بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش باهدف تحلیل نقش آموزش محیط زیست به دانشجویان در پرورش شهروند زیست محیطی،شهروند زیست محیطی کسی است که دارای آگاهی نگرش لازم وکافی در مورد مسائل زیست محیطی وهمچنین رفتار مناسب و عملکرد به جا و مناسب در شرایطی که قرار می گیرند از خود بروز دهند ،ضمنا در این مطالعه از روش پیمایشی استفاده شد که از بین 1700 دانشجوی موسسه آموزش عالی بنیان به روش تصادفی حدود 150 نفراز دانشجویان را طی دو مرحله انتخاب و پرسشنامه زیست محیطی در بین آنان توزیع شد که از این طریق به بررسی مناسب بودن مطالب زیست محیطی در کتب درسی در رشته آنان ارائه می شود علاوه بر سنجش نگرش ورفتار دانشجویان مورد ارزیابی قرار گرفت، در کل می توان نتایج و یافته را به صورت مطلوب و مناسب ارزیابی نمود، دانشجویان دروس زیست محیطی ارائه شده در رشته خود را کافی نمی دانسته و در برخی رشته ها مانند برق و کامپیوتر اصلا دروسی با محتویات زیست محیطی ارائه نشده است، رشته هایی مانند عمران وشهرسازی تا حدودی محتویات زیست محیطی مطلوب ارزیابی گردید.
-1مقدمه
افزایش مشکلات وبحران های زیست محیطی در جهان از یک طرف و درک پیامدهای بلند مدت موضوعات زیست محیطی در زندگی انسان ها از سوی دیگر،باعث شده است تاطی نیم قرن گذشته اهمیت بحث در مورد محیط زیست و مسایل زیست محیطی افزایش یابد.در نتیجه توجه به مسائل و مشکلات زیست محیطی و پی بردن به عواقب نامطلوب آن ،انسانها به دنبال یافتن راه حلی برای مسائل و مشکلات زیست محیطی برآمدند.
یکی از راهکار های اجتناب از آسیب رساندن به محیط زیست و جلوگیری از تخریب آن،تغییر رفتار انسانها به سمت سوی ابعاد طبیعت گرایانه است. در این راستا،آگاهی از مسائل و موضوعات زیست محیطی،معمولا به عنوان پیش نیاز برای دغدغه زیست محیطی و نهایت رفتار های زیست محیطی محسوب می شود.دانش زیست محیطی بعنوان توانایی فرد در درک وارزیابی اثر جامعه روی اکوسیستم تعریف شده است - گامبرو و سویتزکی، - 1996 خاطر نشان می کنند که دانش زیست محیطی،خود را در قالب درک مسائل زیست محیطی و منشاء،مسائل و پیامدهای آن نشان می دهد.
از نظر برخی از صاحبنظران دانش زیست محیطی با رفتار زیست محیطی ارتباط دارد.بعنوان مثال لارنس معتقد است که آگاهی از مسائل زیست محیطی باعث افزایش ارتباط بین سلامت فردی وحفاظت محیط زیست خواهد شد - لارنس . - 1995 بنابراین دانش را می توان بعنوان عاملی در نظر گرفت که به افراد برای ایجاد یک درک و حساسیت نسبت به مسائل زیست محیطی مرتبط با آن کمک می کند از آنجا که گسترش آگاهی نیازمند آموزش می باشد،امروزه به موازات افزایش فعالیت های انسانی وتاثیرات آنها نیاز آموزش گسترده و همه جانبه افراد در ازای مسولیتی که در برابر محیط زیست دارند نیز محسوس تر شده است - پالمر - 2003 .آموزش محیط زیست تدبیری است بر بسط دانش علمی و راه حل های مدیریتی و فنی برای مشکلات زیست محیطی تاکید دارد.
به موازات توجه به مساله آموزش زیست محیطی،طی دهه های اخیر به مسائل پژوهش در این زمینه نیز توجه شده و در نتیجه اهمیت پژوهش در باب رفتار زیست محیطی نیز به شدت افزایش یافته است به گونه ای که نظر دانشمندان را در سایر رشته ها که ارتباط مستقیم یا غیر مستقیم با محیط زیست دارند به خود جلب کرده همانند رشته های عمران وشهر سازی،جغرافیا ،زیست شناسی، بهداشت،جنگل داری،جامعه شناسی و سایر. که موجب شده در تمامی رشته ها دروسی جهت آشنایی با مسایل زیست محیطی گنجانده شود که بعنوان آموزش های رسمی مطرح می شود و سایر آموزش های غیر رسمی میتواند افراد را با محیط زیست طبیعی و محیط زیست شهری که حفاظت از آن به پایداری و بقای گونه های گیاهی و جانوری که به تبع آن بقای انسان را در پی خواهد داشت می انجامد اگرچه اینگونه آموزش ها که به بقای بشر می انجامد در تمامی مراحل زندگی انسانها حائز اهمیت می باشدولی برخی از محققان براین باورند که یکی از دوره های تحصیلی که ضرورت آموزش و مهارت زندگی Bکه بخشی از آن شامل چگونگی رفتار نسبت به محیط زیست است و به شدت حس می شود می تواند دوره آموزش عالی باشد در این دوره،انتظار جامعه آن است که نسل فردای جامعه را آماده ایفای نقش شهروندی زیست محیطی کنند.
