بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضربه دنبال تعیین سهم نسبی متغیرهای ادراک محیطی خانوادگی در رفتار کمک خواهی می باشد. روش پژوهش از نوع همبستگی و جامعه آماری پژوهش را دانش آموزان سال هشتم مدرسه نمونه دولتی پسرانه ناحیه 4 کرج به روش نمونه گیری سرشماریکامل انتخاب که تعداد کل شرکت کنندگان جمعاٌ 87نفر - از سه کلاس - بودند. در این تحقیق به منظور جمع آوری اطلاعات ازدو ابزار گرد آوری داده ها، پرسشنامه رفتار کمک خواهی و ادراکات محیطی خانوادگی استفاده شد. حمایت و خود مختاری پدر، پذیرش پدر سهم مهمی در تبیین و پیش بینی رفتار کمک خواهی دانش آموزان دارد.
کلمات کلیدی: ادراکات محیطی خانوادگی،راهبرد کمک خواهی,
.1 مقدمه
خانواده اولین پایه گذار شخصیت، ارزش ها و معیارهای فکری فرد است.[1] لازمه آموختن و یادگیری وجود محیط مناسب با محرکهای کافی و امکانات مناسب می باشد. محیط خانواده اولین و با دوام ترین عاملی است که در رشد شخصیت افراد تأثیر می گذارد. یکی از چالش های مهم معلمین و والدین ، دانش آموزانی هستند که مشکل درسی داشته و با وضعیت تحصیلی نا بسامان روبرو می باشندو نمی دانند چگونه از دیگران کمک بگیرند. عوامل زیادی در عدم کمک خواهی دانش آموزان وجود دارد. در حالت کلی ، دو عامل مهم رفتار کمک خواهی دانش آموزان در یادگیری را تحت تاثیر قرار می دهد: ویژگیهای فراگیران و ویژگیهای محیط یادگیری.[2] از جمله ویژگیهای مهم دانش آموزان که بر رفتار کمک خواهی آنان تاثیر می گذارد، ادراکات محیطی خانوادگی است. خانواده متغیر فرهنگی، اجتماعی و محیطی است که اثر تعیین کننده ای در اکثر فرایندهای روانی تربیتی دارد. ادراکات کودکان از این فرایندها و تعامل ها نیز مهم و اساسی است.
.2 تئوری و پیشینه تحقیق
تحقیقات نشان داده است که یک دسته مهم فرایندها و تعامل های ناشی از محیط خانواده، به باورها و ادراکات کودکان بر می گردد که تحت تاثیر باورها و رفتارهای والدین نسبت به آنهاست - نظریه خودتعیین گری - .. باورها و ادراکات خانوادگی کودکان متعددند. سه مولفه ادراکات محیطی خانوادگی که توسط گرونلیک و ریان - 1989 - مورد بررسی قرار گرفته است، عبارتند از: حمایت خود پیروی ، ساختار و درگیری . در پژوهشی دیگر ادراکات محیطی خانوادگی شامل سه مولفه حمایت از خودمختاری، درگیری و پذیرش - پذیرش - پدر و مادر است .[3] حمایت والدین از خودمختاری و استقلال کودکان در گفتگوها، تعامل ها و اقدامات مشترک، منجر به ادراکات خودمختاری می شود و پیامدهای مثبت و سازگارانه ای برای آنها خواهد داشت.
از طرف دیگر مهار شدید اولیا، منجر به کاهش خودمختاری و ایجاد تصور مهار بیرونی خواهد شد. ادراکات محیطی خانوادگی از این جهت که نقش مهمی در ادراک مهار، کفایت ادراک شده و خود پیروی نسبی دارند، منابع انگیزشی مهمی هستند.[3] دانش آموزانی که می دانند بر پیامدهای مدرسه ای تسلط دارند، از نظر معلمان در فعالیتهای مدرسه ای درگیرتر هستند، از راهبردهای یادگیری بیشتری استفاده می کنند و پیشرفت تحصیلی و نمرات بالاتری نسبت به افراد با ادراک مهار پایین دارند. در مجموع حمایت از خودمختاری کودکان و پذیرش والدین که ادراکات محیطی را می سازند در توسعه و تقویت خودتنظیمی و رفتار کمک خواهی موثر هستند .[4]
جنسیت به عنوان یکی از عوامل موثر بر رفتار کمک خواهی دانش آموزان ذکر شده است. رابطه بین جنسیت و رفتار کمک خواهی بسیار پیچیده است. تفاوت های جنسیتی و تاثیرات آن بر فرایند ها و عملکرد یادگیری در سال های اخیر ، از موضوعاتی بوده که در امر آموزش و پرورش بسیار مورد بررسی قرار گرفته است .مباحثه بسیاری در خصوص تاثیر جنسیت بر یادگیری وجود دارد. بحث بر سر این است که آیا تفاوت های موجود بین دو جنس ناشی از تفاوتهای ذاتی از قبیل هوش، مهارتهای کلامی و ... است یا تفاوت در بازده های یادگیری . در حقیقت برخی از تحقیقات بیان می کنند که دانش آموزان دختر در مقایسه با دانش آموزان پسر ، بیشتر از کمک دیگران استفاده می کنند5]و.[6 در حالی که تحقیقات دیگر از جمله نیومن و گلدین - - 1990 عکس آن را بیان می کنند .[7] از سوی دیگر، برخی پژوهشگران بیان می کنند که بین دانش آموزان دختر و پسر از لحاظ کمک خواهی تفاوتی وجود ندارد8]، .[9
به خاطر نبود تحقیقات در زمینه اداراکات محیطی دانش آموزان در ارتباط با کمک خواهی در محیط های یادگیری و نبود تحقیق در این زمینه در ایران ، این حیطه مستلزم بررسی های دقیق تر است تا به روشن گری های لازم در این زمینه بیانجامد. بنابر آنچه گذشت ، پژوهش حاضر اهداف زیر را دنبال می کند: -1 تعیین سهم نسبی متغیرهای ادراکات محیطی خانوادگی - حمایت خود مختاری پدر، حمایت خود مختاری مادر ، پذیرش پدر و پذیرش مادر - در تبیین و پیش بینی رفتار کمک خواهی در امور آموزشی دانش آموزان می باشد. حبیبی، - 1392 - در بررسی تفاوت های جنسیتی و تغییرات تحولی در رفتار کمک خواهی دانش آموزان دختر و پسر مقاطع راهنمایی و متوسطه در درس ریاضی شهر اهر در سال 1389-90 نشان داد که دانش آموزان به هنگام مواجه شدن با مشکل درسی در ریاضیات، بیشتر از کمک خواهی رسمی از معلم استفاده می کنند. همچنین دانش آموزان دارای پیشرفت تحصیلی بالا و دانش آموزان دختر به هنگام نیاز بیشتر از سایر دانش آموزان از کمک دیگران استفاده می کنند.
نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که عامل کمرویی، نقش تعیین کننده تری در پیش بینی رفتار اجتناب از کمک خواهی دانش آموزان دارد. پژوهش حاضر کاربرد هایی برای والدین و معلمان ریاضی دارد که می توانند از نتایج آن برای پیشرفت درس ریاضی بهره ببرند.[10] خرازی و کارشکی - 1388 - در بررسی رابطه ادراک والدین و راهبردهای یادگیری خودتنظیمی دانش آموزان، و نیز رابطه مؤلفه های ادراک والدین و مؤلفه های یادگیری خودتنظیمی، از بین دانش آموزان پایه سوم دبیرستان های نظری شهر تهران، نشان دادند که اکثر مؤلفه های ادراکات محیطی خانوادگی - پذیرش و حمایت پدر و مادر از خودمختاری کودک - و یادگیری خودتنظیمی - راهبردهای شناختی، فراشناختی و مدیریت منابع - ، دو به دو با هم همبستگی دارند . با اجرای رگرسیون چندگانه مشخص شد که یادگیری خودتنظیمی، به خوبی از طریق ادراکات محیطی قابل پیش بینی است. ضرایب رگرسیون پذیرش و حمایت مادر از خودمختاری کودک نیز معنادار بود.[11]
.3روش کار
این مطالعه از نوع پیمایشی وروش همبستگی است.. جامعه آماری پژوهش را دانش آموزان سال هشتم مدرسه نمونه دولتی پسرانه ناحیه 4 کرج به روش نمونه گیری سرشماریکامل انتخاب شدند. تعداد کل شرکت کنندگان جمعاٌ 87نفر - از سه کلاس - بودند. در این تحقیق به منظور جمع آوری اطلاعات ازدو ابزار گرد آوری داده ها استفاده شده است. - پرسشنامه ادراکات والدین گرولنیک , دسی و ریان : - 1997 - پاسخ دهی به سوالات پرسشنامه براساس مقیاس لیکرت هفت درجه ای است. پرسشنامه ادراکات محیطی خانوادگی که شامل مؤلفه هایی چون حمایت خودمختاری پدر و مادر و پذیرش پدر و مادر است، دارای 21 سوال است. اعتبار خرده آزمونهای مزبور بین - 0/72 - تا - 0/86 - گزارش شده است - گرونلیک، دسی و ریان، . - 1997
اعتبار ابزارها بر اساس آلفای کرانباخ و تحلیل عاملی تاییدی آزمون و تایید شد. اعتبار کلی و خرده آزمونهای پرسشنامه مزبور در اجرای نهایی به ترتیب - 0/88 - ، - 0/70 - ، - 0/83 - , - 0/75 - و - 0/82 - بدست آمد.- پرسشنامه رفتار کمک خواهی: این پرسشنامه توسط حبیبی و سرمد - 1385 - ساخته شده است. این پرسشنامه دارای 11 سئوال می باشد برای اعتبار اندازه گیری این پرسشنامه از تحلیل عاملی به روش مولفه های اصلی و برای بررسی قابلیت اعتماد - پایایی - پرسشنامه ، از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. ضریب آلفای این پرسشنامهr =0/73 گزارش شده است. پایایی این پرسشنامه در پژوهش حاضر با استفاده از روش آلفای کرونباخ, 0/78 به دست آمد.
.4 یافته ها
یافته های به دست آمده ازاین پژوهش به منظور بررسی اینکه کدامیک از مولفه های ادراکات محیطی خانوادگی نقش تعیین کننده تری در پیش بینی رفتار کمک خواهی دانش آموزان در امور آموزشی دارند، به شرح ذیل است : از آزمون تحلیل رگرسیون با روش گام به گام استفاده شده که این آزمون نشان می دهد که کدام یک از مولفه های ادراکات محیطی خانوادگی می توانند اقدام به کمک خواهی دانش آموزان را در ا مور آموزشی پیش بینی نمایند.
جدول شماره:1 خلاصه تحلیل رگرسیون گام به گام رفتار کمک خواهی روی مولفه های ادراکات محیطی خانوادگی
