بخشی از مقاله
نقش آب در امور تشريعي و معنوي
فقيهان شيعه، مجموعه علم فقه رابه سه بخش کلي تقسيم مي نمايندکه شامل عبادات،معاملات وسياسات مي گردد.
بخش اول بيشترمتضمن اعمال ورفتاري است که ميان انسان وخالق وجود دارد وگسترده ترين بخش فقه مي باشد. درابتدا وسرآغاز بخش عبادات ، فقيهان کتاب طهارت را مطرح مي کنند وبه بررسي احکام( مياه) يعني آب ها مي پردازند ومباحثي چون آب مطلق ،جاري ،کر،قليل وآب چاه وچشمه وآب مضاف وتغييرصفات داده وامثال آن مطرح مي شود که اين خود نشان دهنده اهميت اين موضوع مي باشد ومي توان گفت مدخل وسرآغازمباحث فقهي با روشني وطراوت آب شادابي مي يا بد.
يکي ازبخش هاي مهم کتاب طهارت، بحث اقسام طهارت است که داراي دو تقسيم بندي کلي است.
◄ طهارت مائيه
◄ طهارت ترابيه
يعني طهارت باآب وخاک ؛ چون اين دوازعمده ترين مطهرا ت وپاک کنندگان مي باشند، درمقام استدلال براي طهارت آب به آيه شريفه ذيل اشاره مي شود
وهوالذي ارسل الرياح بشرا بين يدي رحمته وانزلنا من السما ماء طهورا
او کسي است که بادها رابشارتگراني پيش ازرحمتش فرستاده وازآسمان آبي پاک کننده نازل کرديم.
کلمه طهوربروزن فعول است واين وزن معناي اسم آلت دارد. (طهور) يعني ( مايطهربه) ، هرچه باآن تطهير وطهارت به عمل مي آيد يعني سبب وعامل طهارت يعني خداوند آب راعامل وابزاراصلي طهارت قرار داده است ياآن که مي فرمايد:
... وينزل عليکم من السماءماء ليطهرکم به ويذهب عنکم رجزالشيطان وليربط علي قلوبکم ويثبت به الاقدام
... وآبي ازآسمان برايتان فرستاد، تا شما را با آن پاک کند؛ وپليدي شيطان را ازشما دور سازد؛ ودلهايتان رامحکم وگامها را با آن استوار دارد.
دراين آيه نيزبه نقش پاکيزگي وطهارت بخشي آب توام با تاکيد اشاره مي شود. ازسويي ديگر همان گونه که مي دانيم متکامل ترين عبادتي که درتمام اديان الهي روح همه عبادت ها است، نماز (صلاه) مي باشد. عبادتي که رکن اصلي دينداري وراهکارعمده ارتباط خلق وخالق است. سير وسلوکي که به تمام پيامبران الهي وپيروان ايشان تکليف شده است معيارپذيرش وعدم پذيرش ديگراعمال نيز معرفي گرديده است:
فان قبلت قبل ماسواها وان ردت ردما سواها
اگرنمازپذيرفته شود بقيه اعمال هم پذيرفته مي شود واگرنمازمردود باشد بقيه اعمال نيزمردود است .
حال جالب اين است که اولين واساسي ترين مقدمه وورود يه نمازتحصيل طهارت است ووظيفه اول مسلمان براي اقامه نماز وضوگرفتن مي باشد که خداوند مي فرمايد:
ياايهاالذين امنوا اذا قمتم الي الصلاه فاغسلوا وجوهکم وايديکم الي المرافق وامسحوا بروسکم وارجلکم الي الکعبين......
اي کساني که ايمان آورديد! هنگاميکه به نمازمي ايستيد صورت ودستها را تا آرنج بشوييد؛ وسروپاها را تا مفصل {= برآمدگي پشت پا } مسح کنيد.......
خداوند دراين آيه قدم اول برپايي نمازرا انجام وضو معرفي مي کند يعني اين عبادت عظيم ومهم که رکن اصلي وعمود دين محسوب مي شود، مدخلش آب وطهارت با آب است وگويا براي ارتباط با خداوند به وسيله نمازهم حاجت به شادابي وطراوت بخشي اين پديده عظيم واين نعمت بزرگ الهي است.
براساس اين آيه اصل آب است ؛ اما ازجهت آن که دين اسلام ، شريعت وآييني داراي سماحت وسهولت است،اگرچنانچه آب ناياب باشد، بدل آن معرفي مي شود که خاک وتيمم براي ورود به نماز مي باشد. دريکي ديگرازآيات قرآن کريم خداوند درشمار پاداش وتفضل براي انسان هاي ثابت قدم وراسخ درصراط مستقيم وراه حق وهدايت ازنعمت هايي که برايشان ارزاني مي کند، نعمت آب را برمي شمارد وچنين مي فرمايد:
والوا استقاموا علي الطريقه لا سقينهم ماء غدقا
واينکه اگرآنها{= جن وانس} درراه (ايمان) استقامت ورزند، با آب فروان سيرابشان مي کنيم.