باید توجه داشت که دانشجویان تنها زمانی می توانند به ایفای نقش شهروند زیست محیطی بپردازند و به بهبود شرایط زیست محیطی کمک کنند که دارای دانش و آگاهی های زیست محیطی ونقش خود در حفاظت از محیط زیست بخوبی آشنا باشند. بنابر این از بین گروه های مختلف اجتماعی دانشجویان در حفظ محیط زیست ،به چند دلیل جایگاه ویژه ای برخوردارند:رفتار فعلی آنان بروی محیط زیستی که در حال حاضر در آن زندگی می کنند تاثیر می گذارد.
ثانیا،بعنوان نسل آتی که نقش قشر تحصیل کرده وستون کاری جامعه را عهده دار می شوند میتوانند در هر زمینه کاری مسائل حفاظت از محیط زیست را که آموخته اند بخوبی اجراء کنند،هدف تحقیق حاضر بررسی نقش آموزش زیست محیطی در شکل دهی ویا تقویت رفتار های دانشجویان بعنوان یک شهروند زیست محیطی در تمام زمینه ها زیست محیطی فعال باشد. بنابراین تحقیق حاضر سعی دارد به سوال های زیر پاسخ دهد:
-1میزان آگاهی و شناخت دانشجویان نسبت به مسایل ومشکلات زیست محیطی پیرامون خود؟
-2 نحوه دستیابی و آشنایی به منابع واطلاعات زیست محیطی دانشجویان از چه طروقی انجام پذیرفته؟
-3میزان علاقه مندی دانشجویان به انجام رفتارهای زیست محیطی مورد سنجش قرار گیرد؟
-2تاریخچه تحقیق:
هدف آموزش محیط زیست عباتند از افزایش آگاهی عمومی در مورد مساله محیط زیست،ارائه راه حلهای احتمالی،و ایجاد پایه ای برای مشارکت کاملا آگاهانه و فعالانه فردفرد اعضاء جامعه در حفاظت از محیط زیست و استفاده محتاطانه و عاقلانه از منابع طبیعی، در نتیجه در پی رسیدن به چنین اهدافی مسیر طولانی طی نموده است که طبق نمودار زیر مطرح می شود.
پژوهش های داخل کشور:
رفیعی و امیر نژاد - - 1388،در مطالعه خود به بررسی نقش آموزش در افزایش تمایل افراد به حفاظت از محیط زیست دریای خزر پرداخته اند.برای انجام این تحقیق ،محققان به 200 نفر از 400 نفر بروشورهایی در مورد دریای خزر و اهمیت آن در حفظ حیات آن ارائه دادند و به 200 نفر دیگر هیچ بروشوری تحویل ندادند.نتایج نشان داد میان دو گروه تفکیک شده ،تفاوت معناداری در تمایل به حفاظت از محیط زیست دریای خزر وجود داشته است. به این معنی که آموزش در گروه دوم اثر معنی داری بر تمایل جهت حفاظت از این اکوسیستم مهم نشان داده است.
منصوره شاه ولی و همکاران - 1389 - در پژوهش خود دانش زیست محیطی و عوامل موثر برآن در بین دانش آموزان مدارس ابتدایی جزیره کیش مورد بررسی قرار دادند.نتایج نشان داد دانش آموزان مورد مطالعه از سطح متوسط دانش زیست محیطی برخوردار بوده وبا دسترسی بیشتر آنان به منابع اطلاعات زیست محیطی این سطح ارتقاء یافته است. محققان نتیجه گرفتند این امر نشانگر لزوم ارتقاء آموزش های زیست محیطی آنان است زیرا توسعه اقتصادی - اجتماعی و زندگی بهتر آنان در گرو تغییر رفتار آنان نسبت به محیط زیست و منابع طبیعی است.
