بخشی از مقاله

مسجد كوفه در آيينه‏ى آيات و روايات

آيات فراوانى از قرآن كريم به مسجد كوفه مربوط مى‏شود كه به شمارى از آنها اشاره مى‏شود :
الف )وَ اصنَعِ الفُلكِ بِاَعيُنِنا وَ وَحينا
خداوند به حضرت نوح وحى فرمود:
كشتى را به يارى ما در حضور ما و به فرمان ما بساز.
امام صادق فرمود:
حضرت نوح فرمود:


حضرت نوح نجار بود او نخستين كسى است كه كشتى ساخت، او 950 سال قوم خود را ارشاد و هدايت كرد، آنها همه‏اش او را مسخره كردند، پس از خدا خواست كه احدى از آنها را روى زمين باقى نگذارد. خدا به او وحى كرد كه كشتى را بسازد.
فَعَمِلَ نُوحٌ سَفيَنتهُ فى مسجِد الكلُوفةِ بِيَدِهِ، فَاتى بِالخَشَبِ مِن بُعدٍ حَتّى فَرَغَ مِنها.
حضرت نوح كشتى را با دست خود در مسجد كوفه ساخت و تخته‏ها را از راه‏هاى دور آورد تا كار ساختن كشتى به اتمام رسيد.
ب )حَتّى اِذا جاءَ اَمرُنا وَ فارَ التّنّوُرُ:


تا هنگامى كه فرمان ما فرا رسيد و از تنور آب جوشيد.
اميرمؤمنان در ضمن شمارش ويژگى‏هاى مسجد كوفه فرمود:
فيهِ نَجَرَ نوُحٌ سَفينَنَةُ، و فيهِ فارَ التّنّورُ، و بهِ كانَ بَيتُ نوُحٍ و مَسجِدُهُ، وَ فى زاويَتهِ اليُمنى فارَ التّنّوُرُ.
حضرت نوح كشتى‏اش را آن جا ساخت، از تنور نيز همان جا آب جوشيد. خانه‏ى نوح و محل عبادت او نيز آن جا بود. در زاويه‏ى راست آن آب از تنور جوشيد.
امام باقر نيز در اين رابطه فرمود :


مسجدُ كوُفانَ فيهِ فارَ التّنّورُ، نُجِرَتِ السَّفينةُ، و هُوَ سُرَّةُ بابِلَ وَ مَجمَعُ الاَنبياءِ.
در مسجد كوفه از تنور آب جوشيد كشتى آن جا ساخته شد، آنجا ناف بابل و محل اجتماع پيامبران است.
امام باقر در حديث ديگر با تفصيل بيشترى فرمود:
مَسجِدُ كوُفانَ رَوضَةٌ مِن رياضِ الجَنّة، صلّى فيهِ الفُ نَبىٍّ وَ سَبعوُنَ نَبيّاً، وَ مَيمَنَتُهُ رَحمَةٌ و مَيسرِتُهُ مَكرٌ، فيهِ عَصا موسُى و شَجَرةُ يَقطينَ و خاتَمُ سُليمانَ، و مِنهُ فارَ التّنّوُرُ و نَجَرتِ السَّفينَةُ و هِىَ صُرَّةُ بابِلَ و مَجمَعُ الانبَياءِ.


مسجد كوفه باغى از باغهاى بهشت است، هزار و هفتاد پيامبر در آن نماز گزارده، سمت راست آن رحمت و سمت چپ آن نيرنگ مى‏باشد.
عصاى حضرت موسى، درخت كدوى حضرت يونس و انگشترىِ حضرت سليمان در آن است.
تنور از آن جا جوشيد، كشتى در آن جا ساخته شد. آن جا قلّه‏ى شرف بابل و خيمه‏ى اجتماع پيامبران است.
بر اساس روايات اين تنور همان تنور حضرت آدم بود كه بعدها به حضرت نوح منتقل شد و محل فعلى آن در شمت راست كسى است كه از باب كنده وارد مسجد شود.
ج )و قيلَ يا ارضُ ابلَعى ماءَكِ:


سر انجام گفته شد: اى زمين اب خود را فرو بر.
امام صادق در تفسير اين آيه‏ى شريفه فرمود:
هنگامى كه كشتى نوح به وسط مسجد كوفه رسيد خدا به زمين فرمان داد كه آب خودش را فرو ببرد.
فَبَلَعَت ماءَها مِن مَسجِدِ الكُوفَةِ، كَما بَدَءَ الماءُ مِنهُ .


