بخشی از مقاله
چکیده
تغییرات خط ساحلی از مهم ترین و رایجترین تحولات مناطق ساحلی به شمار میرود. این تغییرات منطبق بر گستره منطقه ساحلی بوده و شامل کلیه تغییراتی است که از تعامل نیروهای دریایی و خشکی حاصل می شود. منطقه ساحلی قشم در بخش جنوبی بندرعباس در خلیج فارس از مناطقی به شمار میرود که به واسطه کاربریهای مختلف، نوسانات تراز دریا و فرسایش و رسوبگذاری دائماً در حال تغییر میباشد. هدف از این پژوهش تجزیه و تحلیل تغییرات خطوط ساحل در بازه زمانی سالهای 1956تا 2009 میلادی با استفاده از تصاویر ماهوارهای و عکسهای هوایی است که در محیط نرمافزارArc GIS و با استفاده از ابزار DSASاندازهگیری و کمی سازی شده است. نتایج کار به صورت جداول و نمودارهای تغییرات خطوط ساحل در این بازه زمانی ارائه شدهاند. این تحقیق نشان داده است که نرخ تغییرات خطوط ساحل در منطقه مورد مطالعه طی بازه زمانی فوق به دلیل فرسایش، پس روی داشته است و میانگین نرخ تغییرات خطوط ساحل در منطقه مورد مطالعه 0/315 متر بر سال اندازهگیری شده است.
کلید واژه:تغییرات خطوط ساحلی ، جزیره قشم ، نرمافزار DSAS
مقدمه
مناطق ساحلی نواحی پویا از نظر عملکرد متقابل زمین، آب و اتمسفر هستند که در عین حال تحت تأثیر تغییرات دائم طبیعی و دستکاری انسان قرار دارند(.(3 در این نواحی فرآیندهای خشکی و دریایی در عمل متقابل با یکدیگر قرار می گیرند که به موجب این تعامل دامنه مناطق ساحلی در دریاها به واسطه رشد دلتاها و در درون خشکی تا حداکثر مد در مناطق مختلف در تغییر است. عوامل مختلفی میتوانند مناطق ساحلی را دستخوش تغییراتی نمایند که از آن جمله می توان به عملکرد تکتونیک منطقه، فعالیتهای انسانی، تغییرات اقلیمی، عوامل هیدرودینامیکی و تغییرات تراز سطح دریا اشاره نمود. امروزه اهمیت پتانسیل عظیم سواحل و دریاها همانند حمل و نقل، تأمین انرژی، تأمین آب و غذا، توریسم و نظایر آن بر کسی پوشیده نیست. بر این اساس نوسانات شدید تراز سطح آب دریاها میتواند خسارات اقتصادی و زیست محیطی فراوانی به بار آورد .(1) برای مثال افزایش2/4 متری تراز سطح آب دریای خزر در مناطق ساحلی روسیه در فاصله سالهای 1955 تا 1978 نزدیک به 5 میلیارد دلار خسارت وارد نمود .(2) لذا بررسی این تغییرات و پیش بینی آنها و ارائه راهکارهای مناسب جهت کاهش خسارات امری بدیهی و اجتناب ناپذیر است. استفاده از روشهای 1GISو تفسیر ماهوارهای در سالهای اخیر به عنوان یکی از روشهای مهم در زمینه
0Geographic Information System
1179
اولین همایش ملی توسعه پایدار دریا محور
دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، 8-9 بهمن 1393
تحلیل نوار خط ساحلی مطرح شده است. تربسن1و همکارانش در سال 2005 با استفاده از روش GIS تغییرات نوار ساحلی را در اثر نوسانات سطح دریا در بندر Guianaمشاهده و ترسیم کردند و همچنین نرخ تغییرات مساحت ساحل را در این ناحیه در اثر این نوسانات در سالهای مختلف محاسبه نمودند).(.(4 آمل آری 2و همکارانش در سال 2006 به کمک روش GIS و تصاویر ماهوارهای نرخ تغییرات رسوب در ساحل را در اثر جریانهای کرانهای محاسبه کردند و نوار ساحلی را در بازههای زمانی کوتاه و بلند مدت در جنوب غربی دریای سیاه ترسیم و نتایج را با مدل های عددی مقایسه کردند(.( 5 در این پژوهش تغییرات خط ساحلی در بخشی از ساحل جزیره قشم طی بازه زمانی سالهای 1956 تا 2009 میلادی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و ابزار DSAS با هدف کمینه سازی تغییرات خط ساحل انجام گرفته است.
منطقه مطالعاتی
جزیره قشم از شمال به شهر بندرعباس، مرکز بخش خمیر و قسمتی از شهرستان بندر لنگه، از شمالشرقی به جزیره هرمز، از شرق به جزیره لارک، از جنوب به جزیره هنگام و از جنوب غربی به جزایر تنب بزرگ و کوچک و ابوموسی محدود میگردد.به منظور تعیین نرخ تغییرات خط ساحلی در قشم، در 10 نقطه از این جزیره خطوط ساحلی مورد بررسی قرار گرفتهاند که در این تحقیق ایستگاه شماره 6 مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.
شکل:10 موقعیت قرارگیری ایستگاهها در جزیره قشم
ایستگاه شماره 6 در شرق جزیره قشم و نزدیک به منطقه شهری و اسکله شهید ذاکری واقع شده است و با توجه به اینکه در ابتدای جاده مواصلاتی به جنوب جزیره قرار دارد، از حیث دسترسی مسافران در موقعیت خوبی قرار گرفته است.
