بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش بررسی رابطهی بین عملکرد ازدواج با سازگاری زناشویی بود. روش پژوهش توصیفی از نـوع همبسـتگی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل زن و شوهرهای مراجعه کننده به مراکز مشاوره اصفهان در سال 1392 بود و به منظور جمع آوری داده های پژوهش 300 نفر زن و شوهر(150 زوج) انتخـاب شـدند. ابزارهـای پـژوهش شـامل پرسشـنامه هـای عملکـرد ازدواج((MFAI که ساخته رفاهی و همکاران بود و یازده مولفه(ارتباط، ابرازگری عاطفی، حل مساله، نقش، انعطاف پذیری، شـیوه فرزندپروری، اقتصاد و مسائل مالی، خانواده و دوستان، ارزشـها، مراقبـت جسـمانی و روانـی و عملکـرد کلـی) دارد، و پرسشـنامه سازگاری زناشویی((RDAS که توسط اسپنیر ساخته شده و سه بعد(انسجام، توافـق و رضـایت) دارد. نتـایج پـژوهش بـا تحلیـل رگرسیون به وسیله نرم افزار SPSS نشان داد مولفه های، ارتباط، نقش، اقتصاد و مسائل مالی، و عملکرد کلی، برای سازگاری زناشویی دارای توان پیشبینی معنادار بوده اند (p<0/ 05) و مولفه های ارتباط و مراقبت جسمانی و روانی برای انسجام و مولفه های ارتباط، نقش، اقتصاد و مسائل مالی، خانواده و دوستان و عملکرد کلی برای توافق و مولفه های نقش و خـانواده و دوسـتان برای سازگاری دارای توان پیشبینی معنادار بوده اند .(p<0/ 05) با توجه به یافته ها؛ برای حفظ و بالا بردن سـازگاری زوجـین، می توان به مولفه های ارتباط، نقش، اقتصاد و مسائل مالی، مراقبت جسمانی و روانـی، خـانواده و دوسـتان و عملکـرد کلـی، در آموزش و درمان توجه بیشتری داشت.
کلید واژه ها : عملکرد ازدواج، سازگاری زناشویی، پیش بینی
1
مقدمه
خــانواده از ارکــان عمــده و نهادهــای اصــلی هــر جامعــه ویکــی از طبیعــی تــرین گروههــایی اســت کــه مــی توانــد نیازهــای مــادی، عــاطفی، تکــاملی و همچنــین نیازهــای معنــوی انســانها را برطــرف نمایــد. ایــن واحــد اجتمــاعی مبــدا بــروز عواطــف انســانی و کــانون صــمیمانه تــرین روابــط و تعامــالات بــین فــردی اســت. اهمیــت خــانواده بــه انــدازه ای اســت کــه ســلامت و بالنــدگی هــر جامعــه ای وابســته بــه ســلامت ورشــد خــانواده هــای آن اســت و هــیچ یــک از آســیبهای اجتمــاعی فــارغ از تــاثیر خانواده پدید نیامده است(ثنایی وامینی، .(1378
عملکــرد خــانواده، یعنــی توانــایی خــانواده در همــاهنگی یــا تطــابق بــا تغییــرات ایجــاد شــده در طــول حیــات، حــل تضــادها و تعارضــها، همبســتگی بــین اعضــا و موفقیــت در الگوهــای انضــباطی، رعایــت حــد و مــرز بــین افــراد، و اجــرای مقــررات و اصول حاکم بر این نهاد با هدف حفاظت از کل سیستم (پورتن1 و دیگران به نقل از شریفی، .(1382
پژوهشــهای زیــادی در زمینــه عملکــرد خــانواده صــورت گرفتــه اســت کــه هــر کــدام ارتبــاط آن را بــا مســائل دیگــر خــانواده نشــان مــی دهنــد. جنــانی (1380) در پژوهشــی رابطــه عملکــرد خــانواده را بــا ســلامت روانــی بررســی نمــود. نتــایج نشــان داد کـه سـه بعـد از پـانزده بعـد عملکـرد خــانواده مـیتوانـد پـیشبینـی کننـده مناسـبی بــرای سـلامت روانـی باشـد کـه بـه ترتیــب اهمیــت عبارتنــد از: همبســتگی، آرمــان خــانواده، و بیــانگری. نجاریــان (1374) بــا بررســی عوامــل مــؤثر در عملکــرد خــانواده نشــان داد