پس زمين آب خودش را از مسجد كوفه فرو برد، چنان كه در آغاز نيز از همان جا شروع شده بود.
د)و جَعَلنَا ابنَ مَريَمَ و اُمَّهُ آيَةً و آوَيناهُما اِلى رَبوَةٍ ذاتِ قرارٍ و مَعينٍ
ما عسيى بن مريم و مادرش را آيت و نشانه‏اى قرار داديم و آنها را در سرزمين مرتفعى كه داراى امنيت و آب جارى بود، جاى داديم..
اميرمؤمنان در تفسير اين آيه‏ى شريفه فرمودند :


الرّبوةُ: الكوفَةُ، و القرارُ: المسَجِدُ، و المعَينُ: الفُراتُ.
منظور از (رَبوة )مكان مرتفع(كوفه)، مقصود از »القَرارُ« )محل امن و آسايش(مسجد كوفه)، و هدف از (معين )آب روان و خوش گوار همان( فرات) مى‏باشد
مسجد كوفه از منظر پيشوايان
در مورد ويژگى‏هاى مسجد كوفه از ديدگاه آيات قرآن به همين مقدار بسنده كرده، فضايل برجسته‏ى آن را از منظر احاديث وارده از پيشوايان معصوم به صورت فشرده در اين جا مى‏آوريم و ياد آور مى‏شويم كه نقل همه‏ى احاديث وارده در اين صفحات نمى‏گنجد.
پيشواى پروا پيشگان، اميرمؤمنانمى‏فرمايد:
اربعَعةٌ مِن قُصُور الجنّةِ فى الدُّنيا: المسجِدُ الحرامُ و مسجدُ الرّسوُلِ و مسجدُ بيتِ المقدِسِ و مسجِدُ الكوفَةِ.
چهار قصر از قصرهاى بهشتى در دنياست: 1) مسجد الحرام، 2) مسجد النّبى، 3) مسجد اقصى، 4) مسجد كوفه.
در حديث ديگرى به هنگام شمارش قصرهاى 


و مسجد كوفه كه آن «قبة الاسلام» است.
تعبير (قبة الاسلام) را رسول اكرم (صلّى‏اللهُ‏عليه‏وآله‏وسلّم) در مورد حرم مطهر سالار شهيدان، و جناب سلمان در مورد كوفه به كار برده بودند.
امام صادق فرمود:


مسافر در چهار جا مى‏تواند نمازش را كامل بخواندك
1) مسجد الحرام، 2) مسجد النبى، 3) مسجد كوفه، 4) حرم امام حسين .
امام صادق فرمود:


اعتكاف روانيست به جز درمسجدى كه امام عادل در آن جا نماز جماعت اقامه كرده باشد. در مسجد كوفه، در مسجد بصره، در مسجد النبى و مسجد الحرام اعتكاف مانع ندارد.
اميرمؤمنان فرمود :
لا تُشدُّ الرّرحالُ الّا الى ثلاثَةِ مَساجِدَ:
المَسجدُ الحرامُ، و مسجِدُ رسوُلِ اللهِ (صلّى‏اللهُ‏عليه‏وآله‏وسلّم) و مسجدُ الكوفَةِ.
بار و بنه‏ى سفر بسته نمى‏شود، جز با به سه مسجد: 1) مسجد الحرام، 2) مسجد النبى، 3) مسجد كوفه.
فخر الساجدين، زين العابدين، امام سجاد ( از مدينه منوره، صرفا به قصد نماز گزاردن در مسجد كوفه آمد، چهار ركعت نماز گزارد، آنگاه بر مركب خود سوار شده، راهى مدينه گرديد.
امام باقر فرمود:


لو يَعلَمُ النّاسُ ما فى مسجِدِ الكُوفَةِ، لا عَدّوُا لهُ الزّادَ و الرَّواحِلَ من مَكانٍ بَعيدٍ .
اگر مردم فضائل مسجد كوفه را مى‏دانستند از راه‏هاى دور زاد و راحله فراهم كرده به سوى آن مى‏شتافتند.
اميرمؤمنان در اين رابطه فرمود :
و انَّ مسجِدكُم هذا لَاحَدُ المَساجِدِ الَاربَعَةِ الّتى اختارِها اللّهُ لاَهِلها .
اين مسجد شما (مسجد كوفه) يكى از چهار مسجدى است كه خداوند آنها را براى اهل‏شان برگزيده است.
و در آخرين فراز از همين حديث فرمود:


آن را هرگز فرو نگذاريد، با نماز گزاران در آن به خداوهد تقرب بجوييد، براى بر آورده شدن نيازهاى خود به آنجا روى بياوريد. آگر مردمان مى‏دانستند كه چه بركتى در آن هست از همه‏ى اقطار زمين به سوى آن مى‏شتافتند، اگر چه با سينه خيز رفتن بر روى برف‏ها باشد.
يكى از اصحاب به محضر اميرمؤمنان آمده عرضه داشت: من زاد و توشه برگرفتم، مركبى تهيه كردم، كارهايم را رديف نمودم، عازم بيت المقدس هستم.
اميرمؤمنان فرمود: توشه‏ات را برگير، مركب‏ات را بفروش، از اين مسجد هرگز جدا مشو، كه اين مسجد يكى از چهار مساجد برگزيده است.
و در فرازى از آن حديث فرمود:


و يُحشَرُ مِنهُ يَومَ القِيامَةِ سَبعوُنَ الفاً لا عَلَيهِم حِسابٌ و لا عَذابٌ.
در روز رستاخيز 70000 نفر از اين مسجد بر انگيخته مى‏شوند كه بر آنها حساب و و عقابى نيست.
اميرمؤمنان در فراز ديگرى از اين حديث مى‏فرمايد:
و فيهِ ثَلاثُ اَعيُنٍ يَزهَرنَ... عَينٌ مِن لَبَنٍ، و عَينٌ مِن دُهنٍ، و عَينٌ مِن ماءٍ.
در مسجد كوفه سه چشمه برق مى‏زند...


چشمه‏اى از شير، چشمه‏اى از روغن، و چشمه‏اى از آب.
علامه‏ى مجلسى در توضيح اين حديث مى‏فرمايد: اين چشمه‏ها از ديده ما پنهان است تا در زمان حضرت قائم )عليه‏السلام( پديدار شوند.
آن گاه اميرمؤمنان دست بر سينه نهاده فرمود :


ما دَعا فيهِ مَكروُب بِمسألَةٍ فى حاجتَةٍ مِنَ الحَوائِجِ الّا اَجابَهُ اللهُ و فَرَّجَ عنَنهُ كُربَتَهُ.
هيچ غم زده‏اى در اين مسجد حاجتى از حوائج خود را از خدا مسألت نمى‏كند جز اين كه خداوند او را حاجت روا مى‏كند و اندوه‏اش را مى‏زدايد.
امام صادق در اين رابطه فرمود:


هر كس حاجتى دارد آهنگ مسجد كوفه كند، وضوى پاكيزه سازد، دو ركعت نماز، در هر ركعت سوره‏هاى: حمد، فلق، ناس، توحيد، حجر، نصر، اعلى و قدر بخواند، تا از نماز فارغ شود، حاجت‏اش به يارى پروردگار بر آورده شود.
امام صادق در فرازى از حديثى فرمود:


نِعمَ المسجِدُ الكوُفَةِ، صَلّى فيهِ اَلفُ نَبِىٍّ و اَلفُ وَصِىٍّ.
مسجد كوفه چه مسجد زيبائى است هزار پيامبر و هزار وصى پيامبر در آن نماز گزار بوده‏اند.
امام صادق فرمود:


