهیلگر بازارهای اعتباری در معاملات موقت. -3 دارایی سودآور. -4 و وثیقه برای دریافت وام ایفا مینماید. در واقع مسکن یک اعتبار است . - Chao He, et, al1,2014 - همچنین نیاز به مسکن نیاز غیر منعطفی است که تأمین نیاز به آن را نمیتوان به تأخیر انداخت و در ........142 دومین همایش ملی توسعه پایدار فضایی در سواحل خزر، بابلسر، دانشگاه مازندران 1396
صورت عدم تعادل میان عرضه و تقاضا؛ بازار مسکن نمیتواند نیاز به مسکن را پاسخ گوید؛ در نتیجه پیامدهایی چون تورم و حباب قیمت مسکن و در نتیجه بحران شهری را میتواند در پی داشته باشد. بنابر ویژگیهای مزبور تأمین مسکن مناسب از سیاستهای ضروری دولتها به شمار میرود . - Kim, ET, al.,1103,2005 - در خصوص سیاستهای مسکن، قبل از هر چیز باید اهمیت، نقش و کاربرد شاخصهای مسکن شناخته شود، بدون شناخت شاخصهای مسکن، دستیابی به هدف نوین امکانپذیر نخواهد بود - زیاری و همکاران، . - 84 :1389 تحلیل مسائل کمی و کیفی مسکن از طریق شاخصهای مسکن انجام میشود و این شاخصها بیانگر ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی مسکن هستند. شاخصهای مذکور از یکسو ابزار شناخت وضعیت موجود مسکن در ابعاد مختلف بوده و از سوی دیگر، ابزار کلیدی برای ترسیم چشمانداز آینده مسکن و برنامهریزی آن هستند - عزیزی، . - 26 :1384
شاخصهای کمی مسکن، عمدتاً به بیان بحث کمی مسکن مانند انواع تراکم در واحد مسکونی و بعد خانوار، رشد سالانه خانوار، تعداد نفر در اتاق و... میپردازد. شاخصهای کیفی خصوصیاتی را در بر می گیرد که یک واحد مسکونی را برای زیست خانوار و انجام فعل و انفعالات زندگی خانوادگی مطلوب میسازد، خصوصیات کیفی به بررسی مصالح ساخت بنا، مالکیت واحدهای مسکونی، قدمت و عمر ساختمان و تسهیلات موجود در واحد مسکونی میپردازد. - صارمی و ابراهیم پور، . - 92 :1391 امروزه با بهبود استانداردهای زندگی ساکنان خواستار محیطهای مسکونی باکیفیت بهتر و بالاتر میباشند؛ بنابراین عملکرد ساختمانهای مسکونی باید بهطور مستمر ارزیابی و مدیریت شود . - Kim, et, al ,1103,2005 - در ایران نیز مسکن یک نیاز اولیه محسوب و تأمین آن همردیف با تأمین غذا و پوشاک به شمار آمده است. طبق اصل 43 قانون اساسی یکی از نیازهای اساسی هر فرد و خانواده مسکن بوده و طبق اصل 31 داشتن مسکن متناسب با نیاز حق هر فرد و خانواده ایرانی است.
استان مازندران به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص؛ نزدیکی به شهر تهران و شرایط مناسب جهت جذب گردشگر در دهه 70 تا80 ، قیمت زمین در استان تا 25 برابر افزایش یافته - حائری، - 7 :1393 و به تبع آن ساخت و ساز و قیمت مسکن نیز افزایش داشته است. از این رو چه از نظر کمی و چه از نظر کیفی ساخت و ساز با مشکلاتی روبهرو شده است. طبیعت استان به دلیل دارا بودن زمینهای مستعد کشاورزی با بهره وری بسیار بالا و وجود پدیدههایی چون دریا، رودخانه و جنگل؛ زمینهای محدودی را در اختیار سازندگان و متقاضیان مسکن قرار داده است. تحقیق حاضر در پی پاسخگویی به این سوال است که: وضعیت شاخصهای مسکن شهری در شهرهای کوچک، متوسط و بزرگ چگونه است و چرا؟
.2 روش شناسی پژوهش
این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و جامعه آماری پژوهش؛ شهرهای استان مازندران است. پژوهش حاضر به بررسی و مقایسه وضعیت شاخصهای کمی و کیفی مسکن شهری بر اساس شاخصهای تدوینشده میپردازد و در این راستا از دادههای مرکز آمار ایران و دادههای مستخرج از بررسی میدانی و طرحهای توسعه شهری موجود استفاده شده است. ازآنجاییکه دسترسی به همه اطلاعات مناطق شهری استان امکانپذیر نیست از طریق نمونهگیری مکانی- فضایی سعی در ارائه تحلیل تطبیقی شاخصهای کمی و کیفی مسکن در شهرهای کوچک . 143
نمونه های مناسبی که بیانگر ویژگی نقاط شهری استان بوده و قابلیت تعمیم به کل جامعه آماری را داشته باشد، استفاده شده است. در این روش ابتدا شهرهای استان مازندران به 3 گروه شهرهای بزرگ، متوسط و کوچک مطابق جدول 1 تقسیمبندی شد و از هر کدام از این گروهها نمونه ای با توجه به حجم هر گروه و فرمول کوکران انتخاب شد. سپس نمونههای انتخابی با روش توزیع فضایی که نقاط شهری استان مازندران را از لبه دریای خزر تا دامنه شمالی البرز به 3 منطقه: ساحلی، جلگهای و کوهپایهای تقسیم نمودیم و از هر یک از این مناطق، شهرها بر اساس سهم واقعیشان در جامعه آماری استان مازندران و بر اساس سهم آنها در هر یک از گروه ها یک شهر بزرگ، 4 شهر متوسط و 9 شهر کوچک انتخاب شدند.