کــه کــارایی خــانواده در طبقــه متوســط و بــالا ارتبــاط معنــی داری بــا خــرده مقیــاس حــل مشــکل، ابــراز عواطــف و خــرده مقیــاس نقــش هــا دارد و تفــاوت معنــی داری در کــارایی خــانواده در دو جــنس بدســت نیــاورد. ســموعی (1378) در پژوهشی با عنوان رابطـه عملکـرد خـانواده بـا شـیوههـای مقابلـه بـه ایـن نتیجـه رسـید کـه تفـاوت بـین عملکـرد خـانواده دو گـروه در مقیاســهای حــل مشــکل، ارتباطــات، نقشــها، پاســخگویی عــاطفی، مشــارکت عــاطفی، کنتــرل رفتــار و کــارایی عمــومی معنــادار مــیباشــد. موســوی (1382) در پژوهشــی در ســه گــروه خــانوادههــای افســرده، پریشــان و ســالم دریافــت کــه عملکــرد خــانوادههــای افســرده از خــانوادههــای پریشــان و ســالم ضــعیفتــر اســت. خــانوادههــای افســرده همبســتگی و انعطــافپــذیری کمتــری از خــود نشــان دادنــد و نظــام ارتبــاطی آنهــا ضــعیفتــر و رضــایت زناشــوئی در میــان والــدین پــایینتــر بــود. امــا بــین خــانوادههــای پریشــان و ســالم در عملکــرد کلــی خــانواده تفــاوت معنــاداری مشــاهده نکــرد. پــژوهش مــک فــارلین2 و همکــاران (1995) و ســاویر3 و همکــاران((1988کــه در آن تــأثیر مســتقیم عملکــرد خــانواده بــر ســلامت روانــی نوجوانــان مــورد بررســی و تأییــد قــرار گرفــت، نشــان داد اعضــای خــانوادههــایی کــه نوجوانانشــان بــرای اســتفاده از ســرویسهــای ســلامت روانــی ارجــاع داده شده بودنـد، نسـبت بـه خـانوادههـای دیگـر، خـانواده خـود را بـا سـلامت کمتـری گـزارش کردنـد. بـه طـوری کـه عملکـرد
1 .Portan
2 . Mc, Farlane 3 . Savir
2
بیشــتر خــانوادههــای ایــن نوجوانــان مناســب بــوده و در آنهــا درگیــری و همکــاری کمتــری میــان پــدر و نوجــوان وجــود داشــته است.
از ســوی دیگــر ســازگاری زناشــویی بــر بســیاری از ابعــاد زنــدگی فــردی و اجتمــاعی افــراد تــاثیر مــی گــذارد. ایفــای نقــش والــدینی را آســان مــی ســازد، عمــر زن و شــوهر را طــولانی مــی کنــد(کومبز1، (1991 و باعــث افــزایش ســلامتی(دمو2، (1996 و توسعه اقتصادی(ویت3، (1994و رضایت بیشتر از زندگی(نوک4، (1995 می شود.
»عوامــل پیچیــدهای همچــون میــزان تعــارض و ســهیم شــدن در فعالیــت هــا کــه بــا خرســندی و موفقیــت در زنــدگی زناشــویی همــراه باشــد« ســازگاری زناشــویی گفتــه میشــود( ویســمن5، .(2001 ســازگاری زناشــویی وضــعیتی اســت کــه در آن زن و شــوهر در بیشــتر مواقــع احســاس خوشــبختی و رضــایت از همــدیگر دارنــد. روابــط رضــایتبخــش بــین زوجــین از طریــق علاقــه متقابــل، میــزان مراقبــت از همــدیگر و پــذیرش و تفــاهم یکــدیگر قابــل ارزیــابی اســت (ســینهــا و ماکرجــک6، 1990؛ بــه نقل از احمدی، .(1382