در شب مواج جبرئيل به پيامبر اكرم (صلّى‏اللهُ‏عليه‏وآله‏وسلّم) عرض كرد:
اين جا نماز گاه پدرت آدم و عبادتگاه پيامبران است، در اينجا فرود آى و نماز بگزار. پس آن حضرت فرود آمد و نماز گزارد، آن گاه به سوى آسمان معراج نمود.
امام صادق به صراحت فرمودند: مسجد كوفه از مسجد بيت المقدس برتر است.
و در همين رابطه فرمود:
لو يَعلَم النّاسُ مِن فضلِلهِ ما اعلَمَ، لا زدَ حَملوُا عَلَيهِ.
اگر مردم از فضيلت مسجد كوفه مى‏دانستند آن چه را كه من مى‏دانم در آن جا ازدحام مى‏كردند.
جبريل امين در شب معراج به رسول اكرم (صلّى‏اللهُ‏عليه‏وآله‏وسلّم) عرضه داشت:
مسجِدٌ مبارَكٌ كثيرُ الخير، عظيمُ البَرَكةِ، اختارَهُ اللّهُ لاَهِلِه و هُوَ يَشفَعُ لَهُم يومَ القيامَةِ.
مسجد مبارك، پر فضيلت و پر بركتى است خداوند آن را براى اهل‏اش برگزيده است، اين مسجد در روز قيامت براى آنها شفاعت مى‏كند.
رسول اكرم (صلّى‏اللهُ‏عليه‏وآله‏وسلّم) در همين رابطه فرمود:


مسجد كوفه در مورد هر كس كه در آن دو ركعت نماز بگزارد در روز قيامت شفاعت مى‏كند.
امام صادق از هارون به خارجه پرسيد: با مسجد كوفه چقدر فاصله دارى؟ آيا به يك ميل (دو كيلومتر) مى‏رسد؟ گفت: نه.
فرمود: آيا همه‏ى نمازهايت را در آن جا مى‏خوانى؟ گفت: نه.


فرمود: اگر من در آنجا حضور داشتم هيچ نمازى را در هيچ وعده‏اى جز در آنجا نمى‏خواندم.
آنگاه در ضمن شمارش فضيلت‏هاى مسجد كوفه فرمود :
ما بَقىَ مَلَكٌ مُقرَّبٌ و لا نَبىٌّ مُرسلٌ، و لا عَبدٌ صالِحٌ الاّ و قَد صَلّى فيهِ.
هيچ فرشته‏ى مقرب هيچ پيامبر مرسل و هيچ بنده‏ى شايسته‏اى نيست جز اين كه در آن مسجد نماز گزارده است.
امام صادق در ضمن شمارش فضيلت‏هاى برجسته‏ى مسجد كوفه فرمود:


انَّ الصّلاة المكتوُبَةَ فيهِ لَتعَدِلُ اَلفَ صَلاةٍ، و انَّ النّافِلَة فيه لَتعدلُ خَمسَ مِائةِ صلاةٍ و انَّ الجلُوسَ فيهِ بغير تَلاوةٍ و لاذكرٍ لَعِبادة.
نماز واجب در مسجد كوفه معادل يك هزار نماز مستحبى معادل 500 نماز مى‏باشد و نشستن در آنجا بدون ذكر و تلاوت قرآن پاداش عبادت دارد.
در حديث ديگرى فرمود:


صَلاةٌ فى مسجدِ الكوُفَةِ بالفِ صَلاةٌٍ.
يك نماز در مسجد كوفه معادل يك هزار نماز است.
اميرمؤمنان در همين رابطه فرمود :
الصَّلاةُ المَكتُوبَةُ فيهِ حَجَّةٌ مَبروُرَةٌ و النّافَلة فيه عُمرَةٌ مبروُرةٌ.
نماز واجب در مسجد كوفه معادل يك حج مقبول و نماز مستحبى در آن معادل يك عمره‏ى مقبول است.
امام باقر نيز فرمود:


يا اَبا حَمزةَ، الفَريضَةُ فيها تَعدِلُ حَجَّةً و النّافلةُ تَعدِلُ عُمرَةً.
اى ابا حمزه، نماز واجب در آن معادل يك حج و نماز مستحبى معادل يك عمره مى‏باشد.
اميرمؤمنان در همين رابطه فرمود :
النّافلةُ فى هذا المسجدِ تَعدِلُ عُمرةً معَ النّبىّ و قد صلّى فيه الفُ نبىٍّ و الفُ وصىٍّ .
نماز مستحبى در اين مسجد معادل يك عمره در محضر پيامبر و نماز واجب در آن معادل يك حج در حضور پيامبر (صلّى‏اللهُ‏عليه‏وآله‏وسلّم) مى‏باشد. يك هزار پيامبر يك هزار وصى پيامبر در آن نماز گزارده‏اند.


