بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر بهمنظور بررسی اثرات تعداد دفعات غذادهی و درصد غذادهی مختلف بر عملکرد رشد ماهی استرلیاد - Acipenser ruthenus - پیش مولد انجام شد. جهت انجام آزمایش 4 تیمار هر یک با دو تکرار طراحی شد. تعداد دفعات غذادهی 2 یا 3 بار و درصد غذادهی، 0/4 یا 0/6 درصد بیومس در نظر گرفته شد. بهطوریکه تعداد دفعات غذادهی و درصد غذادهی در تیمار 1، 3 و 0/4، در تیمار 2، 3 و 0/6، در تیمار 3، 2 و 0/6 و در تیمار 4 برابر با 2 و 0/4 بوده است. غذادهی تا 60 روز انجام شد و سپس ماهیان بیومتری شدند. درصد بقاء نیز محاسبه گردید. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که تیمارها در هیچیک از شاخصهای رشد و تغذیه تفاوت معنیداری باهم نداشتند - P>0.05 - و بازماندگی نیز برابر با صد در صد بوده است. و همچنین کیفیت آب در پایان دوره تغییری نکرده و آلودگی مشاهده نشد. بنابراین مقدار 0/4 درصد بیومس به تعداد 2 بار در روز، جهت کاهش هزینههای اقتصادی و مقرونبهصرفه بودن در پرورش پیشنهاد میشود.
واژگان کلیدی: ماهی استرلیاد، - Acipenser ruthenus - ، دفعات غذادهی، درصد غذادهی، رشد، بازماندگی، کیفیت آب
مقدمه
با توجه به اهمیت بالای ماهیان خاویاری در جهت تولید خاویار و گوشت، متأسفانه جمعیت این ماهیان به دلایل مختلفی ازجمله ضعف مدیریتی صید، صید بیرویه، آلودگی زیستمحیطی و عدم حفاظت رو به کاهش است. ماهی استرلیاد با نام علمی Acipenser ruthenus کوچکترین گونه از ماهیان خاویاری و ساکن آب شیرین است. این ماهی در سن 3 تا 8 سالگی به بلوغ جنسی میرسد و متوسط طول عمر آن نیز 15 سال است و دارای ارزش اقتصادی است. - - Sokolov and Vasilev, 1989 ماهی استرلیاد تنها گونه بین ماهیان خاویاری میباشد که هرسال تخمریزی میکند و زودتر از سایر گونهها به بلوغ میرسد، به این جهت در تولید خاویار پرورشی در مزارع بسیاری از کشورهای اروپایی توجه ویژهای به آن شده است.
اینگونه همچنین به لحاظ قابلیت هیبرید گیری با فیلماهی و تولید ماهی بستر که دارای رشد سریعی در آبزیپروری میباشد، موردتوجه قرار دارد - فلاحتکار و عفت پناه کمایی، . - 1390 نتایج بررسیهای علمی حاکی از آن است که تعیین درصد مناسب و مطلوب غذادهی بهمنظور دستیابی به حداکثر رشد و سوددهی بیشتر ضروری میباشد .Desilva and Anderson, 1995 - - غذادهی بیشازحد ازنظر زیستی و اقتصادی اصولی نیست زیرا ماهیان غذای بیشتری - بیش از میزانی که میتواند هضم کند - را مصرف میکند. از طرفی تغذیهی اندک سبب کاهش تولید و تغذیهی بیشازحد موجب هدر رفت مواد غذایی باارزش و ایجاد آلودگی آب و افزایش بیماری میگردد که برای رفع آن ملزم به هزینه بیشتر میباشیم؛ بنابراین تغذیهی اندک و یا بیشازحد، ضرر اقتصادی را در پی دارد که بروی استمرار فعالیت و بازده مزرعه تأثیر میگذارد.
تغذیه در آبزیان پرورشی از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است و رکن اصلی در صنعت آبزیپروری میباشد و تا 50 درصد هزینه¬های جاری پرورشی را تشکیل می دهد. نتایج بررسی¬های علمی حاکی از آن است که تعیین درصد مناسب و مطلوب غذادهی بهمنظور دست¬یابی به حد¬اکثر رشد و سود-دهی بیشتر ضروری می¬باشد - Desilva - and Anderson, 1995 و کارایی تغذیه، درصد غذادهی، درجه حرارت آب و اندازه ماهی ازجمله عوامل اقتصادی هستند که قابلیت تولید تجاری یکگونه ماهی را تعیین میکنند . - Brett and Groves, 1979 - بها دادن و سرمایهگذاری در امر تغذیه آبزیان پرورشی برابر است با بها دادن وسرمایهگذاری در صنعت آبزی پروی - مینابی، و همکاران در سال 2003 به بررسی اثر نسبت غذادهی بر عملکرد رشد تاس ماهی سفیدپرداختند.