اين مورد جايي است که خداوند خود ساقي است وبه پاس رنج تشنگي وتعب پيمودن مسيردشوار حقيقت واستقامت برآن ،کام پويندگان سختکوش را سيراب مي کند. اين چنين اجر ومزدي حاکي ازارزش وجايگاه فوق العاده اين ماده حياتي است.
به عنوان سخن پاياني ، ذکراين نکته راخالي ازلطف نمي دانم که درآداب افطاررمضان وماه صيام ودردستورا ت ائمه معصومين توصيه گرديده که افطار خود را با شيريني وخرما قراردهيد وروزه را باچنين ماکولاتي باز نماييد وآنگاه توصيه مي گردد اگرچنين مواد غذايي اي موجود نبود ، با آب افطارنماييد؛ زيرا درآب طهارت وقداست وجود دارد.
عن الباقرقال(عليه السلام): افطرعلي الحلوفان لم تجده فافطرعلي الماءفان الماء طهور
حضرت باقر(عليه السلام) فرمودند: با شيريني افطارکنيد واگرشيريني نيافتيد پس با آب افطارنماييد زيرا آب پاک وپاکيزه کننده است.
همچنين ازاميرالمومنين علي(عليه السلام) نقل شده است که هرگاه امام به آب نگاه مي افکند، مي فرمود:
الحمد لله الذي جعل الماء طهورا ولم يجعله نجسا
سپاس ازآن خداوندي است که آب را پاکيزه قرار داده وآن را نجس نيافريد.
حضرت علي(عليه السلام) درآيينه آب وصافي آن لطف ونعمت عظيم الهي را مشاهده مي کند وبرآن خداوند آفريينده آب را سپاس مي گذارد.
نمازباران:
درفقه پس ازبحث طهارت، مبحث وکتاب صلاه ونمازشروع مي گردد. دراهميت نمازهمين کافي است که بدانيم نمازروح جاودان تمام شرايع وتوصيه موکدهمه رسولان وحي ورهبران بزرگ الهي است. شميم دلنوازنمازاست که خوشترين آهنگ عبادي درطول تاريخ عبوديت بوده وهمچنان جان هاي سرگردان ومضطرب آدميان باپلکان انس نمازتا عرش الهي صعود مي نمايد.
درمبحث نمازنيز گذشته ازآن که شروع ووروديه آن،همان گونه که بيان شد، درارتباط با آب است؛ مشاهده مي شود که ازانواع نمازهايي که دراسلام معرفي شده ، نمازي درارتباط مستقيم با پديده آب وباران وجود دارد، صلاه الاستسقا، يعني نمازطلب باران. اين نمازدراسلام داراي سابقه اي از عصر نبوت است وپيامبراکرم (صلي الله عليه و اله) واهل بيت عصمت هرگاه که دشواري ها و تنگناها برمردم هجوم مي آورد وفقدان آب وباران مشکل سازمي شد؛ دست نياز به سوي حضرت بي نياز مي گشادند وبه مصلي پا مي نهادند وازنردبان نماز به سوي باران رحمت الهي حرکت مي کردند.
اين جا وبه عنوان نمونه دوحديث دراين خصوص مطرح مي شود:
◄ قال ابوجعفر(عليه السلام): کان رسول (ص) يصلي الاستسقا رکعتين ويستسقي وهوقاعد
حضرت باقر (عليه السلام) فرمودند: رسول خدا هميشه دورکعت نمازطلب باران مي خواند و(پس ازنماز) مي نشست وطلب باران مي نمود.
◄ عن ابي عبدالله (عليه السلام) قال: اتي قوم رسول الله(ص) فقالوا له ان بلا دنا قد قحطت فادع الله يرسل السما علينا فامررسول (صلي الله عليه و اله) با لمنبرفاخرج واجتمع الناس فصعد رسول الله (صلي الله عليه و اله) ودعا وامرالناس ان يومنوا
حضرت صادق(عليه السلام) فرمودند: گروهي نزد رسول خدا آمدند وبه اوگفتند که سرزمينهاي ما دچارقحطي شده است، از خداوند بخواه که باران رحمت را برما بباراند. رسول خدا دستور فرمود تا منبري نهادند(ازشجر) ، بروي آمد ومردم را جمع نمود، برفراز منبررفت ودعا به نزول باران نمودوفرمان داد تا مردم آمين گويند.
پاکي وطهارت اين پديده حياتي روح بخش است که سبب مي شود تا براي نزولش ازدرب خانه نمازوارد شد وبي شک پيوند نمازوآب موجب مي گردد تا هاله اي ازقداست ومعنويت فرح انگيزي پيرامون آب را فرا گيرد.
از زيباترين وپرشکوه ترين صحنه هايي که تاريخ شاهد برگزاري چنين نماز پربرکتي بوده، صحنه برپايي نمازباران حضرت ثامن الحجج علي بن موسي الرضا(عليه السلام) درمرو بود که درتاريخ انعکاس جاوداني دارد.