امام صادق فرمود:
الكُوفَةُ حَرَم اللهِ و حرَمُ رسوُلُِهِ و حِرِمُ اميرالمؤمينَ عَلىٍّ ، الصّلاةُ فى مسجِدِها بالفِ صلاةٍ
كوفه حرم خدا حرم پيامبر و حرم اميرمؤمنان است، نماز در مسجد آن معادل هزار نماز است.
در حديث ديگرى فرمود :
صَلاةٌ فى مسجِدِ الكوُفَةِ تَعدِلُ الفَ صلاة فى غَيره من المساجِد.
يك نماز در مسجد كوفه، معادل يك هزار نماز در ديگر مساجد است.
امام باقر از يك نفر از اهالى كوفه پرسيد: آيا تو همه‏ى نمازهايت را در مسجد كوفه مى‏خوانى؟ گفت: نه. فرمود: تو شخص محرومى هستى، كه از چنين خيرى در مانده‏اى.
به ابو عبيده توصيه فرمود: هرگز نماز در مسجد كوفه را فرو مگذار.
امام رضا در اين رابطه فرمود:


الصّلاةُ فى مسجِدر الكوُفَةِ فَرداً، افضَلُ من سَبعينَ صَلاةٍ فى غيرهِ جَماعَةً.
نماز فرادى در مسجد كوفه، از 70 نمازى كه در ديگر مساجد با جماعت خوانده شود بهتر است
.کلاسهاى قرآن در مسجد كوفه

 

در احاديث فراوانى از تاسيس پايگاه‏هاى آموزش قرآن در مسجد كوفه بحث شده كه به چند نمونه از آنها اشاره مى‏شود:
امام صادق (عليه‏السلام) مى‏فرمايد:
كيفَ اَنتُم لَو ضَرَبَ اَصحابُ القائِمِ (عليه‏السلا

م) الفَطيطَ فى مَسجِدِ كوُفانَ، ثُمَّ يُخرَجُ اِلَيهِمُ المِثالُ المُستَأنَفُ، اَمرٌ جَديدٌ عَلَى الَرَبِ شَديدٌ.
چگونه خواهيد بود هنگامى كه اصحاب قائم (عليه‏السلام) در مسجد كوفه خيمه زده، قرآن را به شيوه‏ى جديد عرضه مى‏دارند، شيوه‏اى تازه كه آموزش و يا پذيرش آن( بر عرب دشوار است.
منظور از شيوه‏ى

جديد آموزش قرآن به ترتيب نزول آيات است، چنان كه در احاديث ديگر به آن اشاره شده:
اميرمؤمنان در اين رابطه مى‏فرمايد:
كَاَنّى اَنظُرُ اِلى شيعَتنا بمسجِدِ الكُوفَةِ، قَد ضَرَبُوا الفَساطيطَ يُعَلّموُنَ النّاسَ القُرانَ كَما اُنزِلَ.
گويى شيعيان خود را مى‏بينيم كه در مسجد كوفه خيمه زده، به مردم قرآن را آن گونه كه نازل شده آموزش مى‏دهند.
و در حديث ديگرى در همين رابطه فرمود:


كَاَنّى بِالعَجَمِ فَساطيطُهُم فى مَسجدِ الكُوفَةِ يُعَلّمُونَ النّاسَ القُرآنَ كَما اُنزِلَ.
گويى ايرانيان را با چشم خود مى‏بينم كه در مسجد كوفه خيمه زده قرآن را آن گونه كه نازل شده، به مردمان آموزش مى‏دهند.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید