بخشی از مقاله
مقدمه:
بازی مهمترین فصل کودک است، بازی مهمترین جلوه حیات کودکی است، بازی یکی از نیازهای اساسی کودکان به شمار می رود که در عین سر گرم کردن کودک کار کرد های مهم دیگری را داراست که هر یک از این کارکردها به جنبه ای از زندگی کودک مربوط می شود، که او را برای ورود به زندگی بزرگسالی آماده می سازد. بازی همواره و همیشه در تاریخ وجود داشته است. بازی همزاد و همنشین نوزادان کودکان و جوانان بوده است. تصور دنیایی بدون کودکان و کودکانی بدون بازی اگر نگوییم نا ممکن دست کم بسیار دشوار است. پرداختن به موضوع بازی فرصت مناسبی است تا یاد و خاطره روزهای کودکی دوباره مرور شود، گرگم به هوا، کلاغ پر ، عمو زنجیر باف، قایم باشک، لی لی حوضک ، یادش به خیر صداقت و پاکی کودکی قهر های زود گذر و دوستیهای لطیف و صورتی، آن سالهای خوش که آسمان آبی رفیق روز هایمان بود و زمین مهربان دشتی بزرگ برای بازی های بی انتهایمان.
ضرورت و اهمیت بازی:
علاقه کودک به بازی امری فطری است و یکی از نیازهای جسمی و روحی او بازی و حرکت است. بازی وسیله طبیعی کودک برای بیان خود است بازی عاملی است برای رشد نیروهای خام و آماده سازی آنها برای استفاده در زندگی. (آلفرد دادلر)روانشناس معروف می گوید هرگز نباید به بازی به عنوان روشی برای وقت کشی نگاه کرد، و(گری لندرث) اظهار می کند بازی کردن برای کودک مساوی است با صحبت کردن برای یک بزرگسال. بازی و اسباب بازی کلمات کودک هستند بازی ساده ترین زبان برای کودک برای بیان خودش است. کودک عاشق بازی است و شاید بدترین جریمه برای او آن باشد که از بازی محرومش نمایند. بازی برای رشد اجتماعی، عاطفی، جسمی و ذهنی کودک اهمیت دارد. بازی روشی است که به واسطه آن می تواند اندام خودش و دنیای پیرامونش را بهتر بشناسد. متخصصان رشد همیشه تکرار می کنند که بازی کار و شغل کودک است. مهارت ها و ویژگی های کلیدی از قبیل: استقلال، خلاقیت، کنجکاوی، اطمینان، ایمنی، اتکا به نفس، دستیابی به دور اندیشی، رشد زبان و توانایی حل مسائل
نقش بازی در تربیت کودکان صفحه:2
همه و همه در بازی کودکان متجلی می شود. برای پی بردن به ارزش و اهمیت بازی باید بازی کودکان و نحوه انجام آن را بشناسیم. و هرگز بازی کودکان را بیهوده تلقی نکنیم، چرا که بازی راهی است که کودک آنچه را که کسی نمیتواند به او بیاموزد، از طریق آن فرا می گیرد. زمان بازی زمان به دست آوردن دانش و تجربه است، در واقع اطلاعاتی که کودکان از طریق بازی به دست می آورند، نه تنها به زندگی حال بلکه به زندگی آینده آنها ارتباط پیدا می کند. در حقیقت بازی فرآیندی جهت آماده سازی کودکان برای آینده است.
تعاریف بازی از دیدگاه صاحبنظران:
فعالیـــت هـا ی که آگاهانه و به قصــد حصـــول نتیجــه انجــــام نمــی شود(جــان دیــویــی)
فعـــــالیـــت هــا ی در جهــت تـــداوم شــادمـانـــی(شاند)
بـــــازی یعنــــی یکــی ســاخـتـــن واقــعـیــت بــا خــود(ژان پیاژه)
فعــالیتـی فـی نفسه آزاد،بی هدف،سرگرم کننده یا تفریحی(لازاروس)
تمرینی غریزی و بی هدف از اعمالی که در زندگی آینده نقش اساسی دارند(گروس)
تعریف کلی:
به هرگونه فعالیت جسمی یا ذهنی هدف دار گفته می شــــود که به صورت فردی یا گروهی انجــــــام می پذیــردو مــــوجـــب کســب لــذت و اقنـاع کـــــــودک مـــی شـــود.
ویژگیهای اساسی بازی:
1)از درون برانگیخته می شود.
2)لذت بخش است.
3) آزادانه انتخاب می شود.
4)واقعیت گریز است.
5)بازیکنان به طور فعال در آن شرکت می کنند.
نقش بازی در تربیت کودکان صفحه:3
انواع بازی:
1)بازی جسمی: ازقدیمی ترین نوع بازی هاست، به ابزار مخصوص نیازمند است، هــم به صورت فردی و هم بـه صــورت گروهی انجام می شود.
2)بازی نمایشی: کودک در تقلید از بزرگترهااز لباس و وسایل مخصــوص آنهـا استفـاده می کند مانند پسری که کت پدر را برتن کرده ویا دختر بچه ای که کفـــش پاشنــه دار مادر راپوشیده و به زحمت راه می رود.
3)بازی تقلیدی:کـــودک به تقلیـد نقــش هایی مــی پردازد که آنها را بـاور کـرده اسـت معمولاً بهترین شخصیت ها بـرای شروع ایفــای نقــش،والــدین،بــرادران،خــواهران و دوستان هستند.
4)بازی نمادین:کــودک نیـازهـا و آرزو هـای خود را با استفاده از وسایل نمـــادیـن و از طریق بازی بیان می کندبرای مثــال کودک بر تکه چوبی سوار شده وایـن طـرف و آن طرف می رود مانند اینکه سوار بر اسبی شده و آنرا هدایت می کند.
5)بازی آموزشی:مهمتریــن وسیلــه آمــوزش کـودک اسـتـفـاده از وسـایـل منـاسـب است ماننده مکعب های چوبی که کودک با جور کردن و دسته بندی کردن آنها مـی تواند با مسائل اساسی اما ساده و آسان ریاضی آشنا شود.
نقش بازی در رشد اجتماعی کودک:
1)موجب ارتباط کودک با محیط بیرون می شود و دنیای اجتماعی اورا گسترش می دهد.
2)رقابت را می آموزد و شکست را به طـور واقعــی تجربه می کند.
3)موجب شکوفایی استعدادهای نهفتــه و بــروز خلاقیت می شود.
4)با رعــایت اصول و مقــررات آشنا مــی شــود.
5)حمــایــت از افــراد ضعیف را می آموزد.
6)همانند سازی بابزرگسال را می آموزد.
نقش بازی در تربیت کودکان صفحه:4
7)همکاری ،همیاری و مشارکت کودک توسعه می یابد.
8)قدرت ابراز وجود پیدا می کند و از ترس ،کمرویی وخجالت بیهوده رها می شود.
نقش بازی در رشد ذهنی کودک:
1)در یــادگیــری زبــان نقـــش بـســزایــی دارد.
2)در رشــد هـــوش کودک بسیار موثـــر اسـت.
3) با مفاهیم ساخت،فضاوشکل آشنا می شود.
4)رفتارهای هوشمندانه کودک تقویت می شود.
5) موقعیت استفاده از قوه تخیل در کودک به وجود می آید.
6)زمینه ی بهتری برای تفکر فراهم مـــی کند.
نقش بازی در رشد عاطفی کودک:
1)نیــاز بـــه برتر ی جــویی را ارضــا مـــی کند.
2)تمایل به جنگجویی و ستیزه گری را کم می کند.
3)بـــرون نـگــری کــودک را افــزایــش مــی -دهــد.
4)موجـــب ابــراز احســاســات ،عواطف،ترس ها و تردیدها،مهر و محبت ،خشم ،کینه و نگرانی مــی شود.
نقش بازی در رشد جسمی کودک:
1)موجب رشد هماهنگ دستگاهها و اعضای مختلف بدن می شود.
2)باعـــث تقـــویت حــــواس کـــودک مـــی شـود.
3)نیرو و انرژی بدن را به بهترین شکل مصرف می کند.
4)کودک به توانمندیهای فکری و بدنی خود آگاهی پیدا می کند.
نقش بازی در تربیت کودکان صفحه:5
آثار تربیتی بازی در کودکان:
1)بازی و آموزش شیوه زندگی فردی:
بازی وسیله ای برای برآوردن نیازها و عواطف وتحت کنترل در آوردن آن است، و به کودک درس نظم و ترتیب می دهد. بازی به طفل می آموزد که برای دستیابی به هدف چگونه باید نقشه کشید.
2)بازی و آموزش شیوه رفتار اجتماعی:
بازی موجب میشود که کودک بتواند با دیگران رابطه صحیح برقرار ساخته و رفتارهای خود را متعادل نماید، از راه آن دوست داشتن همکاری در فعالیتهای گروهی بیاموزد و تمرین کند، و به حقوق دیگران احترام گذارد.
3)بازی و آموزش قانون و مقررات:
در بازی قواعد و مقرراتی وجود دارد که کودک ناگزیر باید آنها را رعایت کند،و نیز اصولی وجود دارد که او می بایست آنها را بپذیرد. این پذیرش در حقیقت نوعی تحمیل است و به همین منظور باید به تدریج انجام گیرد، و تا حد امکان دلایل این تحمیل برای کودک روشن شود تا او از ان طریق راه و رسم زندگی را بیاموزد.
4)بازی و آموزش نقشهای اجتماعی:
کودک از طریق بازی می تواند با انواع نقشهای اجتماعی از قبیل نقش کارگر، کشاورز، مدیر، فروشنده،پزشک، معلم، معلم و... آشنا شود.آموزش این نقشها خود موجب تحریک و تشویق جهت جلب شدن به یکی از آنها میگردد و باعث یافتن زمینه ای برای انجام آن در سنین بزرگسالی میشود.
5)بازی و کسب آگاهی از جهان خارج:
از طریق بازی می توان افقهای وسیعی را در زمینه آگاهیهای مربوط به این جهان در برابر چشم کودک گشود و اطلاعات مورد نیاز را جهت زندگی بعدی در اختیارش گذاشت. کودک از طریق بازی جهان واجزای آن را می شناسد و با مسایل و مشکلات آن اشنا میشود.
نقش بازی در تربیت کودکان صفحه:6
6)بازی و آموزش اخلاق:
بازی وسیله خوبی برای آموزش وتهذیب اخلاق است. ارزشهای اخلاقی را شکوفا می سازد، و مسایل و ابعاد آن را مقابل کودک قرار می دهد. از طریق بازی می توان به کودک درس دفاع از خود تلاش برای احیای حقوق، اصلاح و... داد.
فایده های درمانی بازی:
1) بازی به کودکان اجازه می دهد احساسات خود را به صورتی کار آمد بیان کنند و برای لنجام این کار، بازی کاری طبیعی است.
2) بازی به بزرگسالان اجازه می دهد ته وارد دنیای کودکان شوند، و به کودکان نشان می دهند تا آنها را به رسمیت بشناسند و بپذیرند. وقتی یک بزرگسال با یک کودک بازی میکند، نوعی تساوی قدرت موقتی وجود دارد و کمتر احتمال دارد که کودک از جانب بزرگسال احساس تهدید کند.
3) مشاهده کودکان در حین بازی، به بزرگسال کمک می کند تا بهتر آنها را درک کند.
