بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر دو هورمون اکسین و سایتوکنین بر ایجاد کالوس، اندام هوایی و ریشه گیاه ترخون در شرایط کشت بافت آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح املاًک تصادفی با 16 تیمار و 4 تکرار انجام گرفت. سطوح مختلف دو هورمون شامل غلظت هاي 0 - ، 0/5، 1، - 1/5 میلی گرم بر لیتر از دو هورمون اکسین و سایتوکنین بوده است.
نتایج به دست آمده نشان داد که تیمارهاي پیشنهادي تولید وزن اندام هوایی در سطوح 0/5، 1 و 1/5 میلی گرم بر لیتر اکسین است. بهترین تیمار پیشنهادي 0/5 میلی گرم بر لیتر اکسین است. تیمارهاي پیشنهادي ایجاد ارتفاع اندام هوایی در سطوح 0/5، 1 و 1/5 میلی گرم بر لیتر اکسین است. بهترین تیمار پیشنهادي 1/5 میلی گرم بر لیتر اکسین است.
بهترین تیمار پیشنهادي ایجاد ارتفاع اندام هوایی سطح 1/5 میلی گرم بر لیتر سیتوکنین است. بهترین تیمار پیشنهادي تولید وزن اندام هوایی در سطح 0/5 میلی گرم بر لیتر از هر دو هورمون اکسین و سیتوکنین است. تیمارهاي پیشنهادي ایجاد ارتفاع اندام هوایی در سطح 1/5 میلی گرم بر لیتر سیتوکنین است، 0/5 میلی گرم از اکسین و 1/5 میلی گرم سایتوکنین می باشد.
مقدمه
ترخون گیاهی علفی و چند ساله شامل دو واریته به نام ترخون فرانسوي یا آلمانی و ترخون روسی می باشد. بین این دو واریته، ترخون فرانسوي از اسانس بیشتري برخوردار است بطوریکه، این وارتهی معمولاً درکاثر کشورها کشت می شود. چون این گیاه بذر تولید نمی کند، تکثیر آن رویشی است.
خواص دارویی گیاه ترخون طبیعت گرم، تسکین درد مفاصل، ضد اسکوربوت، طعم دهنده مواد غذایی، اشتها آور، مقوي معده و همچنین مواد مؤثره ترخون، سبب کاهش فشار خون و افزایش اسید معده میشود.
روش هاي تکثیر ترخون تقسیم ریشه، پاجوش، قلمه ساقه، کشت بافت معرفی شده است.
نسبت دو هورمون اکسین و سیتوکینین در کشت بافت بسیار حائز اهمیت است بطوري که با افزایش یا کاهش هریک از این مواد در محیط کشت تمایز به شکل متفاوتی اتفاق خواهد افتاد.
چنانچه هورمونهاي اکسین و سیتوکینین با نسبتهاي متوسط با هم بکار روند سبب تشکیل کالوس خواهند شد و چنانچه اکسین به نسبت بیشتري استفاده شود باعث ریشه زایی و اگر سیتوکینین به نسبت زیادتري بکار رود باعث شاخه زایی خواهد گردید.
در محیط کشت درون شیشه اي اکسینها سبب تشکیل ریشه نابجا، القاي جنین سوماتیک، تقسیم و توسعه سلولی، تورم بافتها، جلوگیري از تشکیل شاخه هاي نابجا و جانبی و تشکیل کالوس می گردند و به همین ترتیب سیتوکینن ها نیز سبب ممانعت از تشکیل ریشه، تشکیل شاخساره و جوانه نابجا، عقب افتادگی پیري، کاهش غالبیت انتهایی، تقسیم و توسعه سلولی و تشکیل و رشد کالوس می شوند.
تنظیم کننده هاي رشد از جمله اکسین ها و سیتوکینین ها نقش به سزایی در تولید کالوس دارند. غلظت متوسط تا بالاي اکسین ها از جمله اسید نفتالین استیک - NAA - ، اسید ایندول استیک - IAA - و 2.4.D براي تولید کالوس ضروري است. در مقایسه با اکسین ها، سیتوکنیین هایی مثل کینتین - kin - و بنزیل آدنین - BA - با غلظت کمتري جهت کالوس زایی استفاده می شوند
این تحقیق با هدف بررسی اثرات سطوح مختلف دو هورمون اکسین و سیتوکینین بر ریشه زایی، شاخه زایی و یا تولید کالوس در ترخون و دستیابی به تعادل مصرف این دو هورمون در شرایط کشت بافت این گیاه به اجرا در آمده است.
