دانلود مقاله طراحی مدل رهبری خدمتگزار بر اساس دیدگاه امام خمینی ( ره )

بخشی از مقاله

مقدمه

واژه رهبري خدمتگزار3 در سال 1970 توسط رابرتگرینلیف1 در مقالهاي تحت عنوان »خدمتگزار در

نقش رهبر« ابداع شد. رهبري خدمتگزار و تحولگرا2 ویژگیهاي تقریباً یکسان و مشابهی دارند. در واقع هر

کنگره ملی بررسی اندیشههاي فرهنگی و اجتماعی حضرت امام خمینی(ره)
2

دوي این سبکهاي رهبري ریشه در مفهوم رهبري کاریزماتیک3 دارند. براساس گفته گرینلیف، رهبر باید در

ابتدا نیازهاي دیگران را مورد توجه قرار دهد. رهبري خدمتگزار برابري انسانها را ارج نهاده و در سازمان به دنبال توسعه فردي اعضاي سازمان است. وظیفه رهبر خدمتگزار آن است که هوش و منش کارکنان را بپروراند

و به آنان این امکان را بدهد تا قابلیتهاي خویش را در حد کمال به ظهور رسانند. این شیوه رهبري با روش

نظارت بر عملکرد در تضاد و تقابل است. خلق (ایجاد) موقعیت برنده ـ برنده در رهبري خدمتگزار باعث

میشود افراد بعد از اتمام کار احساس کنند برنده شدهاند. تونگ4 میگوید: »زمانی که مسئولیت رهبران

خدمتگزار به پایان میرسد، زیردستان با خود میاندیشند ما بودیم که کار را انجام دادیم.«

حضرت امام خمینی(ره) در این خصوص بیان میکنند که: همه در خدمت، به منزله اعضاي یک انسان

باشید(صحیفه امام، ج12، ص.(351 خدمت به مردم، آرامش قلبی میآورد(همان، ج17، ص.(165 آرامش

روحی در خدمت به مردم است(همان، ج8، ص.(86 اگر مردم سادگی و خدمتگزاري از مسئولین ببینند، فطرتاً

به آنها علاقهمند میشوند (همان، ج3، ص.(238

رهبري

به توانایی تأثیرگذاري، انگیزه دادن به افراد و اینکه آنها قادر باشند در اثربخشی و موفقیت سازمان

مشارکت کنند رهبري میگویند (ص ب , ختتل , ئفألا). رهبري علم و هنر است. هنر رهبري مربوط به

مهارت درك شرایط و موقعیتهاي رهبري و تأثیرگذاري روي دیگران براي به دست آوردن اهداف گروهی است (تلب,لتتل ,ئه صک ,ککلا؟أد). در تعریف دیگري به فرآیندي که با نفوذ کردن در افراد، آنان را به

طور داوطلبانه و راغبانه در راستاي وصول به اهداف گروهی به تلاش وا می دارد رهبري گفته میشود. (خخص ب ,زتتل ,ئه صک z,صغپپل). رهبري فرآیند تغییر هدفداري است که از طریق آن رهبر و پیروان از
طریق مقصود مشترك به هم میپیوندند و حرکت به سوي چشمانداز را آغاز میکنند. (لوب، 2001، ص.(7

سبک رهبري5

منظور از سبک رهبري چگونگی رفتار رهبر در زمانی که سعی در تأثیرگذاري بر عملکرد افراد دیگر دارد میباشد (بلانچارد، 1376، ص.(53 به بیان دیگر چگونگی سرپرستی مدیران بر دیگران و چگونگی رفتاري که افراد در موقع تأثیرگذاري و نفوذ بر عملکرد زیردستان از خود بروز میدهند را سبک رهبري میگویند

(رضائیان، 1379، ص.(165 اگر رهبران بخواهند در میان افراد به طور اثربخش و کارآ تأثیر گذارند لازم است

در به کارگیري سبکهاي رهبري انعطاف داشته و قدرت تشخیص نیازهاي زیردستان را داشته باشند و با آنها

