دانلود مقاله مقایسه بررسی پینه زایی چهار نوع کنار ( Ziziphus spp . ) در کشت بافت

بخشی از مقاله

چکیده

کنار ( Ziziphus) ضمن این که گیاه دارویی مهم در صنایع دارویی و آرایشی است یک میوه گرمسیری با خواص فراوان است. دلیل توجه به جنبه های مختلف کشت بافت این گیاه، بهینه نمودن روش ها به عنوان ابزار مهم جهت مطالعات بعدی مربوط به عوامل موثر در بیوسنتز متابولیت های ثانویه و هم چنین کاربرد آنها در اصلاح آن است. به دست آوردن بهترین روش انگیزش پینه در 4 نوع کنار شامل دو رقم کنار بنگالی ( Ziziphus Mauritania) بیضی درشت و بی هسته درشت و دو رقم کنار ایرانی (Ziziphus spina Christi) معمولی گرد و بی هسته ریز مورد مقایسه قرار گرفت. در این پژوهش که در قالب طرح کامل تصادفی به اجرا در آمد، قطعات جوانه پس از گندزدایی سطحی، با توجه به هدف آزمایش، در محیط کشت حاوی تنظیم کننده های رشد گیاهی شامل بنزیل آدنین((BA و ایندول استیک اسید (IAA) در تیمارهای مختلف برای انگیزش پینه کشت شدند. میزان انگیزش پینه در تمام محیط های کشت پس از 5 هفته ثبت شد. طبق نتایج به دست آمده کنار معمولی گرد ایرانی نسبت به 3نوع دیگر جهت تولید پینه واکنش بهتری نشان داد. هم چنین بهترین تیمار برای این گونه شامل 6 میلی گرم در لیتر BA به همراه 0/03 میلی گرم در لیتر IAA برای انگیزش پینه، از نظر کیفیت پینه و میزان پینه زایی تشخیص داده شد. در گونه کنار ایرانی گرد معمولی تنظیم کننده های BA همراه با IAA باعث ایجاد پینه های متراکم شد. بیشترین تراکم پینه در همین گونه مشاهده شد.

1

کلمات کلیدی: پینه، کشت بافت، کنار ایرانی، کنار بنگالی، گندزدایی

مقدمه

با توجه به شرایط آب و هوایی کشور و قرار گرفتن در کمربند خشک جهانی، وجود شرایط گرم و خشک، شوری اغلب زمین ها و هم چنین توجه و برنامه ریزی های دولت، مبنی بر توسعه ی سطح زیر کشت درختان گرمسیری و نیمه گرمسیری، موجب مورد توجه قرار گرفتن کنار به عنوان یک درخت میوه گرمسیری شده است و کشت و توسعه ی آن در مناطق جنوبی کشور در برنامه های اصلی وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفته است. پرورش کنار امروزه به دلایل گفته شده از جمله خواص دارویی اندام های این گیاه و خوراکی بودن میوه آن رو به گسترش بوده و تبدیل به یک صنعت اشتغال زا و ارز آور شده است(تراهی .(23-21 :1385

کنار درختی همیشه سبز مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری با نام علمی.Ziziphus spp از تیره Rhamnaceae می باشد. برگ های این درخت در صنایع دارویی و بهداشتی مصارف گسترده ای دارد. با توجه به اهمیت این گیاه دارویی در تولید ترکیبات موثره و متابولیت های ثانویه مورد نیاز این صنایع و هم چنین روی کرد مورد نیاز برای استفاده از داروهای گیاهی به جای داروهای شیمیایی، لزوم تحقیق بیشتر در مورد جنبه های مختلف تکثیر این گیاه ارزشمند، احساس می شود. به سبب مشکلاتی از جمله رویش در فصل و مناطق خاص جغرافیایی، در معرض انقراض بودن گونه های گیاهی، متغییر بودن میزان مواد موثره و بسیاری مشکلات دیگر باعث جهت گیری تهیه فراورده های دارویی از طریق کشت بافت گیاهی شده است(عصاره.(571 : 1387

پینه، توده ای سلولی بی شکل و تمایز نیافته، با دیواره سلولی نازک که منشاء آن سلول های تقسیم شونده ی بافت گیاهی مادر است. مهمترین ویژگی پینه توده ی سلولی واجد، استعداد لازم برای اندام زایی، جنین زایی و تولید گیاه کامل است. استخراج متابولیت های ثانویه از پینه ی ایجاد شده در کشت بافت یکی از رایج ترین روش های استخراج ترکیبات موثره ی گیاهان می باشد. بنابر این به دست آوردن پروتکل بهینه ی تولید پینه، جهت افزایش بهره وری در این زمینه ضروری به نظر می رسد. بافت برخی از پینه های رشد کرده متراکم و سفت بوده که در ایجاد رویان و اندام زایی کاربرد دارد، در حالی که بافت برخی دیگر از پینه ها نرم بوده و به سهولت از هم پاشیده می شوند که در استخراج ترکیبات موثره و متابولیت های ثانویه کاربرد بیشتری دارد.