صالحی - 1390 - ،در مقاله ای تحت عنوان رفتارهای زیست محیطی،دانش زیست محیطی و تحصیلات،715 نفر از ساکنان سه استان گلستان،گیلان ومازندران را مورد بررسی قرار داده است.نتایج تحقیق مذکور نشان داد که افراد مورد بررسی از دانش زیست محیطی پایینی برخوردار بودند.در حالیکه رفتار های زیست محیطی نسبتا بالایی از خود نشان دادند .وی معتقد است،ضعف آموزش زیست محیطی و فقدان آموزش زیست محیطی مناسب نه تنهامشکل آموزش رسمی است بلکه در آموزش غیر رسمی هم به چشم می خورد به عبارت دیگر هیچ کس از دوره دبستان تا دبیرستان آموزش زیست محیطی مناسبی نمی بیند.
-3روش شناسی:
روش تحقیق ترکیبی - پیمایشی -توصیفی - می باشد و جامعه آماری آن کلیه دانشجویان موسسه آموزش عالی بنیان ،واقع در شاهین شهر - استان اصفهان - سال تحصیلی 1395-1394 می باشند حجم کل نمونه حدود..1700 نفر بوده که با استفاده روش نمونه گیری تصادفی ساده .150نفر بعنوان نمونه آماری از سطح دانشگاه انتخاب شدند و مورد مطالعه قرار گرفته اند .داده ها با استفاده از پرسشنامه بسته جمع آوری و سپس با استفاده از نرم افزار آماری پردازش و سپس بصورت آمار توصیفی نیزمورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
این پژوهش جهت مطالعه شهروند زیست محیطی که آیا دانشجو می تواند بعنوان شهروند زیست محیطی فعالیت های زیست محیطی انجام دهند،در نتیجه نیاز مند این هستیم از چند بعد موضوع را بررسی کنیم برای ایجاد رفتار زیست محیطی نیازمند داشتن دانش و آگاهی همچنین ایجاد علاقه در افراد است پس پرسشنامه تهیه شده علاوه بر دانش وآگاهی میزان علاقه وانجام رفتارهای زیست محیطی دانشجویان را می سنجد وهمچنین میزان کتاب های زیست محیطی در بین این دانشجویان که در رشته های عمران-شهرسازی-برق الکترونیک-کامپیوتر مورد سنجش قرارگرفت.
-4 یافته ها:
4-1 در این قسمت به این می پردازیم که آموزش های زیست محیطی که این افراد کسب کرده اند از چه طریق بوده و آیا کافی و مناسب بوده یا خیر که باز هم از طریق پرسشنامه و بر مبنی لیکرت تهیه شده است. پرسش -1درصورت وجود انجمن های زیست محیطی در منطقه شما آیا تا کنون عضو یکی از آنها شده اید؟ 57 درصد از دانشجویان اعلام نمودند که علاقه ای به همکاری با انجمن های زیست محیطی ندارند، 29/9 درصد از دانشجویان اعلام نمودند که عضو انجمن نیستند اما علاقه دارند عضو بشوند،کمتر از 10 درصد گاهی همکاری نموده اند و مابقی در هیچ زمینه ای با انجمن های زیست محیطی همکاری نکرده اند.
پرسش -2در صورت برگزاری برنامه های زیست محیطی در شهر شما همچون طرح پاکسازی محیط زیست آیا شما در این طرح شرکت می کنید؟ 18درصد از دانشجویان اعلام نمودند که در اینگونه طرح ها شرکت نخواهند کرد،حدود 18 درصد از دانشجویان اعلام کرده اند که اگر حق الزمه پرداخت شود در اینگونه طرح ها شرکت خواهند نمود،50 درصد از دانشجویان اعلام نمودند اگر وقت داشته باشند شرکت خواهند نمود،کمتر از 10 درصد عنوان کردند در هر صورتی زمان خود را برای شرکت در این گونه طرح ها هماهنگ نموده وحتما شرکت خواهند کرد با توجه به موارد فوق اکثریت اعلام همکاری نموده اند.
پرسش -3چگونه علاقه مندی خود را به محیط زیست نشان میدهید؟ 32/5 درصد از دانشجویان با شرکت در طرح های زیست محیطی علاقه مندی خود را بیان نموده ،7 درصد عنوان کرده اند در کلاس های آموزش زیست محیطی شرکت می کنند،28/2 درصد عنوان نموده که در انجمن های زیست محیطی شرکت خواهند نمود ،تقریبا 10 درصد مابقی عنوان نموده اند در هرگونه طرحی از طریق دانشگاه و انجمن های زیست محیطی بعنوان آموزش های زیست محیطی مطرح باشد شرکت خواهند نمود و10 درصد از طریق خودجوش به سایر فعالیت های زیست محیطی می پردازند.
