بخشی از مقاله
معرفی گونه های ختمی (Aliced Spp. (Malvaceae خراسان و بررسی پراکنش آنها
چکیده :
جنس L. Alcea ۷۵ گونه دارد که جهان شمول استو عمدتاً پراکنش وسیعی در جنوب غربی آسیا دارد. Riedl (۱۹۷۶)، ۳۹ گونه از Alcea و پاکروان (۲۰۰۱) ۳۴ گونه را از ایران ذکر کردند. ۱۶ گونهاندمیک (بومی) ایرانذکر شدند در تحقیق کنونی، گونه های Alcea شمالشرق ایران از لحاظ ریخت شناسی بررسی شدند و شرح گونه آنها داده شد. همچنین بر اهمیت
مطالعات فیلوژنتیکی با توجه به هیبریداسیون بالای این جنس تأکید شد.
کلمات کلیدی: اندمیک، ریخت شناسی، Alcea ی شمال شرق ایران، مطالعات فیلوژنتیکی
مقدمه :
راسته پنیرک با قطعات منظم گلپوش و پرچم های برابر با قطعات جام و پلیا دلف( دسته های مجزای پرچمی) و یا مونادلفا ( لوله واحد با بساکهای بسیار) در برگیرندهٔ مادگیشناخته می شوند. این گروه بواسطه ستونکی شدن میله پرچم، کولومنیفر نامیده می شوند. مادگی با برچه های پیوسته و تخمدان چند خانه به همراه تمکن محوری است، کاسبرگها در غنچه حالت پره ای ( پرآذین والور ) و گلبرگها در درون غنچه غالباً پیچ خورده اند ( برعکس کاسبرگها)، نافه گل تمایل به چند برابر شدن پرچمها دارد و متشکل از دو چرخه بیرونی ( ناپرچمی) و درونی ( ازدیاد بواسطه انشعایات میله)، مادگی مفصلی در جدار تخمدان با بندهای منفک محتوی دانه ( هنگام رسیدن میوه)، لقاح با مسیر آندوتروپ (حالتی ابتدایی) در بیشتر جتسها و از صفات تشریحی راسته: ۱- کرکهای چند سلولی منشعب مشابه تیره فرفیون ۲- سلولهای منفرد ترشحی ۳- کیسه های ترشحی ( از نوع لیزیژن) ۴- مجاری ترشح کننده ( از نوع اسکیزوژن) ۵- آبکشمطبق ( لایه لایه) در ساختار درونی ساقه و متشکل از آبکشی کم و بیش چوبی یا متناوباً چوبی سلولزی (قهرمان ۱۳۷۳)، تیره ختمی، گیاهانی یکساله، چند ساله، درختی، درختچه ای، بالارونده یا علفی اند (مظفریان ۱۳۷۳) که تقریباً دارای ۱۰۰۰ گونه با پراکنش عالمگیر خصوصاً مناطق معتدل و گرم می باشند ( مبین ۱۳۷۴). این تیره با برگهای معمولاً متناوبی، ساده، اغلب لوب پنجه ای یا مرکب پنجه ای، کامل تا دندانهاره ای، دندانه ها|mallvoid« رگبرگ اصلی منتهی به نوک دندانه) و رگیندی پنجه ای یا گاهیشانه ای (سعیدی ۱۳۸۲) با دمیرگهای دراز متصل به ساقه و وجود گوشواره مشخص می شود ( مبین ۱۳۷۳)، گلها با کاسه مضاعفوا دارای کاسه چه (گریبانی متشکل از برگک ها) می باشند. پرچمها متعدد، میله ها پیوسته، بساکهابیشمار و تک خانه با منشأ چرخه درونی پرچم و اپی پتال (متصل به گلبرگ) (قهرمان ۱۳۷۲). دانه های گرده معمولاً سه شیار منفذی، سه منفذی تا چند منفذی، گاهی کاملاً خاردارند، خامه متشعب ( شاخهشاخه) در بالا (سعیدی ۱۳۸۲). تخمدان چند خانه، برچه ها متعدد (سه بر چه یا بیشتر)، تمکن محوری، برچه ها یک تخمکی و تخمکها واژگون یا تعداد متغیره گرده افشانی بوسیله حشرات گرداورندهٔ نوشاز سطح جام می باشد. میوه فندقه مانند (مریکارپ) یا کپسول است (قهرمان ۱۳۷۲) با دانه هایی کلیوی شکل، آلبومن داره رشد یافته و جنینی کمانی شکل (سعیدی ۱۳۸۲). گل آذین خوشه یا گرزن و یا خوشه گرزن و گریبانی از کاسبرگهای فرعی زیر کاسهدارند. پنج کاسبرگ پیوسته در کاسه و نیز پنج گلبرگ ( در قاعده پیوسته و متصل به بن میله پرچم) در جام، سلولها و کیسه های ترشح کنندهٔ لعاب در بافت پارانشیمی اندامهای گیاهان این تیره عمومیت دارد جنس L. Alcea در طایفه مالوه (با میوه مریکارپ واقع در یک چرخه، همگی جنس ها علفی، دخاستگاه مدیترانه ای- شرقی) و در زیر طایفه اومالوه ( با تخمک تقریباً ایستاده) قرار گرفته است.
جام درشت به رنگهای مختلف، تخمدان با بر چه های واجد دو خانه نابرابر ( منشأ گرفته از دیوارهٔ عرضی) با خانه فوقانی کوچکتر و خالی، بساک پیچ خورده پس از گرده افشانی از صفات متمایز کننده است. این جنسی دارای ۴۰ گونه یا بیشتر در اکثر نقاط ایران است (قهرمان ۱۳۷۲). Alcea همانند از لحاظ دارویی حائز اهمیت است، بطوریکه Aliced rOSea. L دارای مقادیر چشمگیری موسیلاژ می باشد و اغلب جهت درمان سرفه در مخلوط های چای کاربرد دارد (.WeiSS ۱۹۸۸). همچنین خاصیت مدر گل ها و دانه های rOSea A.گزارش شده است و دانه ها و ریشه ها به عنوان مرهم استفاده می شوند. جوشانده عصاره ریشه این گیاه با شیر برای درمان گواتر وآماس پوستی بکار برده می شود و نیز برای وضع حمل آسان به خانم های باردار تجویز می شود (۱۹۸۴ ..Dari et al ).
این جنس در فلور ایرانیکا دارای ۵۶ گونه می باشد، ۳۹ گونه متعلق به ایران می باشد که ۶ گونه Alcea
در استانهای خراسان شمالی، رضوی و جنوبی گسترش دارند.
مواد و روش ها نمونه های مورد مطالعه با توجه به پراکنش آنها در فلورا ایرانیکا در فصل رویشی بهار و تابستان ۱۳۹۰ از سطح استانهای خراسان شمالی، جنوبی و رضوی جمع آوری گردیدند که هم اکنون در هر باریوم دانشکده علوم دانشگاه فردوسی مشهد موجود می باشند. همچنین نمونه های هر باریومی پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد (FUMH) نیز بررسی و با استفاده از منابع مختلف از جمله فلورا ایرانیکا، فلور روسیه، فلور ترکیه و فلور پاکستان
به طور دقیق شناسایی 9 نام گذاریشدند.
نتایج
در این مطالعه، ۴۳ نمونه مورد بررسی و شناسایی قرار گرفتند که شامل ۹ گونه ذیل می باشد که فقط دو گونه آن در فلورا ایرانیکا برای خراسان مطرح شدند. که با علامت ستاره مشخص شده است.
: گیاه چند ساله، ساقه باریک و کوتاه، پوشیده از کرک های ستاره ای- فرچه ای متراکم گوشوارک ۳-۲ بخشی، سطح آن کرکدار. دمبرگ با کرک فرچه ای متراکم. برگ های گل آذین متراکم و به تدریج از بین رونده.قاعده برگ صاف تا قلبی، حاشیه برگ دندانه ای یا کنگره ای، با ۷-۵ رگبرگ، در دو رو با پوشش ستاره ای متراکم، برگ ها در واریته تخم مرغی، در واریته با سه تا پنج بخش کم عمق، نوک تیز گل آذین خوشه کم تراکم، گل ها منفرد یا دوتایی، دمگل ها ۲۵- ۹ میلیمتر، کوتاهتر از کاسه یا کمی بلندتر از آن، پوشیده از کرک های متراکم فرچه ای، پیش کاسه با ۹-۶ بخش سرنیزه ای، به طول ۱۴-۶ میلیمتر، در یک سوم طول پیوسته، تقریباً یک دوم تا دو سوم کاسه، رگه دار نامحسوس با کرک های ستاره ای متراکم. کاسه با ۵ بخش مثلثی نوک تیز، به طول ۲۰-۱۳ میلیمتر، رگه دار، پوشیده از کرک های ستاره ای متراکم گلبرگ ها ۵.