به نوعی توافق در روش اعمال سبک رهبري به دست آوردند

کنگره ملی بررسی اندیشههاي فرهنگی و اجتماعی حضرت امام خمینی(ره)
3

امام خمینی(ره) از جمله این رهبران بودند که مهارتهاي لازم را براي هدایت پیروان داشتهاند. ایشان با

تشخیص نیازهاي پیروان، مسیر اصلی رشد را براي آنان هموار کرده و با انعطافپذیري و ارتباط صمیمانه خویش با پیروان، سبکی نو در رهبري طراحی نمودند . از این رو در سبکشناسی رهبري امام(ره) سخن از

شناسایی شیوههاي درست نیل به اهداف میباشد. یکی از این اهداف، تأثیرگذاري بر پیروان و ایجاد انگیزه در

آنان میباشد.

روش گردآوري و تحلیل دادهها

روش گردآوري اطلاعات در این پژوهش، روش کتابخانهاي است. در این پژوهش کلیه متون کتابخانهاي و

الکترونیکی در دسترس پژوهشگران در زمینه رهبري خدمتگزار مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین صحیفه امام خمینی(ره) مورد بررسی و تحلیل محتوا قرار گرفته است.
به طور کلی دو روش تجزیه و تحلیل دادهها وجود دارد. تجزیه و تحلیل دادهها به شیوه آماري (کمی) و

به شیوه غیرآماري (کیفی). تحقیقات کیفی متکی بر عقل، منطق، تفکر و استدلال است (حافظنیا، 1380،

ص.(199 تحقیقاتی که کتابخانهاي و نظري هستند، از نوع تحقیقات کیفی میباشند. تحقیقاتی که در حوزه ادیان، مذاهب، متون تاریخی و ادبی انجام میپذیرند، اغلب کیفی هستند (همان منبع، 1380، ص.(200 در این پژوهش تجزیه و تحلیل دادهها به روش کیفی انجام گردیده است.

رویکرد امام خمینی(ره) به رهبري

در این رویکرد، با الهام از رهیافتهاي دینی به رهبري، از نظر خدمت و خدمتگزاري نگریسته شده و رهبر، خادم و خدمتگزار در نظر گرفته میشود. به طور کلی در این رویکرد ، رهبري خدمتمدار معنادار

میشود. نگرش امام راحل نگرشی ابزاري است؛ بدین معنا که ایشان رهبري را وسیلهاي براي دستیابی به

هدفی والا و ارزشمند تلقی میکنند. ایشان براي رهبري ارزش ذاتی قایل نبودند، بلکه براي آن، ارزشی ابزاري در نظر میگرفتند . همین رویکرد ایشان را از دیگر رهبران متمایز نمود و در ردیف رهبران الهی قرار داد.

رهبري در صورتی ارزش پیدا می کند که بتواند در خدمت مردم باشد (صحیفه امام ، ج18، ص.(6

تعریف رهبري خدمتگزار

رهبري خدمتگزار عبارت است از درك و عمل به گونهاي که رهبر منافع دیگران را بر تمایل و علاقه

شخصی خود ترجیح دهد (راسل، 2001، ص.(78 انگیزه اولیه براي رهبري خدمتگزار تمایل خدمت به دیگران به طور مؤثر براي رسیدن به اهداف گروهی است . رهبران بزرگ براي برآورده کردن نیازهاي کارکنان همچون
فردي خدمتگزار عمل میکنند. طبق نظرجیماستورات1 ریشه رهبري در تعهد به خدمترسانی نهفته است.

گرینلیف رهبر خدمتگزار را کسی میداند که دید مشترکی از موفقیت را ترسیم میکند. رهبر خدمتگزار کسی

است که بیشترین تأکیدش بر روي پیروان خوب است نه علاقههاي آنان. آنها تلاش میکنند پیروان خود را

کنگره ملی بررسی اندیشههاي فرهنگی و اجتماعی حضرت امام خمینی(ره)
4

رشد دهند. آنها سعی میکنند کارکنان را توانمند کنند، به جاي اینکه از قدرت براي سلطه و نفوذ روي آنها

استفاده کنند .

