بخشی از مقاله
مدیریت شطرنجی
ساليان دراز است که از بوجود آمدن بازي شطرنج ميگذرد و از آن بعنوان بهترين بازي فکري ياد ميگردد. عموماً وقتي به اين بازي دقيق شده و به قوانين و حرکت مهره هاي آن بيشتر دقت کنيد، پي به پيچيدگيهاي تازهاي در عين سادگي آن ميبريد که به علاقه شما به اين بازي ميافزايد.
به بازي شطرنج با توجه به حرفه، تجربه، تحصيلات وسليقه ميتوان نگاههاي متفاوتي داشت. در اين مقاله سعي شده است با يک نگاه ريزبينانه به اين بازي ، درسهائي از علم مديريت را در آن يافت .
به منظور درک آسانتر مطالب اين مقاله، فرض نمائيد شما شطرنج باز بوده و مهره شاهتان، ذينفعان موسسه شما اعم از سهامداران، مشتريان، کارکنان، تأمين کنندگان و اجتماع و مهره شاه حريف نيز بازار ارائه محصول و يا خدمات مي باشد.
و همچنين سايرمهرههاي شما منابع در اختيارتان شامل تکنولوژي توليد، تکنولوژي اطلاعاتي ، امکانات مالي، تجهيزات سخت افزاري و نرم افزاري و نيروي انساني سازمانتان ميباشد. با قبول اين فرضيات بخشي از درسهايي که در اين بازي شيرين در ارتباط باعلم مديريت ميتوان آموخت و بکارگرفت، عبارتند از:
1- هدفمند بودن حرکت
يک شطرنج باز، هدف از بازي خود را مات کردن حريف مقابل در کنار يک نرمش فکري ميداند. براي هر حرکت خود نيز هدفي دارد. حرکاتي به منظور گسترش بازي ، تامين امنيت شاه و آرايش مهره ها جهت حمله يا دفاع از اين قبيل حرکات است . در بازيهاي حرفه اي به منظور شناخت هر چه بيشتر سبک بازي حريفان ، نياز است که بازي حريفان، چند بار بررسي شده و مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد.
يک مدير سازمان توليدي و يا خدماتي نيز مي بايست اهداف بلند و کوتاه مدت خود را با توجه به وضعيت پيراموني (شرايط بازار، تهديدها و فرصتها، نقاط ضعف و قوت و ...) ترسيم کرده و برنامههاي عملياتي براي دستيابي به آن را مشخص و بصورت مداوم آن را کنترل نمايد.
نکته مهم درتعيين اهداف سازماني ، انتخاب صحيح اهداف با توجه به تحليل بازار و رقبا، مشخص کردن زمان ، مجري ، منابع ، هزينه انجام پروژه و همچنين تعيين شاخصي بمنظور اندازه گيري ميزان دستيابي به هدف مي باشد .
2- سازماندهي
به حرکت مهرههاي شطرنج دقت بيشتري کنيد قانون شطرنج اين توانايي را به شما داده است که شاه را محصور، تهديد و به هدف خود (مات کردن شاه) برسيد. حرکت ضربدري مهره فيل، حرکت بعلاوه مهره رخ( قلعه )، حرکت ال شکل اسب، حرکت از روي مهرهها و ترتيب چيدمان مهرهها و..... حکايت از اين توانائي دارد. مسلماً برنده کسي خواهد بود که از اين توانائيها به نحوه مطلوبتري استفاده کند.
در اين بازي براي اينکه بتوان شاه را محصور کرده و آن را مات کرد، نياز به اين است که از تمام مهرهها بهره گرفته و شاه را از جهات مختلف تهديد و جلوي حرکت آن را گرفت مديران نيز براي رسيدن به اهداف خود ميبايست تمامي امکانات و منابع لازم را مهيا نموده وزمينه هاي لازم جهت استفاده بهينه از آن را فراهم سازنند. در غير اينصورت با کاهش کارايي و افزايش قيمت تمام شده محصولات خود و در نتيجه از دست دادن تدريجي بازار روبرو خواهند شد.
. در اين زمينه طراحي واقعي و اجرائي نمودار سازماني، تعيين و ابلاغ مسئوليتها و شرح وظائف افراد، تعيين و تامين منابع اجراي فرايندهاي سازماني ، مشخص نمودن روشها و دستورالعملهاي اجراي هر فرآيند و تعريف و پايش شاخصهاي اندازه گيري اثر بخشي و کارائي فرآيندها از اهميت ويژه اي برخوردار است.