مواد و روش ها
در این تحقیق از محیط کشت MS پایه و دو هورمون اکسین و سایتوکنین استفاده شد. بدین ترتیب که این آزمایش شامل 16 تیمار که سطوح مختلف دو هورمون شامل غلظت هاي 0 - ، 0/5، 1، 1/5 میلی گرم بر لیتر - و در 4 تکرار بود که به صورت فاکتوریل در قالب طرح املاًک تصادفی انجام گرفت.
این آزمایش در درجه حرارت 27 ± 1 ºC و داخل لوله هاي آزمایش به قطر 3 سانتی متر اجرا شد و در داخل هر لوله آزمایش حاوي محیط کشت MS از یک ریز نمونه ساقه استفاده شد . اندازه ریز نمونه هاي ساقه 7 میلی متر بود. ضمنا سعی شد نمونه ها از قسمت انتهایی و در حال رشد سریع ساقه هاي جوان گرفته شود.
هورمون هاي مورد استفاده در این آزمایش هورمون اکسین- اسید نفتالین استیک - NAA - و هورمون سیتوکینین - کینتین - kin - بود.
صفات مورد اندازه گیري وزن اندام هوایی ، طول اندام هوایی، وزن کالوس ، وزن ریشه و طول ریشه در نمونه هاي کشت شده در هر تیمار بود. چون در داخل اعداد تعداد زیادي از داده ها صفر شدند لذا تبدیل لگاریتمی به صورت - log - Yij+10 ابتدا روي داده ها صورت گرفت.
براي تجزیه و تحلیل آماري کلیه داده هاي آزمایشی ابتدا درنرم افزارExcel ثبت و سپس محاسبات اولیه ضروري و تبدیل احتمالی داده ها انجام ، پس از انتقال به نرم افزار آماري SAS تجزیه واریانس و مقایسه میانگین ها انجام گرفته و به دنبال آن رسم نمودارها در نرم افزار Excel صورت گرفت.
نتایج و بحث
جدول تجزیه واریانس حاکی از اثر معنی داري هورمون اسید نفتالین استیک - NAA - براي صفت وزن اندام هوایی در سطح %1 بود و همچنین جدول تجزیه واریانس حاکی از اثر متقابل بین دو هورمون اسید نفتالین استیک - NAA - و کینتین - kin - در سطح %5 براي این صفت بود. پس از مقایسه میانگین تیمارهاي مختلف توسط آزمون هاي L.S.D و دانکن به ترتیب مشخص شد که بالاترین وزن اندام هوایی مربوط به تیمارهاي 0/5، 1 و 1/5 میلی گرم بر لیتر NAA است که بهترین تیمار توصیه شده مربوط به تیمار 0/5 میلی گرم بر لیتر NAA می باشد و همچنین تیمار 0/5 میلی گرم بر لیتر از هر دو هورمون NAA و kin می باشد.
جدول تجزیه واریانس حاکی از اثر معنی داري هورمون اسید نفتالین استیک - NAA - براي صفت ارتفاع اندام هوایی در سطح %1 و هورمون کینتین - kin - در سطح %5 بود و همچنین جدول تجزیه واریانس حاکی از اثر متقابل بین دو هورمون اسید نفتالین استیک - NAA - و کینتین - kin - در سطح %1 بود.
پس از مقایسه میانگین تیمارهاي مختلف توسط آزمون هاي L.S.D و دانکن به ترتیب مشخص شد که بالاترین ارتفاع اندام هوایی مربوط به تیمارهاي 0/5، 1 و 1/5 میلی گرم بر لیتر NAA است که بهترین تیمار توصیه شده مربوط به تیمار 1/5 میلی گرم بر لیتر NAA و 1/5 میلی گرم بر لیتر kin می باشد و تیمار 0/5 میلی گرم بر لیتر از هر دو هورمون NAA و kin و همچنین 0/5 میلی گرم بر لیتر NAA و 1/5 میلی گرم بر لیتر kin می باشد.نتایج جدول تجزیه واریانس برایصفت وزن کالوس حاکی از اثر معنی داري دو هورمون اسید نفتالین استیک - NAA - و کینتین - kin - و همچنین اثر متقابل بین این دو هورمون معنی دار نبود.
و براي دوصفت وزن وطول ریشه در جدول تجزیه واریانس هیچکدام از اثرات اصلی دو هورمون و اثر متقابل بین آن دو معنی دار نگردیدند
