بخشی از مقاله
،
چکیده
روستای سیور از توابع شهرستان سمیرم استان اصفهان است. در این مطالعـه بـرای معرفـی سـیمای سـرزمین ایـن روسـتا و شـناخت تمـامی کاربریهای انسانی و لکههای طبیعی در محدوده مورد مطالعه و تحلیل آنها از تصویر مـاهواره QuickBird در نـرم افـزار Google Earth استفاده شد. سپس نقشه حاصله به نرم افزار ArcGIS 3,1 انتقال داده شده و پس از انجام پردازشهای لازم در این نرم افزار نقـشه کـاربری اراضی منطقه تهیه شد. به منظور میزان صحت عوارض برداشت شده علاوه بر پلیگنهای برداشت شده اولیه برای تهیه نمونـه هـای تعلیمـی، یک بار دیگر بازدید صحرائی صورت گرفت و تمامی عوارض برداشت شده کنترل شدند. بدین منظور کلیه لایههای برداشت شده بـه دسـتگاه موقعیتیاب GPS انتقال داده شدند و سپس با مراجعه به عرصه تمامی عوارض کنترل شدند. در مرحله بعد برای تحلیـل منظـر منطقـه مـورد مطالعه از نرمافزار Frag Stats و متریکهای NP ، CA، PERIM ، MNN و SHAPE استفاده شد. نتایج نشان داد که مـردم بـومی در طول سالهای متوالی کاربریهای متفاوتی در منطقه ایجاد کردهاند. مراتع که سطح وسیعی از منطقه را پوشانده مبین گونههای مهم مرتعـی در منطقه هستند که میتواند پشتوانه اصلی تنوع زیستی گیاهی و جانوری برای منطقه به حساب بیایند. لکههای انسان ساز در این عرف محـدود است و این خود مزیت بزرگی برای اجرای برنامه های بعدی است. در روستای سیور از آنجاییکه پراکندگی لکهها با توجه به وجود دخالتهـای انسانی در شرق و شمال منطقه بیشتر است، تغییرات کمتری در منابع طبیعی رخ داده است.
کلید واﮊه
کاربری اراضی، تحلیل، عناصر چشمانداز، سیور
سرآغاز که ممکن است در اثر عواملی نظیر خشکسالی، آتش سوزی، سیلاب،
افزایش روزافزون جمعیـت، فـشار بـر عرصـههـای طبیعـی را فعالیـتهــای آتشفـشانی و فعالیــت هـای انــسانی نظیـر چــرای دام،
افزایش داده و بهره برداری بیرویه و غیر اصـولی از اراضـی و تغییـر گسترش شهرها و اراضی کشاورزی و نحو ه مـدیریت منـابع طبیعـی
کاربریها، باعث عکسالعملهای متفاوت اکوسیستم ها شـده اسـت ایجاد شود .(Ustine, 2004) در همین راستا مطالعـات مختلفـ ی در
( Lu, Weng, 2007 کشورهای مختلف انجام شده است . نتایج تأثیرات تغییـرات کـاربری
). فعالیتهـای انـسانی مثـل تخریـب پوشـش زمین روی فرسایش خـاک مرکـز آپنـ ین در ایتالیـا نـشان مـیدهـد
گیاهی، توسـعه کـشت غلـط و تکنیـکهـای نامناسـب کـشاورزی
مکانیسمهای طبیعی را تغییر میدهنـد .(Gobattoni,et al.,2009) چشماندازهای کوهستانی از طریق جنگلکاری و تـرک اراضـی احیـا
چنانچه بخواهیم محیط زیـست طبیعـی را حفـظ کـرده و نیازهـای میشوند(.(Gobattoni,et al.,2009 همچنین نتـایج ایـ ن تحقیـ ق
زیستمحیطی بشر را برآورده سازیم، برنامهریزی محیطـی بایـد بـر افزایش فرسایش خاک و گسترش شهرنـشینی را از سـال ۴۵۹۱ تـا
اساس کلی ه تصمیمات مربوط به توسعه زمین قرار گیرد . برنامهریزی ۵۸۹۱ نشان میدهد. بنابراین تنها با عملیات احیای جنگل می تـوان
زمین نیازهای مربوط به حفاظت و ارتقای کیفیت محـیط را بـا نیـاز جلوی از دست رفتن خاک را گرفت . در یک مطالعه دیگـر تغییـرات
مردم به توسعه زمین برای تأمین الزامات مربوط بـه کـاربری زمـین کاربری اراضی از نظر زیست محیطی در مناطق جنگلی کوهـستانی
مرتبط میسازد (بییر و هیگینز، ۵۸۳۱). تغییر کاربری موضوعی است مورد بررسی قرار گرفت.