4) از آنجا که بازی برای کودکان لذتبخش است، کودکان را ترغیب می کند تا آرام باشند، و از این رهگذر اضطراب و حالت دفاعی آنان را کاهش می دهد.
5) بازی فرصتی را برای کودکان فراهم می سازد، تا مهارت های اجتماعی ای را که ممکن است در سایر مو قعیت ها سودمند باشند، به دست آورند.
6) بازی به کودکان فرصت می دهد، تا نقش های جدید را بازی کنند و در محیطی ایمن، رویکردهای گوناگون حل مسئله را مورد آزمایش قرار دهند.
نقش بازی در تربیت کودکان صفحه:7
شرکت در بازی های کودکان:
پیاژه روانشناس بزرگ معتقد است که در فعالیت های خود جوش کودک باید او را تنها گذاشت. دخالت نا مناسب و بی موقع در فعالیت های وی استقلال و خود مختاری را از او سلب می کند. با اینهمه تأثیر بزرگترها در بازی کودک را بی اهمیت نمی شمارد و به حضور مناسب بزرگترها در بازی های کودکان اشاره می کند.شرکت منایب والدین در بازی های کودکان موجب مستحکم تر شدن رابطه والد و فرزند می شود، ودر عین حال موقعیت مناسبی پیش می آید که والدین به تربیت کودکان بپردازند، ونکات تربیتی را در خلال بازی به آن ها آموزش دهند.
والدین تعیین کننده نوع و شیوه بازی کودک نیستند و بهتر است شرایط سالم برای بازی فراهم سازند. خود به عنوان همبازی شرکت داشته باشند و اجازه بدهند کودک با قدرت خلاقیت خود بازی را اداره کند. والدین در حین بازی نباید خواست و اراده خود را به کودک تحمیل کنند، بلکه باید همپا و همردیف او قرار گیرند و بازی شادی را فراهم کنند.
نقش مربی و والدین در بازی کودک:
1) مشاهده گر باشد(مربی)
2) طراح یا سازمان دهنده فضای بازی و مواد آموزشی لازم باشد(مربی)
3) ارزش گذار باشد(مربی)
4) چنانکه تعداد کودکان بیشتر شود زمان بازی را زیاد کند(مربی)
5) باید در خانه نقش همبازی کودک را بر عهده گیرند(والدین)
6) باید زمینه شادی و نشاط کودک را از طریق بازی فراهم آورند(والدین)
7) بازی کودکان را جدی بگیرند(والدین)
8) در بازی کودک شرکت کنند و شرایط لازم برای بازی آنها فراهم آورند(والدین)
نقش بازی در تربیت کودکان صفحه:8
پیشنهاداتی جهت بالا بردن کیفیت بازی کودکان:
1) از محـــدود کــردن کــــودک در هــنــــگام بــــازی بپــرهیـزیــم.
2) بـــرای متــوقف کــردن بــازی از امــر و نهــی استفــاده نکنیـم.
3) در انتخاب نوع بازی به سن ، جنس و توانایی کودک توجه کنیم.
4) در بازی کودکان دخالت نکنیم اما راهنما و کمک کننده خوبــــی باشیم.
5) مراقب باشیم که محیط بازی موجب آسیب جسمی ،فکری و یا روانی نشود.
6) کاری کنیم که بازی به صورت تجربه لذت بخش در ذهــن کــودک باقی بماند.
7) بر مطـــالب و نحـــوه ی بیــان کــودکان در بــازی توجــه کنیـــم.
8) به بـازی کودکــان اهمیت دهیم زیرا زندگی آنها در بازی شکــل واقعی به خود می گیرد.
9) در محیط های بازی گروهی (پارکها ،اماکن عمومی)اجازه دهیم تا کودکان با یکدیگرهمبازی شـوند و از واردشـــدن بــه محیــط بازی کودکان بپرهیزیم
10) محیــط وشــرایط لازم بــرای انجــام بــازی کودکــان فراهم کنیم.
