بخشی از مقاله
چکیده
تمدّن نوعی نظم ویژه است که بر مجموع نهادهای اجتماعی با توجه به شرایط جغرافیایی، سایه افکنده است و موجب رشد و پیشرفت همهجانبه میگردد. سرگذشت انسانها ازمسیرتمدّنها میگذرد و تمدّنها همیشه در شکلدهی به هویت جوامع انسانی،نقش اساسی داشته استامروزه. تمدّن، به سند تاریخی فرهنگ ملل تبدیل گشته و از اهمیتی ویژه برخوردار است. دین مبین اسلام پس از استقرار، بهسرعت توانست بنیانگذار تمدّن شگرفی در جهان شود؛ بهگونهای که سایرتمدّنهای بشری را تحت تأثیر خود قرار داد.
در این مقاله ما به روش اسنادی و با رویکردی توصیفی تحلیلی بیان مییمکن که شاخصه های تمدّن اسلامی ازنگاه امام خمینی - ره - ومقام معظم رهبری چیست؟ وچه تعریفی از آن دارند. واین که رسالت انبیاء و ادیان الهی چیست؟ آیا پیامبران الهی برای اصلاح امور دنیوی انسانها فقط مبعوث گردیده اند، یا برای امور معنوی تنها ویا هر دو؟ براساس یافته های این مقاله، امام خمینی - ره - ومقام معظم رهبری معتقدند که اسلام دین کاملی است وبا توجه به نیازهای مختلف مادی ومعنوی انسان، اسلام به همه ابعاد وجودی انسان توجه داشته ودارد وتمدّن اسلامی را که نمادی از شکل اجرا شده سیستم حکومتی اسلام می باشد، تنها راه حل و برون رفت از مشکلات جهان معاصر معرفی می نمایند. و همه انسان ها را به تشکیل حکومت عدل الهی دعوت می نمایند .
مقدّمه
با ظهور اسلام در سرزمین خشک و سوزان عربستان، تغییرات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی فراوانی پدید آمد و دین مبین اسلام در اندک زمانی توانست با اتصال دادن انسانهای سرگشته، به مبدأ هستی و ارائه جهان شناسی نوین و آموزههای حیاتبخش، پایه گذار تمدن عظیم جهانی گردد و با وجود محرومیتهای فراوان اقتصادی و منافع مادی، تمدنی پدید آورد که تمدنهای قدرتمند و با سابقه ایران و روم آن زمان را به چالش و رقابت جدّی فراخواند. اسلام تمدن شگرف و بیهماوردی در افق تاریخ پدیدار ساخت که مردم ضعیف و ناتوان و عقبافتاده عصر خویش را به سروری جهان رساند و قرنها در علوم و فنون پیشرو گردید و سالیان دراز، رقیبی در پیشرفت و تعالی نداشت.
اما متأسفانه بنا به دلایلی تمدن اسلام به رکود و سستی گرایید و پیرو تمدنهای دیگر گشت و بسیاری از جلوهها، شکوه و عظمت خود را از دست داد، به ویژه در دوران اخیر، بسیاری از مسلمانان در روش زندگی و ابعاد اقتصادی و سیاسی و حتی فرهنگی، فرهنگ و تمدن غربی را به عنوان الگوی خود برگزیده و از اسلام، به برخی عبادتهای فردی اکتفا نموده اند.
در این میان، تنها کشوری که اسلام را مبنا و الگوی خود پذیرفته و در عمل، آن را آرمان نجاتدهنده خود دانسته، ایران اسلامی است. با پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری مرجع فرزانه و بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی قدسسره، بار دیگر خاطره تمدن اسلامی در اذهان زنده شد. امام راحل با ارائه تصویر نوینی از نقش اسلام در جهان معاصر و تلاش مستمر برای عینیت بخشیدن به آموزههای آن، بار دیگر موج جدیدی از تمدن اسلامی را نوید داده
است. از همان ابتدای شکل گیری این نظام امام خمینی - ره - حرف از صدور انقلاب اسلامی به میان آوردند و مطرح کردن این دغدغه در کنار دغدغه های دیگری همچون امت واحده اسلامی و یکپارچگی جهان اسلام برای مبارزه با استکبار جهانی نشان می داد که امام خمینی - ره - غیر از پیروزی انقلاب اسلامی، آرمان بزرگتری در سر دارند و آن، شکل گیری تمدن بزرگ اسلامی است.