آن ها نسبتهای غذادهی بهینه را برای هفتههای اول تا چهارم پرورش به ترتیب % 26، %13، %11 و %6 وزن بدن گزارش نمودند.Mohseni و همکاران در سال 2007 به بررسی تأثیر دفعات غذادهی و درصد غذادهی بر عملکرد رشد فیلماهی حدودا 900 گرمی پرداختند. آنها ماهیان را در 9 تیمار مختلف دستهبندی نمودند و سه درصد مختلف غذادهی 2 - ، 3 و %4 وزن بدن - و سه تعداد دفعات غذادهی مختلف 3 - ، 4 و 5 بار در روز - را طی 16 هفته موردبررسی قراردادند و دریافتند که تعداد دفعات و درصد غذادهی بر فاکتورهای رشد تأثیر میگذارد بهطوریکه بالاترین FCR در تیماری که 5 بار در روز و به میزان %4 وزن بدن تغذیه شدند، مشاهده شد.
حداکثر طول و وزن نیز در تیماری که بهاندازه % 2 وزن بدن و 3 بار یا بیشتر غذادهی شدند، مشاهده شد. ازاینرو بهترین درصد غذادهی و تعداد دفعات غذادهی در فیلماهی 900 گرمی، %2 وزن بدن و 3 بار در روز پیشنهاد شد. ازاینرو با توجه به اهمیت تاس ماهی استرلیاد در شرایط کنونی آبزیپروری کشور و ارزش اقتصادی آن، دفعات بهینه نسبت غذادهی و دفعات غذادهی تأثیر مستقیمی بر اقتصاد پرورش اینگونه بااهمیت و قیمت تمامشده آن و هزینههای کارگری خواهد داشت. در این تحقیق تلاش شده تا اثر تعداد دفعات غذادهی و نسبت غذادهی مناسب بر روی برخی از فاکتورهای رشد و کیفیت آب محیط پرورشی ماهی استرلیاد بررسی گردد تا گامی در جهت ارتقای تغذیه اینگونه در شرایط پرورشی برداشته شود.
مواد و روش کار
این تحقیق در مرکز تحقیقات علوم شیلاتی و فنون دریایی دکتر کیوان واقع دربندر چمخاله، استان گیلان انجام شد، دوره پرورش از 94/2/30 تا 94/4/30 به مدت 60 روز به طول انجامید. طی این تحقیق 24 عدد ماهی استرلیاد پیش مولد 3 ساله در 8 وان 500 لیتری که به میزان 400 لیتر آبگیری گردید در کنار یکدیگر و در یک محیط سرپوشیده و شرایط پرورشی یکسان - اکسیژن، دما، نور، شدتجریان آب ... - مورداستفاده قرار گرفت. تراکم در هر وان 3 عدد بود. هوادهی با استفاده از پمپ هوا و سنگ هوا انجام میشد. ماهیان پس از زیستسنجی اولیه، پلاک گذاری شدند و بهصورت تصادفی در 4 تیمار با 2 تکرار توزیع شدند . تیمار بندی بر اساس تعداد دفعات و درصد غذادهی صورت گرفت که به میزان 0/4 و 0/6 درصد میزان کل بیوماس و به تعداد دفعات 2 و 3 بار در شبانهروز صورت گرفت. - غذای شرکت فرادانه -
با عمل سیفون روزی 1 بار - باز کردن ابتدای لولهی خروجی مخزن و خالی شدن مقداری از آب آن با فشار - مواد زائد تهنشین شده در کف مخزن تخلیه میشد. تا هم غذاهای مصرف نشده خارج شود و هم بار استرسی کمتری به ماهی وارد شود تا تداخلی درگرفتن غذا توسط ماهی صورت نگیرد. اندازهگیری پارامترهای فیزیکوشیمیایی آب شامل میزان درجه حرارت، اکسیژن محلول و آمونیاک بودند که دما با استفاده از دماسنج جیوه ای و اکسیژن با استفاده از اکسیژن سنج دیجیتالی اندازهگیری گردیدند. همچنین از کیت سنج آمونیاک kemdent برای اندازهگیری آمونیاک استفاده شد اندازه¬گیری پارامترهای مذکور هر هفته یکبار انجام شد و ثبت گردید. زیستسنجی ماهی در سه مرحله - ابتدا، بعد از 1 ماه و در پایان - انجام شد. مشخصات طول و وزن ماهیان به ترتیب بهوسیلهی تخته بیومتری - با دقت 0/1 سانتیمتر - و ترازوی دیجیتال - با دقت 0/05 گرم - اندازهگیری و ثبت شد. ماهیان در روز بیومتری و یک روز قبل از آن، قطع غذا شدند.
تجزیهوتحلیل آماری
برای تجزیهوتحلیل کلیه دادهها، از نرمافزار SPSS 18 و برای رسم نمودارها از برنامهExcel 2010 استفاده گردید. دادهها ابتدا جهت اطمینان از نرمال بودن با آزمون Shapiro-wilk بررسی شدند سپس در صورت نرمال بودن توزیع دادههای موردبررسی، با استفاده از آزمون تجزیه واریانس یکطرفه - Oneway ANOVA - در سطح اطمینان 95 %، ابتدا اختلاف کلی بین میانگینها مشخص و سپس با آزمون دانکن - Duncan - ، گروهها از یکدیگر تفکیک گردیدند و در مواقعی که دادهها نرمال نبودند، از آزمون نا پارامتری کروسکال - والیس - Kruskal-Wallis - جهت مقایسه تیمارها استفاده شد.
نتایج و بحث
نتایج بررسی شاخصهای رشد و تغذیه در شکلهای زیر ارائهشده است. نتایج این بررسی نشان داد که هیچیک از فاکتورها، تغییرات معنیداری را در هیچیک از تیمارها نشان ندادند و همچنین تلفاتی در هیچیک از تیمارها مشاهده نشد و بقای ماهیان موردبررسی در همه تیمارها برابر با صد در صد بود.
وزن اولیه و نهایی
وزن نهایی تیمار 3 بیشتر از سایر تیمارها بوده است و کمترین میزان نیز در تیمار 1 مشاهده شد اما با توجه به آزمون آنالیز واریانس یکطرفه، بین تیمارهای موردبررسی ازنظر میانگین وزن اولیه و نهایی در تیمارهای موردمطالعه اختلاف معنیدار آماری مشاهده نگردید. - - P>0.05
طول اولیه و نهایی
هرچند ماهیان در تیمارهای 2 و 3 بیشترین میزان طول اولیه و در تیمار 4 کمترین میزان را نشان دادند و همچنین بیشترین و کمترین میزان طول نهایی به ترتیب در تیمارهای 3 و 1 مشاهده شد اما با توجه به آزمون آنالیز واریانس یکطرفه، بین تیمارهای موردبررسی ازنظر میانگین طول اولیه و نهایی در تیمارهای موردمطالعه اختلاف معنیدار آماری مشاهده نگردید . - P>0.05 - با توجه به اینکه ماهیان موردنظر پیش مولدین 3 ساله هستند بدیهی است که در این مرحله انرژی غذا را صرف رشد و تکامل گناد جنسی میکنند و رشد جسمی چشمگیری نداشته باشند.
فاکتورهای آب:
فاکتورهای آب موردبررسی در تحقیق حاضر شامل درجه حرارت آب، میزان اکسیژن محلول و آمونیاک آب بوده است که در هر 4 تیمار، طی 6 دوره نمونهبرداری، ثبت و بررسی گردید. دمای آب در زمان آغاز نمونهبرداری، در حدود 19 درجه سانتی گراد بود که باگذشت زمان روندی افزایشی را در پی گرفت و در انتها، به 24 درجه سانتی گراد رسید، روند مربوط به تغییرات اکسیژن آب، برعکس درجه حرارت، بهصورت کاهشی بوده است بهطوریکه بیشترین میزان در اولین روز نمونهبرداری - - 4/9 ± 0/06 و کمترین میزان در آخرین روز نمونهبرداری - 2/2 ± 0/4 - ، مشاهده شد. مشاهده روند کاهش میزان اکسیژن آب همراه با افزایش درجه حرارت امری بدیهی است زیرا با افزایش درجه حرارت، مقدار اکسیژن محلول در آب کاهش مییابد . - Lawson, 1995 - میزان آمونیاک اندازهگیری در تحقیق حاضر، تغییرات مشخصی را در پی نداشت و هرچند مقدار حداقلی گزارششده برابر با 0/2 و حداکثر مقدار گزارششده نیز برابر با 0/5± 0/2 میلیگرم در لیتر بود اما میزان آن در دفعات ابتدایی نمونهبرداری، کمتر از دفعات آخر