3- هدايت مهره ها
شما در بازي شطرنج ، مهره هاي مختلفي باحرکات متقاوتي در اختيار داريد. بمنظور مات کردن حريف کافي است تمامي مهره ها را بگونه اي کنار هم قرار دهيد که ضمن پشتيباني آنها از يکديگر ،خانه هاي حرکت شاه حريف مسدود گردد. مسلمأ اگر هر يک از آنها بدون تعامل با ديگر مهره ها ، در گوشه اي از صفحه شطرنج بکار گرفته شوند ، شما پيروز ميدان نخواهيد بود.
در يک سازمان نيز اگر پرسنل واحدهاي مختلف از جمله کيفيت، مهندسي ، توليد ، اداري و غيره هر يک سرگرم فعاليتهاي خويش باشند و در يک راستا هدايت نشوند ، آن سازمان به اهداف خويش نائل نخواهد شد.
4- برنامه ريزي
براي مات کردن حريف که همانا هدف اصلي بازي شطرنج است، نياز به برنامه و نقشه از پيش طرحريزي شده است.مسلمأ بدون برنامه و تنها جواب بازي حريف را دادن ، شما را به مقصود نمي رساند.
برنامه ريزي در علم مديريت نيز از اهميت ويژه اي برخوردار است. مديران بخوبي مي دانند ، بدون برنامه ريزي به هيچ هدفي نخواهند رسيد
5- پايش وکنترل
در بازي شطرنج برنامه اي که در ذهن شما براي مات کردن حريف مقابل ترسيم مي شود ، مرتبأ با توجه به حرکات تدافعي و تهاجمي حريف مي بايست تغيير کند و گرنه همان برنامه اوليه هيچوقت شما را به هدفتان نزديک نمي کند .
در علم مديريت نيز برنامه هاي تنظيم شده براي دستيابي به اهداف مي بايست در دوره هاي منطقي، کنترل و در صورت نياز بهنگام گردد. همچنين عوامل عدم اجراي برنامه ، شناسائي و با تعريف اقدامات اصلاحي موثر ، رفع گردد .
6- حفظ مهرهها
از ديگر فنون مهم بازي شطرنج، حفظ مهرههاست. در بازي شطرنج هر مهره ارزشي نسبي دارد، مهره وزير با نه پوئن و پياده با يک پوئن به ترتيب بيشترين و کمترين ارزش را در بازي دارند. ولي اين نکته مهم است که هر مهره ارزشي دارد. و اين ارزش بسته به موقعيت بازي متغير است.
نيروهاي انساني هر سازماني نيز با توجه به مسئوليتها و فعاليتهايي که انجام ميدهند داراي ارزش نسبي هستند و مطمئناً هيچ نيروي بيارزشي وجود ندارد زيرا با اين وجود نيازي به استخدام آن فرد در سازمان احساس نميگرديد.
بنابراين حفظ نيروهاي انساني براي دستيابي به اهداف سازمان همانند بازي شطرنج بسيار مهم است. فراهم کردن منابع و زمينههاي لازم جهت اجراي مطلوب امور محوله، نشان دادن توجه و اهميت شما به فعاليت کارکنانتان، فراهم نمودن بستر رشدوخلاقيت پرسنل و بکارگرفتن ساير روشهاي انگيزشي از جمله تکنيکهاي حفظ نيروها در سازمان است.
7- حمايت مهره ها
در بند قبلي متذکر شديم که سرباز تنها يک پوئن دارد ولي اگر همين سرباز با حمايت و هدايت شما به انتهاي صفحه شطرنج برسد، تبديل به مهره با ارزشي همچون وزير با نه پوئن مي گردد.
در يک سازمان نيز اگر نيروهاي انساني بطور مناسبي از طريق سيستمهاي آموزشي و انگيزشي رشد پيدا نمايند ، مطمئنأ فوايد بيشتري براي سازمان به ارمغان مي آورند.
