بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این مطالعه تعیین سبک رهبری و پتانسیل انگیزشی مدیران و کارکنان اداره کل کمیته امداد امام خمینی خراسان جنوبی است. این پژوهش یک مطالعه توصیفی تحلیلی است. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه مدیران و کارکنان مجموعه مورد مطالعه شامل 50 مدیر و 531 کارمند است. پرسش‌نامه سبک رهبری استاندارد به روش سرشماری بین مدیران توزیع گردید و حجم نمونه جامعه آماری کارکنان با استفاده از فرمول کوکران تعداد 308 نفر تعیین گردید که این تعداد پرسش‌نامه با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی طبق‌های بین کارکنان 11 شهرستان استان خراسان جنوبی توزیع شد. یافته‌ها نشان می‌دهد 83/7 درصد مدیران این مجموعه سبک رهبری مشارکت‌ی را به کار میبرند.
در تحلیل یافته‌ها آزمون T و آنوا مورد استفاده قرار گرفت. مدیران و کارکنان از پتانسیل انگیزشی باالتر از متوسط برخوردارند. در عوامل تنوع مهارت‌ها و همسانی وظیفه بین مدیران و کارکنان تفاوت معناداری وجود دارد و مدیران در این ویژگی‌ها امتیاز باالتری را به دست آوردهاند؛ اما در زیر شاخص‌های خودمختاری، بازخورد و اهمیت وظیفه تفاوت معناداری بین مدیران و کارکنان دیده نشد. ویژگی خودمختاری کم‌ترین امتیاز را در هر دو گروه به دست آورده بود. پتانسیل انگیزشی کارکنان در سبک رهبری تفویضی بیش‌ترین میزان امتیاز را کسب نمود.
.1 مقدمه
صاحب‌نظران علم مدیریت، موفقیت هر مدیر را درگرو توان وی در هدایت نیروی انسانی می دانند؛ با این تأکید مدیریت عبارت است از «انجام کار به‌وسیله دیگران برای تحقق اهداف موردنظر» - رضائیان، . - 423 :1384 هدایت، بر تالش مدیر برای انگیزش کارکنان به‌منظور نیل به اهداف سازمانی، داللت دارد. این تالش به سه طریق صورت میگیرد: رهبری، انگیزش و برقراری ارتباطات - آگراوال، 1982، ص. - 7 نحوه استفاده رهبر از قدرت و نفوذ را «سبک رهبری» میگویند - رضائیان، . - 424 :1384 مطالعات بلیک و موتن، لیکرت و همکارانش، فیدلر، هرسی و بالنچارد از جمله تحقیقاتی بودهاند که تعیین سبک رهبری مناسب و مؤثر برای محیط‌های کاری مختلف را با در نظر متغیر‌های گوناگون مورد بررسی قرار داده‌اند.
نتیجه این مطالعات حاکی از آن است که سبک رهبری واحدی را نمی‌توان برای هر شرایط کاری تجویز نمود. به‌طوری‌که هرسی و بالنچارد تئوری رهبری موقعیتی را طرح کرده اند. در این تئوری هرسی و بالنچارد چهار سبک رهبری را با توجه به میزان آمادگی کارکنان شناسایی کردهاند. اینکه اثربخشی کدام رفتار بیشتر است به توانایی و انگیزه پیرو بستگی دارد. این تئوری بر این منطق استوار است که رهبران میتوانند ناتوانی و بی‌انگیزه بودن کارکنان را جبران کنند - رابینز، . - 425 :1389 رهبری و انگیزش دو مقوله تأثیرگذار در توفیق سازمان و مدیریت است و از طرفی ارتقاء پتانسیل انگیزش شغلی بر انگیزش، عملکرد و رضایت شغلی تأثیر مثبت داشته و احتمال غیبت و ترک سازمان را کاهش می‌دهد - رابینز، - 415:1389 و تحقیقات زیادی رابطه مستقیم بین سبک رهبری و انگیزش را تائید کردهاند.
حیدری و همکاران - 1390 - در مطالع‌های با عنوان «بررسی رابطه بین مدیریت مشارکت‌ی و انگیزش شغلی کارکنان سازمان امور مالیاتی استان کرمانشاه»، پس از بررسی سطح انگیزش و تعیین سبک رهبری سازمان مورد مطالعه دریافتند بین مدیریت مشارکت‌ی و انگیزش شغلی کارکنان سازمان امور مالیاتی ارتباط مثبت و معنی‌دار وجود دارد. محقق در این مطالعه گسترش به‌کارگیری سبک مدیریت مشارکت‌ی را به‌منظور رشد و توسعه راهبردی نیروی انسانی پیشنهاد داده است.