در زمینــه ســازگاری و عوامــل تأثیرگــذار و مــرتبط بــا آن پــژوهشهــایی صــورت گرفتــه اســت از جملــه فــوورس7 و واتســـون (1986)، هلمـــز8 و همکـــاران (1995)، برادبـــاری9 و فینچـــام (2000) در پـــژوهشهـــای مختلـــف، عوامـــل مـــؤثر بـــر ســازگاری و ناســازگاری زوجــین را مــورد بررســی قــرار دادنــد و بــر ایــن اســاس عوامــل گونــاگونی بــه عنــوان عوامــل مــؤثر بــر سازگاری زناشـویی شناسـایی شـدهانـد کـه از بـین آنهـا مـیتـوان بـه ایـن عوامـل اشـاره نمـود: عوامـل زمینـهای- فـردی از قبیـل خــان واده اصــلی (وضــعیت ازدواج والــدین، وضــعیت بهداشــت روانــی والــدین، وضــع کــارکرد خــانواده پــدری)، عوامــل اجتمــاعی- فرهنگــی (میــزان حمایــت والــدین، ســن ازدواج، آمــوزش و تحصــیلات، شــغل و درآمــد، طبقــه و گــروه اجتمــاعی نــوع جامعــه)، وضــعیت فعلــی زنــدگی (حمایــت دوســتان، فشــارهای درونــی و بیرونــی)، ویژگــیهــای فــردی (ســلامت عــاطفی، ویژگــیهــای شخصــیتی، مهــارتهــای بــین فــردی، انطبــاق بــا آداب و رســوم، ســلامت جســمانی)، عوامــل ارتبــاطی- دوجانبــهای از قبیــل همگنــی (همســانی در مــذهب، همســانی در نــژاد، همســانی در وضــعیت اجتمــاعی- اقتصــادی، همســانی در ســن، همســانی در هــوش، همســانی در تحصــیلات، همســانی در ویژگــیهــای کلــی شخصــیتی)، فراینــدهای بــینفــردی (درجــه و میــزان شــناخت همــدیگر، مــدت نــامزدی و ازدواج، روابــط قبــل از ازدواج، حــاملگی و تولــد کــودک، مهــارتهــای ارتبــاطی) (بــه نقــل از عیســی نــژاد، .(1387طبــق پــژوهش بــاومن(1990)10 دو ســبک رویــاروگری فاصــلهای – اجتنــابی و جســتجوی
1 . Coombs 2 . Demo 3 . Waite 4 . Nock 5 -Whisman
6 -Sinha& Mukerjec 7- Fowers 8 .Helms 9- Brad bury 10 . Bowman
3
حمایــت اجتمــاعی، پــیشبــین کننــدههــای خطــی ســازگاری زناشــویی بودنــد. بــه عبــارت دیگــر بســته بــه میــزان اســتفاده از ســـبکهـــای اول و دوم، از ســـازگاری زناشـــویی بیشـــتر یـــا کمتـــر برخـــوردار بودنـــد.تحقیقی توســـط آزاد و نصـــیب البکـــاء (1380) بــا عنــوان »مقایســه ویژگیهــای فــردی و شخصــیتی در زوجهــای ســازگار و ناســازگار شــهر تهــران« ، انجــام گرفــت کــه بــه طــور کلــی در ایــن پــژوهش مشــخص شــد کــه دو گــروه ســازگار و ناســازگار در مقیــاس هــای تصــمیم گیــری در مســائل مشــترک زناشــویی و انگیــزه هــای ازدواج بــا هــم تفــاوت معنــی داری داشــتند. در مقــولات اوقــات فراغــت، روابــط جنســی و روابـط بـین فـردی تفـاوت معنـی داری بـین دو گـروه مشـاهده نشـد. همچنـین نتـایج تحلیـل کواریـانس نشـان داد کـه بـین گــروه ســازگار و ناســازگار از نظــر ســازگاری کــل پــس از بررســی متغیرهــای جمعیــت شــناختی تفــاوت معنــی داری وجــود دارد. در پژو هش کریمـی ( (1386، نتـایج نشـان مـی دهنـد کـه سـازگاری زوجـین بـا افـزایش طـول مـدت زناشـویی کـاهش مـی یابـد. و همچنین میان سازگاری زناشویی زوجین و توانایی آنها در مدیریت فشار، همبستگی معناداری وجود دارد.
بنــابر آن چــه گفتــه شــد، هــر چنــد در مــورد متغیرهــای عملکــرد خــانواده و ســازگاری زناشــویی پــژوهشهــایی صــورت گرفته اسـت، امـا رابطـه بـین ایـن دو متغیـر مـورد بررسـی قـرار نگرفتـه و خـلا پژوهشـی ایـن زمینـه محسـوس اسـت. از ایـن نظـر، پــژوهش حاضــر بــرای نخســتین بــار بــه بررســی رابطــه عملکــرد خــانواده و مولفــه هــای آن بــا ســازگاری زناشــویی و ابعــاد آن(انسـجام، توافــق و رضــایت) پرداختــه اســت. در ایــن پــژوهش، عملکــرد خـانواده و مولفــه هــای آن بــه عنــوان متغیــر پــیشبــین و سازگاری زناشویی و ابعاد آن به عنوان متغیر ملاک منظور شده است.
