بخشی از مقاله
محصولات تغییر یافتهي ژنتیکی بیش از 10 سال است که به مصرف تجاري رسیدهاند. در کل سه دسته از محصولات تراریخته تولید می شوند. دسته اول که شامل بهبود در صفات زراعی مانند مقاومت به آفات و بیماریها میباشد، دستهي دوم که باعث بهبود در صفات کیفی میشوند مثل تولید محصولاتی با ارزش غذایی بالاتر ودستهي سوم که شامل تولید گیاهان براي تامین مادهاي خاص با کاربرد در صنایع غذایی و داروئی میباشد. بررسیها نشان دادهاند که این فناوري دستاوردهاي مهمی را در زمینه رفاه عمومی؛ بلاخص در مورد افزایش امنیت غذایی در جهان و کاهش فقر، تامین نیازمنديهاي عمده کشاورزان در باب مقاومت به حشرات و علف کشها و سودمندي براي محیط زیست داشته است. طراحی سازوکار نظارتی کارآمد براي استفادهي بهینه از این فناوري منطقی است. در عین حال وضع قوانین بیش از حد می تواند تهدیدي براي توسعه ي استفاده از این محصولات باشد. از آنجائیکه محصولات تراریخت پتانسیلها و مسائل خاص خود را به همراه دارند، در این مقاله به بررسی تاثیرات اقتصادي و نگاهی کوتاه و کلی به وضعیت تجاري محصولات تراریخته خواهیم پرداخت.
کلمات کلیدي: محصولات تراریخت، بیوتکنولوژي کشاورزي، قوانین، تجارت.
مقدمه:
هدف اصلی در مهندسی ژنتیک مانند روشهاي سنتی تولید محصولی با صفات مطلوب میباشد و در مواردي که انتقال این صفات با روشهاي سنتی امکان نداشته یا مقرونبهصرفه نباشد، از مهندسی ژنتیک استفاده میکنیم. به این ترتیب پتانسیل تولید در محصولات زراعی چند برابر می شود، هر چند که این کار منجر به کاهش پایهي منابع طبیعی می شود، اما در عین حال باعث افزایش بهرهوري کشاورزي وتامین امنیت غذایی و سایر مواد اولیه براي جمعیت رو به رشد جهانی شده و از مزایاي زیست محیطی نیز برخوردار می باشد(.(18 علیرغم مزایاي یاد شده کاربرد این محصولات با مخالفتهاي شدیدي روبرو بوده است و قوانین شدیدي برعلیه آنها بلاخص در اروپا وضع شده است. در کشورهاي در حال توسعه نگرانیهاي در باب مسائل زیست محیطی، خطرات بهداشتی، از بین رفتن سیستمهاي سنتی، رقابت براي به انحصار در آوردن فناوري تولید بذر و بازار دانه و بهره برداري از کشاورزان خرده پا وجود دارد(.(16
مهندسی ژنتیک گیاهی از سال 1980 پایهگذاري شد و اولین محصول تجاري شده در 1990 به بازار عرضه شد و تولید محصولات تراریخت از همان سال حرکت رو به رشدي را شروع کرده است. بر اساس آخرین آمار رسمی در سال 2010 میلادي سطح زیرکشت محصولات تراریخته جهان به 148 میلیون هکتار رسید و 29 کشور اقدام به کشت محصولات تراریخته نمودند که 59 درصد از جمعیت جهان را شامل می شوند. کشورهاي در حال توسعه 48 درصد سطح زیرکشت محصولات تراریخته در سال 2010 را به خود اختصاص داده اند و تا سال 2015 از کشورهاي صنعتی پیشی خواهند گرفت. پنج کشور در حال توسعه
پیشرو در زمینه کشت محصولات تراریخته عبارتند از چین و هندوستان در آسیا، برزیل و آرژانتین در آمریکاي لاتین و آفریقاي جنوبی از قارهي آفریقا می باشد. ارزش بذور تراریخته در سال 2010 به تنهایی بالغ بر 11/2 میلیارد دلار تخمین زده شد و نیز ارزش ذرت، سویا و پنبه تراریخته بالغ بر 150 میلیارد دلار در سال برآورد می شود. کشورهایی که از بیشترین سطح کشت محصولات تراریخته برخوردار بودند عبارتنداز : ایالات متحده ي آمریکا با (%50)، آرژانتین (%17)، برزیل (%13)، هند 6) %)، کانادا (% 6) وچین(.(%3 در اتحادیه اروپا فقط اسپانیا سطح قابل توجهی را به کشت این محصولات اختصاص داده است و در دیگر کشورهاي اتحادیه اروپا به دلیل عدم استقبال عمومی و قوانین سختگیرانه رشد چندانی نداشتهاند. بالاترین میزان تولید مربوط به سویاي مقاوم به علف کش می باشد. دانههاي سویايHT در حال حاضر عمدتا" در آمریکا ، آرژانتین، برزیل و دیگر کشورهاي آمریکاي جنوبی کشت میشوند و این تکنولوژي تامین کنندهي % 70 از کل سویاي تولیدي میباشد. ذرت تغییر یافتهي ژنتیکی داراي ویژگی HT و مقاومت به حشرات، دومین محصول تراریختهي با تولید بالا میباشد که %30 از سطح زیر کشت و در کل% 24 از ذرت تولیدي را شامل می شد. مقاومت به حشرات بر پایهي ژنهاي مختلفی از باسیلیوي تورژینسیس1 میباشند . ژنهاي BT براي کنترل ساقه خوار اروپایی ذرت، کرم ریشه ذرت و دیگر ساقه خوارها به کار میروند(.(15 ذرت Bt عموما" در آمریکاي شمالی و جنوبی کشت میشود ، ولیکن در فیلیپین و آفریقاي جنوبی هم کشت قابل توجهی دارد. پنبه و کلزا دیگر محصولات تراریخته اي هستند که از کشت بالایی برخوردارند. پنبه ي Bt با مقاومت به کرم خاردار پنبه2 و سرخرطومی غوزه3 بیشتر درکشورهاي در حال توسعه کشت میشود. در سال 2008 هند با 7/6 میلیون هکتار بیشترین مقدار کشت پنبه تراریخت را داشته و چین با 3/8 میلیون هکتار بعد از آن قرار داشت. . کلزاي HT تا به حال بیشتر در آمریکا و کانادا کشت میشده است. چند محصول دیگر شامل یونجه و چغندرقند HT ، خربزه و کدوي مقاوم به ویروس نیز در تعداد معدودي از کشورها موافقت نامه ي کشت را کسب کرده اند. اما در مجموع مناطق محدودي را به خود اختصاص می دهند.