گرینلیف معتقد است که پیروان چنین رهبرانی نیز خودشان رهبران خدمتگزاري خواهند شد( ,ئفألا تلخ ب ,ختتل). بسیاري دیگر از صاحبنظران از جمله بنیس و نانز(1985) 1، بلاك(1993) 2 ، کوزیس و

پوسنر( 1993) 3 تأکید دارند که رهبري خدمتگزار یک نظریه مدرن باارزش براي رهبري سازمانها میباشد. در

این مدل انگیزه اصلی براي رهبري، خدمت به دیگران است . کمک به دیگران یکی از اصول رهبري است

(ماکسول،1387،ص .(67

مؤّلفههاي رهبري خدمتگزار از دیدگاه صاحبنظران غربی

براي رهبري خدمتگزار ویژگی هاي متفاوتی توسط نظریهپردازان حوزه مدیریت رفتار سازمانی ارائه شده

است که از میان آنها به ده ویژگی که توسط کریتنر و کینیکی4 مطرح شده اشاره میشود:

-1 گوش دادن موثر: 5

رهبران خدمتگزار براي شناسایی و تشخیص خواستههاي گروه در سازمان سعی میکنند خوب بشنوند. همچنین از طریق نشانههاي غیرکلامی، پیام افراد را به طور مؤثر تفسیر میکنند.(زصخ ب , لتتل , ککلا؟أد)

.

-2 همدلی6

رهبران خدمتگزار تلاش میکنند تا روحیه پیروان خود را به وسیله همدلی به سمت تعالی هدایت کنند.

-3 بهبودبخشی7

رهبران خدمتگزار قادر به تغییر دادن و هماهنگ کردن افراد هستند. رهبر میتواند دیدگاههاي مخالف و متضاد به وجود آمده میان پیروان را به شکلی اثربخش حل و فصل نماید (ذخ ژ ,،تتل ,لاپعقضح

-4 آگاهی8

آگاهی عمومی و خودآگاهی از محدودیتها و نقاط قوت و ضعف، یکی از مّؤلفههاي اصلی رهبر خدمتگزار است .

-5 متقاعدسازي9

رهبران خدمتگزار بیشتر به ترغیب افراد میپردازند. همچنین آنها در ایجاد توافق در بین

کنگره ملی بررسی اندیشههاي فرهنگی و اجتماعی حضرت امام خمینی(ره)
5

گروه به طور اثربخش عمل میکنند.

-6 مفهومسازي1

مفهومسازي به معناي توانایی نگاه کلی به یک مسئله (سازمان) میباشد. داشتن یک دورنماي مفهومسازي

شده باعث میشود که از فراسوي واقعیت روزانه به یک مسئله نگاه شود. رهبران خدمتگزار توانایی داشتن یک

رویایی متعالی را دارند و میتوانند بین گرایشهاي مفهومی درازمدت و کوتاهمدت تعادل مناسب ایجاد کنند.

-7 دوراندیشی و آیندهنگري2

رهبران خدمتگزار از گذشته درس عبرت میگیرند. آنان واقعیتهاي زمان حال و پیامدهاي احتمالی یک

تصمیم در آینده را درك میکنند. وسعت و دامنه دید آنها نسبت به دیگران آنها را از دیگران (رهبران) متمایز میکند.جزخژ,،تتل,لاپعقض
-8 خادمیت و سرپرستی3

رهبران خدمتگزار خود را خادم افرادي میدانند که تحت سرپرستی آنها هستند. این قسمت اساسی و

عمده خدمتگزاري را تشکیل میدهد. رهبران خدمتگزار نیازهاي سایرین را بر نیازهاي خود مقدم میدانند.

(خخ ژ,،تتل,لاپعقض

-9 تعهد نسبت به رشد و پیشرفت دیگران4

رهبران خدمتگزار فضایی را فراهم میکنند که ضامن رشد فردي، حرفهاي و معنوي افراد باشد .

-10 برقراري ارتباط5

رهبران خدمتگزار از اهداف افراد باخبر هستند. آنان آشکار و واضح سخن میگویند و در نتیجه افراد پیام آنان را بهتر درك میکنند ( تصخ ب , لتتل , ککلا؟أد) .

این ویژگیها در قلب مدیرانی که خواهان بهبود شرایط انسانی هستند به وفور مشهود است .