بخشی از مقاله
-1 مقدمه
سواحل محل تلاقی پهنههای خشکی و آب - Purser & Seibold 1973 - و پهنه بسیار پر تحرکی هستند که از سویی تحت تأثیر فرایندهای مربوط به آبها و دریاها قرار دارند و از سوی دیگر، فرایندهای حاکم بر محیطهای خشکی به طور مستقیم و غیرمستقیم بر نحوه شکلگیری و تحولات آن تأثیرگذار هستند. شرایط اقلیمی حاکم بر مناطق ساحلی نیز در ارتباط با فرایندهای شکلزایی و شرایطزیستی نقش تعیین کنندهای بر ویژگیهای مورفولوژیکی سواحل دارند. از سوی دیگر، حضور انسان در محیط ساحلی و بهرهبرداری از این محیط، موجب تغییر چشماندازهای ساحلی میشود - زمردیان، . - 1383 بر این اساس بخشی از ژئومورفولوژی که فرایندها و اشکال زمین درحد فاصل خشکی و ناهمواریهای کم عمق کرانهای را مورد مطالعه قرار میدهد، ژئومورفولوژی ساحلی عنوان میکنند. مطالعات در زمینه لندفرمها در ایران اندک است. این امر در نواحی ساحلی بیشتر میباشد و این در شرایطی است که در برنامهریزیها و اجرای پروژه عمرانی نیاز به بررسیهای محیطی از این دست، بهخوبی احساس میشود - ضیائیان و همکاران، - 1389
جزیره قشم به عنوان تنها ژئوپارک رسمی ایران در یونسکو از زمان طرح ایجاد آن در سال 1383 و دریافت کارت قرمز در سال 1391و خروج آن از لیست ژئوپارکهای یونسکو تا اردیبهشت 1396 که بازگشت آن به شبکه ژئوپارکهای جهانی و گرفتن کارت سبز از طرف یونسکو با فراز و نشیبهای بسیاری همراه بوده است. با توجه به تعریف ژئوپارک که هدف آن حفظ آثار و چشماندازهای طبیعی در رابطه با میراث طبیعی زمین در راستای بالابردن سطح اقتصادی جامعه محلی و جلب همکاریهای مردمی است؛ در این مقاله سعی شده است به طور خلاصه ژئومورفولوژی ساحلی جزیره قشم مورد مطالعه قرار گیرد. مطالعه میراث طبیعی این جزیره زیربنای مطالعات برنامهریزی سرزمین است تا این ژئوپارک به جای فراز و نشیب، مسیر رو به توسعه و پیشرفت را طی کند.
-2 مواد و روشها:
در راستای تحقق به آنچه که عنوان و هدف تحقیق را تشکیل میدهد، با استفاده از روشها و مواد ذیل "مطالعه و شناسایی اشکال ژئومورفولوژی" جزیره قشم انجام شد: الف - مطالعات کتابخانهای در ارتباط با محدوده مورد مطالعه و چگونگی شناسایی اشکال ژئومورفولوژی. ب - تهیه نقشه محدوده مورد مطالعه ج - شناسایی اشکال با استفاده از تصاویر ماهوارهای - - Google Earth و مشاهدات میدانی: برای بررسی اشکال ژئومورفولوژی ساحلی جزیره قشم - شکل - 1 سواحل جزیره بهترتیب به شش جهت - شمالشرقی، شمالغربی، غرب، جنوبغرب، جنوبشرق و شرق - تقسیمبندی شدند. شناسایی و توصیف ژئومورفولوژی ساحلی جزیره قشم بر اساس مشاهدات شخصی و بر اساس بررسی های میدانی صورت گرفته است.