نویسنده مسئول: تلفن: ۹۸۲۳۹۴۴۲۱۹۰ saeede.scandari@yahoo.com
۶۳
هدف از این مطالعه مشاهده و ثبت تغییرات کـاربری اراضـی و تأثیر آنها روی محیط زیست بود . بدین منظـور نقـشههـای کـاربری اراضی قدیمی با ن قشههای جدید مقایسه شدند . نتایج نـشان داد کـه طی سالهای ۵۴۹۱ تا ۴۹۹۱ سطح زمـینهـای کـشاورزی ۶ درصـد کاهش، سطح جنگلها ۵۱.۸ درصد افزایش، سـطح علفزارهـا ۱۵.۳ درصد کاهش و سطح خانه های مسکونی ۶۳.۱ درصد افزایش داشته
است . (Drosos ,et al.,2009 )
آهنی و همکاران (۷۸۳۱) تغییرات کـاربری اراضـی در حوضـ ه آبخیز تنگ سرخ شیراز را با استفاده از تـصاویر مـاهواره ای ارزیـابی کردند. نتایج نشان داد که طی ۷ سال، سطوح جنگلی منطقـه مـورد مطالعه از ۸.۹۲ به ۳.۸۲ درصد و سطح مراتع از ۹.۶۳ به ۸.۶۲ درصد کاهش یافته است . در برخ ی از مطالعات د یگر از متریکهـای منظـر بطور کارآمدی برای توصیف مشخصات کاربریهای مختلـف زمـین استفاده شده است (Rocchini ,et al., 2006) که در واقع به عنوان یک ابزار مهم برای توصیف شکل، انـدازه و مشخـصات فیزیونـومی مکانی منظر محسوب میشوند .(Wu, 1997)
Chiesa و همکـاران (2009)، پویـایی منظـر در یـک محـیط روستایی متروکه در کوهستانهـای آپنـین را بررسـی کردنـد . ابتـدا نقشهای کاربری اراضی تهیـه شـده و تغییـرات پوشـش زمـین در فاصله سالهای ۴۵۹۱، ۵۸۹۱ و ۹۹۹۱ بررسی شـد . سـپس تغییـرات پوشش زمین و ساختار لندسکیپ در سه دور ه زمانی از طریق شکل، اندازه و جداشدگی لکه ها بر اساس متریکهای CA، MPS، PSSD و LPI بهدست آمـد . نتـایج نـشان داد جنگلکـاریهـا ۹.۳۲ درصـد افزایش و مراتع و زمینهای باز ۹.۹۲ درصد کاهش پیدا کرده است.
بهعلاوه پیوستگی جنگلهـا و جنگلکـاری هـای سـوزنی بـرگ افزایش و قطعه قطعه شدن و پراکنـدگی آنهـا کـاهش یافتـه اسـت ضمن اینکه شهرسازی پراکنده و پراکندگی زیربناهایی مثل جاده و ساختمانها نیز افزایش پیدا کـرده اسـت . از آنجـا یی کـه توجـه بـه ساختار یک اکوسیستم از لحاظ حساسیت و انعطافپذیری در تعیـین شیوه مدیریتی سرزمین بسیار مهم است (عبدی و شیروانی، ۷۸۳۱)، درنتیجه اعمال مدیریت صحیح و داشتن ابزار مناسب در این زمینـه، در برنامــهریــزی کــاربری ســرزمین اهمیــت ویــژهای دارد. یکــی از ابزارهای مهم مـدیریت در منـابع طب یعـ ی و محـیط زیـ ست داشـتن نقشههای بههنگام است. روشـهای میـ دانی و همچنـین اسـتفاده از عکسهای هوایی از ابزارهای مهم تعیین و تهی ه نقشههای مختلـف هستند. اجرای این روشها در سطوح وسیع مـستلزم صـرف زمـان و
مجله محیط شناسی شماره ۲۶
هزینه بسیار زیاد است. در مقابل دادههای ماهواره ای به عنوان یـک راهکار مطرح شده اند. فنآوری سنجش از دور بـه کمـک دادههـای چند طیفی، بهنگام و وسیع مـی توانـد بـ هطـور فزاینـدهای در تهیـه نقشهها و معرف ی سیمای سرزمین، به همراه مشخصههای توصـیفی کمک کرده و اطلاعات وسیعی را در اختیار مـا قـرار دهـد . از جملـه کاربردهایی که سنجش از دور به عنوان یک علم جدید در آن نقشی بسزایی یافته است، بررسی تغییـرات شـرایط محیطـی در دورههـای زمانی مختلف است . این موضوع توسط تجزیـه و تحلیـل دادههـایی که بوسیله سنجندههای مختلف تهیه می شوند، امکانپذیر شده است (شجاعیان و همکاران، ۵۸۳۱).
در همین راستا و با توجه به اهمیت زیست محیطی، چشم انداز منحصر به فرد و تنوع زیستی ویژه روستای سیور در استان اصفهان، در این پژوهش به تع یین کاربری اراض ی و تحلیل منظر این روستا بـا استفاده از فناوریهای سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیـایی پرداخته شده است تا با انجام ا ین مهم هـم برنامـه ریـ زی منطقـه ای برای طرحهای حفاظت ی منطقه انجام گیرد و هم توسعه کاربریهای آن با توجه به ملاحظات زیست محیطی صورت گیـرد . تنهـا در ایـ ن صورت است که میتوان از تخریب بیشتر منطقه در اثر دخالـتهـای انسانی، چرای بیرویه دام و توسع ه کـشاورزی جلـوگیری کـرده و بـه حفظ تنوع زیستی آن امیدوار بود.