8- پيش بيني حرکات بعدي
يکي از مهمترين فنون بازي شطرنج، بازي خواني آن است. قبل از هر حرکت ميبايد حداقل چند حرکت خود و حريف را در ذهن بررسي و تجزيه و تحليل کرده و سپس اقدام به بازي نمود. همانند اين بازي، مديران نيز ميبايست قبل از اخذ هر تصميمي، پيامدهاي آن را پيش خود تجزيه و تحليل کرده و با توجه به عواقب آن، تصميم را اتخاذ کنند. بارها و بارها متأسفانه حتي در تصميم گيريهاي کلان مديريتي نيز شاهد اينگونه تصميمات عجولانه بودهايم. تصميماتي که چند حرکت بعد آن خوانده نشده بود!
9- پرهيز از حرکات اضافي
.در شطرنج، بازي با مهره سفيد يک مزيت محسوب ميگردد زيرا يک حرکت از مهره سياه پيش بوده و قدرت تهاجم را در اختيار دارد .اين موضوع حاکي از اهميت هر حرکت ميباشد لذا در اين بازي بايد مراقب هر حرکت بود تا اين مزيت را حفظ نموده و يا از حرکت اضافي حريف استفاده کرده و بازي را بدست گرفت
در يک محيط رقابتي نيز اگر مديران حرکت اضافي و نادرستي از جمله پذيرش توليد محصولات بدون تقاضا ، اخراج کارکنان موثر و ...... داشته باشند در جهت تضعيف سازمان گام برداشته و چه بسا بازار را به رقبا واگذار خواهند نمود .
10- گسترش توأم با تفکر
در بازي شطرنج به منظور استفاده از تمامي مهرهها، نياز به گسترش بازي است. اين بدان معني است که مهرهها رامي بايست به خانههايي انتقال داد که قابليت، حمله، دفاع و مانور بيشتري را داشته باشند. حال اگر اين گسترش بدون انديشه باشد موجبات از دست دادن بازي را فراهم مينمايد.
در يک محيط کاري نيز گسترش منابع سازمان از جمله ساختمانها، تأسيسات، تجهيزات و نيروهاي انساني بدون در نظرگرفتن کيفيت، نوع وميزان خروجي آنها منجر به اتلاف منابع ، کاهش بهره وري سازمان و افزايش قيمت تمام شده محصولات يا خدمات ميگردد.
11- گرفتن با انديشه مهرهها
گرفتن مهرههاي حريف در بازي شطرنج يک مزيت محسوب ميشود. در برخي مواقع حريف به منظور تخريب سد دفاعي و يا کشاندن مهرهها به سمت ديگر صفحه شطرنج و دلايلي اين چنيني اقدام به فداکردن مهرهها مينمايد و در قبال آن ، برتري مورد نظر خود را بدست ميآورد، به شما نيز در يک محيط کاري پيشنهاد توليد يک محصول جديد ويا ارائه يک خدمت جديد ميگردد که اگر شما نسنجيده و يا به اصطلاح بدون امکان سنجي آن را بپذيردو در عمل نتوانيد خواسته هاي مورد انتظار مشتريان را برآورده نمائيد ،خود را براي پذيرش خسارات سنگيني آماده کنيد.
12- مراقبت از آچمز شدن
اصطلاح آچمزي در شطرنج عبارت از حملهاي است عليه يک سوار که سواري ديگر را از حمله محافظت ميکند.در واقع آچمز شدن ،يک حرکت غافلگير کننده ولي در عين حال قابل پيش بيني است . همانند بازي شطرنج که تنها ميبايست مراقب آچمز شدن بود و از آن گريخت، در سازمانها نيز ميبايست به فکر مقابله با اينگونه تهديدات و حوادث غير مترقبه از جمله تغييرات شرايط بازار، پايان عمرمحصول، وضعيت رقبا، خرابي دستگاههاي کليدي، نارضايتي و استعفاي کارکنان، قطعي برق و غيره بوده و طرحهاي واکنشي با اينگونه تهديدات تهيه شود.
13- شکست، مقدمه پيروزي
همانطور که يک شطرنجباز ميبايست از شکستهاي خود در بازي ناميد نشده و از آن درس عبرت بگيرد، شما نيز اينگونه بعد از هر شکست کوچک و بزرگ به دنبال سرزنش اين و آن نبوده بلکه به دنبال ريشه بروز آن مشکل بگرديد و با حذف آن، موجبات پيروزي خود را فراهم کنيد.
