بخشی از مقاله
مسجد كوفه در آيينهى آيات و روايات
آيات فراوانى از قرآن كريم به مسجد كوفه مربوط مىشود كه به شمارى از آنها اشاره مىشود :
الف )وَ اصنَعِ الفُلكِ بِاَعيُنِنا وَ وَحينا
خداوند به حضرت نوح وحى فرمود:
كشتى را به يارى ما در حضور ما و به فرمان ما بساز.
امام صادق فرمود:
حضرت نوح فرمود:
حضرت نوح نجار بود او نخستين كسى است كه كشتى ساخت، او 950 سال قوم خود را ارشاد و هدايت كرد، آنها همهاش او را مسخره كردند، پس از خدا خواست كه احدى از آنها را روى زمين باقى نگذارد. خدا به او وحى كرد كه كشتى را بسازد.
فَعَمِلَ نُوحٌ سَفيَنتهُ فى مسجِد الكلُوفةِ بِيَدِهِ، فَاتى بِالخَشَبِ مِن بُعدٍ حَتّى فَرَغَ مِنها.
حضرت نوح كشتى را با دست خود در مسجد كوفه ساخت و تختهها را از راههاى دور آورد تا كار ساختن كشتى به اتمام رسيد.
ب )حَتّى اِذا جاءَ اَمرُنا وَ فارَ التّنّوُرُ:
تا هنگامى كه فرمان ما فرا رسيد و از تنور آب جوشيد.
اميرمؤمنان در ضمن شمارش ويژگىهاى مسجد كوفه فرمود:
فيهِ نَجَرَ نوُحٌ سَفينَنَةُ، و فيهِ فارَ التّنّورُ، و بهِ كانَ بَيتُ نوُحٍ و مَسجِدُهُ، وَ فى زاويَتهِ اليُمنى فارَ التّنّوُرُ.
حضرت نوح كشتىاش را آن جا ساخت، از تنور نيز همان جا آب جوشيد. خانهى نوح و محل عبادت او نيز آن جا بود. در زاويهى راست آن آب از تنور جوشيد.
امام باقر نيز در اين رابطه فرمود :
مسجدُ كوُفانَ فيهِ فارَ التّنّورُ، نُجِرَتِ السَّفينةُ، و هُوَ سُرَّةُ بابِلَ وَ مَجمَعُ الاَنبياءِ.
در مسجد كوفه از تنور آب جوشيد كشتى آن جا ساخته شد، آنجا ناف بابل و محل اجتماع پيامبران است.
امام باقر در حديث ديگر با تفصيل بيشترى فرمود:
مَسجِدُ كوُفانَ رَوضَةٌ مِن رياضِ الجَنّة، صلّى فيهِ الفُ نَبىٍّ وَ سَبعوُنَ نَبيّاً، وَ مَيمَنَتُهُ رَحمَةٌ و مَيسرِتُهُ مَكرٌ، فيهِ عَصا موسُى و شَجَرةُ يَقطينَ و خاتَمُ سُليمانَ، و مِنهُ فارَ التّنّوُرُ و نَجَرتِ السَّفينَةُ و هِىَ صُرَّةُ بابِلَ و مَجمَعُ الانبَياءِ.
مسجد كوفه باغى از باغهاى بهشت است، هزار و هفتاد پيامبر در آن نماز گزارده، سمت راست آن رحمت و سمت چپ آن نيرنگ مىباشد.
عصاى حضرت موسى، درخت كدوى حضرت يونس و انگشترىِ حضرت سليمان در آن است.
تنور از آن جا جوشيد، كشتى در آن جا ساخته شد. آن جا قلّهى شرف بابل و خيمهى اجتماع پيامبران است.
بر اساس روايات اين تنور همان تنور حضرت آدم بود كه بعدها به حضرت نوح منتقل شد و محل فعلى آن در شمت راست كسى است كه از باب كنده وارد مسجد شود.
ج )و قيلَ يا ارضُ ابلَعى ماءَكِ:
سر انجام گفته شد: اى زمين اب خود را فرو بر.
امام صادق در تفسير اين آيهى شريفه فرمود:
هنگامى كه كشتى نوح به وسط مسجد كوفه رسيد خدا به زمين فرمان داد كه آب خودش را فرو ببرد.
فَبَلَعَت ماءَها مِن مَسجِدِ الكُوفَةِ، كَما بَدَءَ الماءُ مِنهُ .
پس زمين آب خودش را از مسجد كوفه فرو برد، چنان كه در آغاز نيز از همان جا شروع شده بود.
د)و جَعَلنَا ابنَ مَريَمَ و اُمَّهُ آيَةً و آوَيناهُما اِلى رَبوَةٍ ذاتِ قرارٍ و مَعينٍ
ما عسيى بن مريم و مادرش را آيت و نشانهاى قرار داديم و آنها را در سرزمين مرتفعى كه داراى امنيت و آب جارى بود، جاى داديم..
اميرمؤمنان در تفسير اين آيهى شريفه فرمودند :
الرّبوةُ: الكوفَةُ، و القرارُ: المسَجِدُ، و المعَينُ: الفُراتُ.
منظور از (رَبوة )مكان مرتفع(كوفه)، مقصود از »القَرارُ« )محل امن و آسايش(مسجد كوفه)، و هدف از (معين )آب روان و خوش گوار همان( فرات) مىباشد
مسجد كوفه از منظر پيشوايان
در مورد ويژگىهاى مسجد كوفه از ديدگاه آيات قرآن به همين مقدار بسنده كرده، فضايل برجستهى آن را از منظر احاديث وارده از پيشوايان معصوم به صورت فشرده در اين جا مىآوريم و ياد آور مىشويم كه نقل همهى احاديث وارده در اين صفحات نمىگنجد.
پيشواى پروا پيشگان، اميرمؤمنانمىفرمايد:
اربعَعةٌ مِن قُصُور الجنّةِ فى الدُّنيا: المسجِدُ الحرامُ و مسجدُ الرّسوُلِ و مسجدُ بيتِ المقدِسِ و مسجِدُ الكوفَةِ.
چهار قصر از قصرهاى بهشتى در دنياست: 1) مسجد الحرام، 2) مسجد النّبى، 3) مسجد اقصى، 4) مسجد كوفه.
در حديث ديگرى به هنگام شمارش قصرهاى
و مسجد كوفه كه آن «قبة الاسلام» است.
تعبير (قبة الاسلام) را رسول اكرم (صلّىاللهُعليهوآلهوسلّم) در مورد حرم مطهر سالار شهيدان، و جناب سلمان در مورد كوفه به كار برده بودند.
امام صادق فرمود:
مسافر در چهار جا مىتواند نمازش را كامل بخواندك
1) مسجد الحرام، 2) مسجد النبى، 3) مسجد كوفه، 4) حرم امام حسين .
امام صادق فرمود:
اعتكاف روانيست به جز درمسجدى كه امام عادل در آن جا نماز جماعت اقامه كرده باشد. در مسجد كوفه، در مسجد بصره، در مسجد النبى و مسجد الحرام اعتكاف مانع ندارد.
اميرمؤمنان فرمود :
لا تُشدُّ الرّرحالُ الّا الى ثلاثَةِ مَساجِدَ:
المَسجدُ الحرامُ، و مسجِدُ رسوُلِ اللهِ (صلّىاللهُعليهوآلهوسلّم) و مسجدُ الكوفَةِ.
بار و بنهى سفر بسته نمىشود، جز با به سه مسجد: 1) مسجد الحرام، 2) مسجد النبى، 3) مسجد كوفه.
فخر الساجدين، زين العابدين، امام سجاد ( از مدينه منوره، صرفا به قصد نماز گزاردن در مسجد كوفه آمد، چهار ركعت نماز گزارد، آنگاه بر مركب خود سوار شده، راهى مدينه گرديد.
امام باقر فرمود:
لو يَعلَمُ النّاسُ ما فى مسجِدِ الكُوفَةِ، لا عَدّوُا لهُ الزّادَ و الرَّواحِلَ من مَكانٍ بَعيدٍ .
اگر مردم فضائل مسجد كوفه را مىدانستند از راههاى دور زاد و راحله فراهم كرده به سوى آن مىشتافتند.
اميرمؤمنان در اين رابطه فرمود :
و انَّ مسجِدكُم هذا لَاحَدُ المَساجِدِ الَاربَعَةِ الّتى اختارِها اللّهُ لاَهِلها .
اين مسجد شما (مسجد كوفه) يكى از چهار مسجدى است كه خداوند آنها را براى اهلشان برگزيده است.
و در آخرين فراز از همين حديث فرمود:
آن را هرگز فرو نگذاريد، با نماز گزاران در آن به خداوهد تقرب بجوييد، براى بر آورده شدن نيازهاى خود به آنجا روى بياوريد. آگر مردمان مىدانستند كه چه بركتى در آن هست از همهى اقطار زمين به سوى آن مىشتافتند، اگر چه با سينه خيز رفتن بر روى برفها باشد.
يكى از اصحاب به محضر اميرمؤمنان آمده عرضه داشت: من زاد و توشه برگرفتم، مركبى تهيه كردم، كارهايم را رديف نمودم، عازم بيت المقدس هستم.
اميرمؤمنان فرمود: توشهات را برگير، مركبات را بفروش، از اين مسجد هرگز جدا مشو، كه اين مسجد يكى از چهار مساجد برگزيده است.
و در فرازى از آن حديث فرمود:
و يُحشَرُ مِنهُ يَومَ القِيامَةِ سَبعوُنَ الفاً لا عَلَيهِم حِسابٌ و لا عَذابٌ.
در روز رستاخيز 70000 نفر از اين مسجد بر انگيخته مىشوند كه بر آنها حساب و و عقابى نيست.
اميرمؤمنان در فراز ديگرى از اين حديث مىفرمايد:
و فيهِ ثَلاثُ اَعيُنٍ يَزهَرنَ... عَينٌ مِن لَبَنٍ، و عَينٌ مِن دُهنٍ، و عَينٌ مِن ماءٍ.
در مسجد كوفه سه چشمه برق مىزند...
چشمهاى از شير، چشمهاى از روغن، و چشمهاى از آب.
علامهى مجلسى در توضيح اين حديث مىفرمايد: اين چشمهها از ديده ما پنهان است تا در زمان حضرت قائم )عليهالسلام( پديدار شوند.
آن گاه اميرمؤمنان دست بر سينه نهاده فرمود :
ما دَعا فيهِ مَكروُب بِمسألَةٍ فى حاجتَةٍ مِنَ الحَوائِجِ الّا اَجابَهُ اللهُ و فَرَّجَ عنَنهُ كُربَتَهُ.
هيچ غم زدهاى در اين مسجد حاجتى از حوائج خود را از خدا مسألت نمىكند جز اين كه خداوند او را حاجت روا مىكند و اندوهاش را مىزدايد.
امام صادق در اين رابطه فرمود:
هر كس حاجتى دارد آهنگ مسجد كوفه كند، وضوى پاكيزه سازد، دو ركعت نماز، در هر ركعت سورههاى: حمد، فلق، ناس، توحيد، حجر، نصر، اعلى و قدر بخواند، تا از نماز فارغ شود، حاجتاش به يارى پروردگار بر آورده شود.
امام صادق در فرازى از حديثى فرمود:
نِعمَ المسجِدُ الكوُفَةِ، صَلّى فيهِ اَلفُ نَبِىٍّ و اَلفُ وَصِىٍّ.
مسجد كوفه چه مسجد زيبائى است هزار پيامبر و هزار وصى پيامبر در آن نماز گزار بودهاند.
امام صادق فرمود:
در شب مواج جبرئيل به پيامبر اكرم (صلّىاللهُعليهوآلهوسلّم) عرض كرد:
اين جا نماز گاه پدرت آدم و عبادتگاه پيامبران است، در اينجا فرود آى و نماز بگزار. پس آن حضرت فرود آمد و نماز گزارد، آن گاه به سوى آسمان معراج نمود.
امام صادق به صراحت فرمودند: مسجد كوفه از مسجد بيت المقدس برتر است.
و در همين رابطه فرمود:
لو يَعلَم النّاسُ مِن فضلِلهِ ما اعلَمَ، لا زدَ حَملوُا عَلَيهِ.
اگر مردم از فضيلت مسجد كوفه مىدانستند آن چه را كه من مىدانم در آن جا ازدحام مىكردند.
جبريل امين در شب معراج به رسول اكرم (صلّىاللهُعليهوآلهوسلّم) عرضه داشت:
مسجِدٌ مبارَكٌ كثيرُ الخير، عظيمُ البَرَكةِ، اختارَهُ اللّهُ لاَهِلِه و هُوَ يَشفَعُ لَهُم يومَ القيامَةِ.
مسجد مبارك، پر فضيلت و پر بركتى است خداوند آن را براى اهلاش برگزيده است، اين مسجد در روز قيامت براى آنها شفاعت مىكند.
رسول اكرم (صلّىاللهُعليهوآلهوسلّم) در همين رابطه فرمود:
مسجد كوفه در مورد هر كس كه در آن دو ركعت نماز بگزارد در روز قيامت شفاعت مىكند.
امام صادق از هارون به خارجه پرسيد: با مسجد كوفه چقدر فاصله دارى؟ آيا به يك ميل (دو كيلومتر) مىرسد؟ گفت: نه.
فرمود: آيا همهى نمازهايت را در آن جا مىخوانى؟ گفت: نه.
فرمود: اگر من در آنجا حضور داشتم هيچ نمازى را در هيچ وعدهاى جز در آنجا نمىخواندم.
آنگاه در ضمن شمارش فضيلتهاى مسجد كوفه فرمود :
ما بَقىَ مَلَكٌ مُقرَّبٌ و لا نَبىٌّ مُرسلٌ، و لا عَبدٌ صالِحٌ الاّ و قَد صَلّى فيهِ.
هيچ فرشتهى مقرب هيچ پيامبر مرسل و هيچ بندهى شايستهاى نيست جز اين كه در آن مسجد نماز گزارده است.
امام صادق در ضمن شمارش فضيلتهاى برجستهى مسجد كوفه فرمود:
انَّ الصّلاة المكتوُبَةَ فيهِ لَتعَدِلُ اَلفَ صَلاةٍ، و انَّ النّافِلَة فيه لَتعدلُ خَمسَ مِائةِ صلاةٍ و انَّ الجلُوسَ فيهِ بغير تَلاوةٍ و لاذكرٍ لَعِبادة.
نماز واجب در مسجد كوفه معادل يك هزار نماز مستحبى معادل 500 نماز مىباشد و نشستن در آنجا بدون ذكر و تلاوت قرآن پاداش عبادت دارد.
در حديث ديگرى فرمود:
صَلاةٌ فى مسجدِ الكوُفَةِ بالفِ صَلاةٌٍ.
يك نماز در مسجد كوفه معادل يك هزار نماز است.
اميرمؤمنان در همين رابطه فرمود :
الصَّلاةُ المَكتُوبَةُ فيهِ حَجَّةٌ مَبروُرَةٌ و النّافَلة فيه عُمرَةٌ مبروُرةٌ.
نماز واجب در مسجد كوفه معادل يك حج مقبول و نماز مستحبى در آن معادل يك عمرهى مقبول است.
امام باقر نيز فرمود:
يا اَبا حَمزةَ، الفَريضَةُ فيها تَعدِلُ حَجَّةً و النّافلةُ تَعدِلُ عُمرَةً.
اى ابا حمزه، نماز واجب در آن معادل يك حج و نماز مستحبى معادل يك عمره مىباشد.
اميرمؤمنان در همين رابطه فرمود :
النّافلةُ فى هذا المسجدِ تَعدِلُ عُمرةً معَ النّبىّ و قد صلّى فيه الفُ نبىٍّ و الفُ وصىٍّ .
نماز مستحبى در اين مسجد معادل يك عمره در محضر پيامبر و نماز واجب در آن معادل يك حج در حضور پيامبر (صلّىاللهُعليهوآلهوسلّم) مىباشد. يك هزار پيامبر يك هزار وصى پيامبر در آن نماز گزاردهاند.
امام صادق فرمود:
الكُوفَةُ حَرَم اللهِ و حرَمُ رسوُلُِهِ و حِرِمُ اميرالمؤمينَ عَلىٍّ ، الصّلاةُ فى مسجِدِها بالفِ صلاةٍ
كوفه حرم خدا حرم پيامبر و حرم اميرمؤمنان است، نماز در مسجد آن معادل هزار نماز است.
در حديث ديگرى فرمود :
صَلاةٌ فى مسجِدِ الكوُفَةِ تَعدِلُ الفَ صلاة فى غَيره من المساجِد.
يك نماز در مسجد كوفه، معادل يك هزار نماز در ديگر مساجد است.
امام باقر از يك نفر از اهالى كوفه پرسيد: آيا تو همهى نمازهايت را در مسجد كوفه مىخوانى؟ گفت: نه. فرمود: تو شخص محرومى هستى، كه از چنين خيرى در ماندهاى.
به ابو عبيده توصيه فرمود: هرگز نماز در مسجد كوفه را فرو مگذار.
امام رضا در اين رابطه فرمود:
الصّلاةُ فى مسجِدر الكوُفَةِ فَرداً، افضَلُ من سَبعينَ صَلاةٍ فى غيرهِ جَماعَةً.
نماز فرادى در مسجد كوفه، از 70 نمازى كه در ديگر مساجد با جماعت خوانده شود بهتر است
.کلاسهاى قرآن در مسجد كوفه
در احاديث فراوانى از تاسيس پايگاههاى آموزش قرآن در مسجد كوفه بحث شده كه به چند نمونه از آنها اشاره مىشود:
امام صادق (عليهالسلام) مىفرمايد:
كيفَ اَنتُم لَو ضَرَبَ اَصحابُ القائِمِ (عليهالسلا
م) الفَطيطَ فى مَسجِدِ كوُفانَ، ثُمَّ يُخرَجُ اِلَيهِمُ المِثالُ المُستَأنَفُ، اَمرٌ جَديدٌ عَلَى الَرَبِ شَديدٌ.
چگونه خواهيد بود هنگامى كه اصحاب قائم (عليهالسلام) در مسجد كوفه خيمه زده، قرآن را به شيوهى جديد عرضه مىدارند، شيوهاى تازه كه آموزش و يا پذيرش آن( بر عرب دشوار است.
منظور از شيوهى
جديد آموزش قرآن به ترتيب نزول آيات است، چنان كه در احاديث ديگر به آن اشاره شده:
اميرمؤمنان در اين رابطه مىفرمايد:
كَاَنّى اَنظُرُ اِلى شيعَتنا بمسجِدِ الكُوفَةِ، قَد ضَرَبُوا الفَساطيطَ يُعَلّموُنَ النّاسَ القُرانَ كَما اُنزِلَ.
گويى شيعيان خود را مىبينيم كه در مسجد كوفه خيمه زده، به مردم قرآن را آن گونه كه نازل شده آموزش مىدهند.
و در حديث ديگرى در همين رابطه فرمود:
كَاَنّى بِالعَجَمِ فَساطيطُهُم فى مَسجدِ الكُوفَةِ يُعَلّمُونَ النّاسَ القُرآنَ كَما اُنزِلَ.
گويى ايرانيان را با چشم خود مىبينم كه در مسجد كوفه خيمه زده قرآن را آن گونه كه نازل شده، به مردمان آموزش مىدهند.