2

میزان رشد پینه های گیاهان چوبی چندساله در کشت بافت به طور معمول کندتر از گیاهان علفی است. سطح تنظیم کننده های رشد گیاهی نظیر اکسین ها و سیتوکنین ها فاکتور مهمی است که تشکیل پینه در محیط کشت را تحت تاثیر قرار می دهد(باقری و همکاران .(205 :2004

مواد و روش ها

این پژوهش در ساختمان کشت بافت دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه خلیج فارس انجام گرفت. گیاه مادری برای تهیه ریزنمونه از درختان 3ساله پیوندی واقع در دانشکده استفاده گردید. جهت تهیه پینه از محیط کشت موراشیک و اسکوک (MS) به همراه تنظیم کننده های رشد ایندول استیک اسید((IAA با غلظت های 0/1 و 0/3 میلی گرم در لیتر و بنزیل آدنین((BA با غلظت های 4 و 6 میلی گرم در لیتر استفاده شد. ریزنمونه ها از جوانه جانبی یا جوانه انتهایی کنار گرفته شد. ریزنمونه ها پس از شست و شوی مقدماتی، جهت گندزدایی زیر دستگاه جریان هوا با هیپوکلریت سدیم 15 درصد به مدت 15 دقیقه ضدعفونی و در نهایت بر روی محیط کشت های تهیه شده انتقال داده شدند. کشت ها تحت شرایط سترون در دمای 25 درجه سانتی گراد و مدت روشنایی 16 ساعت با شدت 1000 لوکس در اتاقک کشت قرار داده شد. پس از گذشت 5 هفته پینه های تولید شده در هر تیمار را از نظر کیفی و میزان پینه زایی بررسی شد. آزمایش ها به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و در 4 تکرار انجام گرفت و داده ها با استفاده از نرم افزار SAS مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.

3

نتایج و بحث

در این پژوهش مقایسه بررسی پینه زایی چهار نوع کنار ( Ziziphus spp. ) در محیط کشت های مورد نظر مورد بررسی قرار گرفت و نتایج به دست آمده به این قرار است:

جدول(:(1 نتایج پینه زایی 4 نوع کنار در محیط کشت های مختلف پینه زایی

4

طبق جدول کنار ایرانی در تیمار 6 میلی گرم در لیتر BA و0/3 میلی گرم در لیترIAA بیشترین میزان پینه زایی را دارا بوده است. که از نظر آماری با تیمار6 میلی گرم در لیتر BA و0/1 میلی گرم در لیترIAA در کنار بنگالی و 6 میلی گرم در لیتر BA و0/3 میلی گرم در لیترIAA در کنار بنگالی بی هسته درشت اختلاف معنی دار در سطح 0/05 ندارد ولی با بقیه تیمار ها اختلاف معنی داری دارد( نگاره .(1 در گونه کنار ایرانی گرد معمولی تنظیم کننده های BA و IAA باعث ایجاد پینه های متراکم شد. که بیشترین تراکم پینه در همین گونه بود. در گونه کنار بنگالی بیضی درشت بیشترین تراکم پینه مربوط به تیمار 6 میلی گرم در لیتر BA و 0/3 میلی گرم در لیتر IAA بود.

در پژوهشی که توسط عباس پیراسته صورت گرفت بیشترین وزن پینه مربوط به تیمار 2میلی گرم در لیترBA و 1میلی گرم در لیتر NAA و در گونه ایرانی بیشترین میزان پینه مربوط به تیمار 0/5 میلی گرم در لیتر BA و 1 میلی گرم در لیتر NAA می

5

باشد.همچنین در این پژوهش NAA همراه با BA باعث ایجاد پینه های متراکم گردید که با یافته های پژوهش حاضر از لحاظ ایجاد پینه های متراکم و میزان پینه زایی در صورت استفاده از تنظیم کننده های رشد از قبیل BA و تنظیم کننده های رشداکسینی مطابقت دارد.

در مطالعه ای که توسط الهه احمدی و همکاران صورت گرفت محیط کشت حاوی تنظیم کننده های رشد اکسینی مانند 2,4-D و

تیدیازورن در غلظت های 0/5 و 1 میلی گرم در لیتر بیشترین پینه زایی را در رقم Ziziphus spina Christi داشته است. که با یافته های این پژوهش غلظت 0/3 تنظیم کننده های رشد اکسینی مانند IAA به همراه غلظت 6 میلی گرم در لیتر BA

بیشترین میزان پینه زایی را دار بوده است . بنابراین نوع و غلظت تنظیم کننده های رشد اکسینی روی نوع، وزن و قطر پینه ها تاثیر معنی داری دارد.