این تفکر و این آرمان بزرگ از آنجا ناشی می شد که امام خمینی - ره - این انقلاب را زمینه ساز برقراری حکومت عدل می دانستند؛ چنانچه فرموده اند:» امیدوارم که این نهضت و این انقلاب منتهی بشود به ظهور امام عصر - سلام االله علیه - و امیدوارم که این انقلاب ما به همه دنیا و مستضعفین صادر بشود.« پس از رحلت امام خمینی نیز مقام معظم رهبری بر ضرورت شکل گیری تمدن اسلامی تاکید داشته اند و حتی از »تمدن نوین اسلامی« یاد کرده اند. ایشان نیز همچون امام خمینی، یکی از مظاهر تمدن را پیشرفت در زمینه های مختلف دانسته اند. این مقاله به بررسی اندیشه حضرت امام خمینی قدسسره ومقام معظم رهبری حضرت آیت االله خامنه ای در خصوص تمدن اسلامی میپردازد.
تعریف مفاهیم
واژه تمدن: واژه civilization معادل تمدن یا حضاره است. این واژه در زبان انگلیسی از لغت لاتینی civis به معنی شهروند یا شهرنشین گرفته شده و برای دلالت بر ویژگیهایی مانند لطف، کیاست و لیاقت مورد استفاده قرار گرفته است که دستاورد شهرنشینی است یا برای پیشرفت و ترقی افراد و جمعیتهایی که در شهرها زندگی میکنند
یونانیان با استفاده از واژه civilization شهر را مجموعهای از نهادها و روابط اجتماعی میدانستند
در فرهنگ فارسی تمدن چنین تعریف شده است: »شهرنشین شدن، خوی شهری گزیدن و با اخلاق مردم آشنا شدن، زندگانی اجتماعی؛ همکاری مردم با یکدیگر در امور زندگانی و فراهم کردن اسباب ترقی و آسایش خود.
به تعبیر دیگر تمدن در عربی از »مدن« اخذ شده است که معنای آن اقامت کردن است و در زبان انگلیسی، امروزه واژه civilization را به این مفهوم اطلاق میکنند که آن نیز به معنای استقرار یافتن است و در تعریف اجتماعی، همان شهرنشینی است
فرهنگهای عربی برای واژه تمدن - حضاره - متفقاند و حضاره - شهر - را عکس بداوت - بادیه - دانندمی. حاضِرَه به شهرها، روستاها و دهها گفتهشودمیو حضاره به معنای اقامت در حضر است. واژه حَضَرَ و مشتقات آن 25 بار در قرآن بیان شده است. همه این مشتقات که در 16 سوره قرآن بیان شده است، به معنی حضور، وجود و استعداد است.
واژه حاضره و مشتقات آن در آیات 163 سوره اعراف، 158 بقره، 18 و 19 توبه، 9 روم و 61 هود بیان شده است بعضی مدینه را از »دان یدین« دانسته و میم آن را زائد گرفتهاند. افزون بر این، مؤلف کتاب »التحقیق« واژه »مدن« را مأخوذ از لغت عبری و سریانی و واژه مدین و مدینه را مشتق از ماده »دین« و به معنای پذیرش و خضوع در برابر برنامهها، قوانین و مقررات دانسته است
تعریف اصطلاحی تمدن: ابن خلدون مؤلفههای مدنیت را جمعیت، ثروت، کار، صنعت، دانش، هنر، جغرافیا، شهرنشینی، دین و عصبیت دانسته است .وی حضارت را یکی از مراحل زندگانی جامعه دانسته است که مرحله بداوت آن را به کمال میرساند
ایشان درباره مدنیت بیان کرده است: »در این که اجتماع نوع انسان ضروریست و حکیمان این معنی را بدین سان تعبیر کنند که انسان دارای سرشت مدنی است، یعنی ناگزیر است اجتماعی تشکیل دهد که در اصطلاح ایشان آن را مدنیت گویند و معنی عمران همین است
به اعتقاد ابن خلدون حضارت و بداوت همدیگر را کامل می کنند و حضارت به معنای تأسیس شهرها و شهرکها و استقرار است که حکومت، مدنیت، مکاسب زندگی، صنایع و علوم، و وسایل رفاه و آسایش در آن پدید میآید
شاخصههای تمدن اسلامی از دیدگاه امام خمینی - ره -
از دیدگاه امام خمینی قدسسره، شاخصهای تمدن عبارتند از: مذهب، قانون، آزادی، وجود احزاب، استقلال و تقسیم کارهای اجتماعی. خضوع در مقابل مذهب و قانون، تجدیدنظر در تصویب نامه ها و تسلیم مذهب و قانون شدن علامت شهامت و تمدن است