ایران زاده و همکاران - 1386 - در مطالع‌های با عنوان «تعیین سبک رهبری و تأثیر آن بر انگیزهی کارکنان شرکت پمپیران» به بررسی سبک رهبری غالب در این سازمان و ارتباط آن با انگیزه کارکنان پرداختند. نتایج این پژوهش وجود همبستگی معکوس ناقص بین سبک رهبری آمرانه و انگیزه و نیز همبستگی مستقیم بین سبک رهبری مشارکت‌ی و انگیزه در تائید کرد. احمدزاده قصاب و همکاران - 1392 - در مطالع‌های با عنوان «تعیین توان بالقوه انگیزشی مشاغل با استفاده از مدل ویژگی‌های شغلی و رابطه آن با رضایت شغلی در کارکنان ستادی دانشگاه علوم پزشکی تهران» شاخص MPS را برای کارکنان حوزه ستادی دانشگاه علوم پزشکی محاسبه نموده و رابطه آن را با رضایت شغلی مورد بررسی قرار داده است.
یافته‌های این پژوهش نشان داده است کارکنان این مجموعه از تنوع مهارت، ماهیت شغل، اهمیت شغل و توان بالقوه انگیزشی برخوردارند درحالی‌که از استقالل شغلی و دریافت بازخورد در وضعیت مطلوبی قرار ندارند. وجود رابطه معنادار تعیین سبک رهبری و پتانسیل انگیزشی مشاغل با استفاده از مدل ویژگی‌های شغلی... بین رضایت شغلی و توان بالقوه انگیزشی تائید گردید.
در مطالعه حاضر بر آنیم سبک رهبری مدیران اداره کل کمیته امداد امام خمینی H خراسان جنوبی را تعیین نموده و شاخص پتانسیل انگیزشی کارکنان و مدیران را بر اساس مدل ویژگی‌های شغلی نیز مورد بررسی قرار دهیم تا از این طریق بتوان ضمن آگاهی دادن به مدیران ارشد این مجموعه از وضعیت انگیزش کارکنان به‌عنوان عاملی مؤثر در بهرهوری و اثربخشی سازمان به ارائه راه‌کارهایی برای بهبود آن و نیز اتخاذ سبک رهبری متناسب‌تر با وضعیت انگیزشی کارکنان پرداخت.
چرا که مدیران با سبک رهبری مناسب میتوانند رضایت شغلی کارکنان را افزایش داده و در راستای بهبود بهرهوری سازمان گام بردارند. تحقیقات نشان داده است سبک رهبری با اثربخشی، کارایی و بهرهوری سازمان رابطه دارد. دلیل انتخاب شاخص MPS برای ارزیابی سطح انگیزش کارکنان و مدیران، آزادی عمل مدیران ارشد در تأمین زیرشاخص‌های مربوطه و اهمیت آن در طراحی شغل است. به‌عنوان‌مثال ارائه بازخورد به کارکنان از وضعیت عملکرد آنان به‌سادگی توسط مدیران قابل تأمین است و از طرفی تأثیر چشم‌گیری در افزایش پتانسل انگیزشی کارکنان دارد. در این پژوهش درصدد پاسخ‌گویی به سؤاالت زیر هستیم.
مدیران اداره کل کمیته امداد خراسان جنوبی از کدام سبک رهبری استفاده میکنند؟ شاخص پتانسیل انگیزش شغلی مدیران و کارکنان در این سازمان برای سبک‌های رهبری مختلف
در چه سطحی قرار دارد؟
آیا با توجه به امتیاز‌های ابعاد ویژگی‌های مشاغل، سبک رهبری مؤثرتری قابل پیشنهاد است؟
.2 ادبیات موضوع
رهبری، فراگرد اثرگذاری بر فعالیت‌های افراد یا گروه‌ها، برای کسب هدف در یک وضعیت معین است - هرسی و بالنچارد، 1993، ص. - 94
:2.1 نظریه رهبری موقعیتی:
نظریه رهبری وضعیتی بالنچارد که مبتنی بر رهیافت‌های اقتضائی است، از نظر عدم اعتقاد به وجود یک بهترین سبک، مانند سایر رهیافت‌های اقتضایی است - رضائیان، . - 401 :1379 هرسی و بالنچارد این پرسش را مطرح میکنند که: «آیا چیزی به نام بهترین روش رهبری وجود دارد؟» سپس چنین ادامه میدهند که: گرچه برخی از محققان مانند بلیک، موتون و یا مک گریگور، معتقدند، یک روش رهبری به نام بهترین روش وجود دارد که تولید، رضایتخاطر، رشد و پیشرفت را در همهی موقعیت‌های سازمانی و برای همهی طبقات نیروی انسانی به حداکثر میرساند، اما تحقیقات بیشتر در چند دههی اخیر این نظریه را که «چیزی به نام بهترین روش وجود ندارد» را تائید میکند - رضائیان، . - 175 :1379