-3 بحث و یافتهها:
-1-3 معرفی محدوده مورد مطالعه:
جزیره قشم با مساحت تقریبی 1565 کیلومتر مربع، بزرگترین جزیره در خلیجفارس و گذرگاه دریایی هرمز به همراه جزیره هنگام در جنوب آن تقریباً در موقعیت جغرافیایی 55 درجه و 15 دقیقه و 2 ثانیه تا 56 درجه و31 دقیقه و 31 ثانیه طول شرقی و 26 درجه و 30 دقیقه و 42 ثانیه تا 27 درجه و 1 دقیقه و 45 ثانیه عرض شمالی قرار دارد - شکل. - 2 از لحاظ توپوگرافی ژئوپارک قشم شامل یکسری تاقدیسها و ناودیسهای کم ارتفاع و نیز گنبدنمکی در غرب آن میباشد و بیشترین مساحت را سازند آغاجاری که از توالی مارن و ماسه سنگ تشکیل شده است به خود اختصاص دادهاست. وضعیت کلی آّب و هوای منطقه نشان میدهد که این ژئوپارک دارای آب و هوای گرم و مرطوب است. شکل-2 نقشه محدوده مورد مطالعه - جزیره قشم - .
-2-3 یافتهها:
-1-2-3 سواحل شمالشرقی:
مطالعه بر روی سواحل جزیره قشم را ابتدا از سواحل شمالشرقی آن شروع میکنیم؛ اشکال به ترتیب موقعیت قرارگیری آنها به همراه تصاویر گوگل ارث مربوط به هر شکل در زیر آورده شده است.
✍ جزیره منفرد - صخره منفرد جزیره شکل - :
شکلگیری این جزیره منفرد در اثر فرسایش حاصل عملکرد امواج دریا و جریانهای دریایی است. این جزایر که در سواحل جزیره دیده میشوند؛ در زمان تشکیل جزیره قشم به آن چسبیده بودند. مکانسیم شکلگیری آنها به این شکل بودهاست: در اثر برخورد امواج در بخشهای دماغه ای، اگر در این بخش درز، شکست یا لایه کممقاومتی وجود داشته باشد، عمل فرسایش شدیدتر و سریعتر انجام میشود، با ادامه عملکرد امواج و فرسایش "صخره منفرد جزیره شکل" - شکل - 3 تشکیل میشود - مکانیسم شکلگیری جزایر منفرد کوچک به طور کامل در فصل سوم بخش ژئومورفولوژی آمده است - .
✍ تومبولو:
تومبولو برآمدگی یا کناره متشکل از مواد ساحلی×که×جزیره ×درون ×آب×را ×به × خشکی×متصل×میکند. نکته قابل ذکر این است، که تا حال حاضر تنها تومبولوی انحصاری در ایران تومبولوی ساحل بیر در سواحل دریای عمان در استان سیستان و بلوچستان معرفی میشد؛ اما با مطالعات صورت گرفته در این پژوهش مشخص گردید، تومبولوی دیگری در سواحل شمال شرقی جزیره قشم نیز وجود دارد. این تومبولو دارای جهت جنوبشرقی به شمالغربی، با عرض تقریبی 1023 متر و طول تقریبی 30 متر است - شکل . - 3
✍ خور:
به شاخهای از دریا که وارد خشکی شده باشد را خور میگویند؛ خورهای کوچک در سواحل این جزیره دیده میشود. شکل6دو خور کوچک که بعد از تومبولوی ذکر شده، قرار گرفتند را نشان میدهد.
✍ زبانه ساحلی: - زبانه ماسهای یا پیکان ساحلی - :
زبانه ساحلی یا پیکان ماسهای در اثر کاوش امواج، دریابارهای کوتاهی را در محل دماغهها ایجاد میکنند. رسوبات تخریب شده از محل دماغهها در نتیجه جریانهای ساحلی به تدریج موجب رشد پیکانهای ساحلی میشوند - شکل7و . - 8
✍ سواحل جزر و مدی گلی:
با پایین رفتن آب و قرار گرفتن در وضع جزر، پهنه های وسیعی از سواحل گلی را نمایان میسازند. ریپل مارکهای موجی شکل ژئومورفولوژی ساحلی این ژئومورفوسایت تشکیل میدهد - شکل. - 9
-2-2-3 سواحل شمالغربی:
✍ صخره منفرد جزیره شکل،خور و پهنه گلی:
✍ سد ماسه ای - ساحلی - ، لاگون و پیکان ساحلی:
